مرتضی کلانتریان سال ها و دهه ها فعال بود، ترجمه کرد؛ ترجمه هایی درخشان. نویسندگان بسیاری را به خونندگان ایرانی معرفی کرد. هیچ وقت در بند بازار و فروش نبود. خود در مصاحبه ای گفته تنها آن کتابی را که واقعا بپسندم ترجمه می کنم و البته گفته بود که ادبیات بیش از هر چیز […]
مرتضی کلانتریان سال ها و دهه ها فعال بود، ترجمه کرد؛ ترجمه هایی درخشان. نویسندگان بسیاری را به خونندگان ایرانی معرفی کرد. هیچ وقت در بند بازار و فروش نبود. خود در مصاحبه ای گفته تنها آن کتابی را که واقعا بپسندم ترجمه می کنم و البته گفته بود که ادبیات بیش از هر چیز برایش به معنای ارزش های انسانی است. روح حساسی داشت و انزوایی شکوهمند. حتی در این سال ها آخر وقتی هشتاد سال را رد کرده بود ارتباطش را با جریان های روز ادبی قطع نکرد. ترجمه دیدار به قیامت شاهدی است از پیگیرِ همیشگیِ ادبیات بودن، کتابی که یکی دو سال بعد از انتشار در فرانسه با قلم کلانتریان به فارسی درآمد. اما کلانتریان همه این سال ها گویی در حاشیه ادبیات بود. جریان ادبیِ پر سروصدای ایران، در مترجم خاموش و با پرنسیب جذابیتی نمی دید. اما او کار کرد و کار کرد. اگر نبود همت او، آیا شاهکاری مثل وجدان زنو شانس به فارسی در آمدن می یافت؟ خیلی از ترجمه هایش هم این سال ها راهی به کتابفروشی ها نیافته اند. اسیر سانسور و ممیزی شده اند.
حالا، بعد از مرگِ غریبش، ویترین کتاب فروشی ها پرشده است از ترجمه هایش. کتاب هایش رفته اند جز پرفروش ترین های دو هفته اخیر. احتمالاً این موج کمی دیگر هم ادامه داشته باشد و دوباره فراموشی. اما این روزها مرگ خوب می فروشد.
گزیده آثار کلانتری
مرتضی كلانتریان متولد ۱۳۱۱ تنكابن است. پس از پایان تحصیلات متوسطه به تهران آمد و در رشته حقوق مشغول به تحصیل شد.اما شوق آموختن او را به ادامه تحصیل به بیرون از مرزهای كشور و به دانشگاه معتبر پاریس كشاند و به فرانسه رفت. مرتضی كلانتریان دكترای حقوق را از دانشگاه پاریس گرفت و بلافاصله بعد از پایان تحصیلات به ایران آمد و به عنوان قاضی دادگستری مشغول كار شد. پس از بازنشستگی به وكالت روی آورد، اما كار وكالت را نیز ادامه نداد و شوق تحقیق و تفحص در ادبیات و حقوق از منظر ترجمه او را به وادی بیكرانگی ترجمه كشاند. او پلی از ادبیات به متون حقوقی زده و همواره در دو سوی ادبیات و حقوق دست به ترجمه های فاخر و ارزشمند زده است. كلانتری دو كتاب «ادبیات و حقوق» و «اندیشه های حقوقی» اثر فیلیپ مالوری را با همین ذهنیت ترجمه و نشر آگه آن را چاپ و منتشركرد.
«سیمای زنی درمیان جمع»، «نقطه ضعف» ازجمله ترجمه های مرتضی كلانتریان درحوزه رمان است. ضمن این كه درزمینه اندیشه های حقوقی و تاریخ نیز آثاری چون «منم فرانكو» و «قرارداداجتماعی»، «بشریت و حاكمیت ها»، «نقش زور در روابط بین الملل» و «یك رأی داوری و دو نقد» و «بررسی یك پرونده قتل» را ترجمه و منتشركرده است.
مهم ترین ویژگی ترجمه آثاری چون «اندیشه های حقوقی» و «ادبیات و حقوق» كه كلانتریان انجام داد، همانا نثر فاخر و روان او در برگردان فارسی این متون است كه از ماهیت صرفاً مرجع و قالب رایج متون بی تناسب كتب درسی و دانشگاهی خارج می شود و مورد توجه دانشجویان حقوق و علاقه مندان این حوزه تخصصی قرار می گیرد و اسباب ارتباط راحت تر با اثر را برای آنان فراهم می آورد. نخستین مجموعه ای كه او در این زمینه منتشركرده «مجموعه نظرهای مشورتی درزمینه مسائل كیفری» نام دارد كه یك كتاب حقوقی است و مورداستقبال هم قرارگرفت. «ادبیات و حقوق» عنوان كتابی از فیلیپ مالوری با ترجمه دكتر مرتضی كلانتریان است كه باز در این حوزه ترجمه های او قرار می گیرد. نویسنده در این اثر علم حقوق را در آثار داستانی شاخص ترین نویسندگان جهان بررسی می كند.
ادبیات و حقوق، با بررسی آثار نویسندگان معروف جهان از یونان باستان تا زمان معاصر كه چهره هایی همچون سوفكلو، منتسكیو، كافكا، راسین و شكسپیر و آندره مالرو را شامل می شود، نكات و مفاهیم حقوقی به كار رفته در آنها را تبیین كرده است. بینوایان، دن كیشوت، تاجر ونیزی و افسانه های لافونتن از جمله آثاری هستند كه مفاهیم حقوقی به كار رفته شده در آنها مورد توجه نویسنده قرار گرفته است. كلانتریان كتاب دیگری را هم با عنوان «بشریت ها و حاكمیت ها» از یك حقوقدان فرانسوی به نام مونیك شمیلیه ژانرو ترجمه كرده است
«قرارداد اجتماعی» اثر ژان ژاك روسو نیز ترجمه مرتضی كلانتریان است. قرارداد اجتماعی (متن و در زمینه متن) از مهم ترین آثار «ژان ژاك رسو» است. او در این اثر، درباره اساس و پایه حكومت ها بحث می كند و از قراردادی در اجتماع دفاع می كند كه همچون قرارداد میان یك پیكر و اعضایش، و نه قرارداد بین طبقه ای حاكم و ملتی محكوم به اطاعت، عمل می كند. «قرار داد اجتماعی» در سال ۱۷۶۲ میلادی نوشته شده است. كلانتریان كتاب «مرد رؤیاها» را اثر «جان رید» نیز ترجمه كرده و برای چاپ به نشر چشمه سپرده است.
