احداث مترو در تهران مزایای فراوانی در زندگی روزمره شهروندان به جای گذاشته است که از جمله آن افزایش سرعت جابه‌جایی و تردد ایمن است. بنابراین به موازات رشد جمعیت و توسعه مناطق و محدوده‌های شهری، با مشکل‌ساز شدن سفرها با وسیله شخصی، مناطق شهری با عوارضی چون کاهش سهولت دسترسی، طولانی شدن زمان سفر، […]
احداث مترو در تهران مزایای فراوانی در زندگی روزمره شهروندان به جای گذاشته است که از جمله آن افزایش سرعت جابه‌جایی و تردد ایمن است. بنابراین به موازات رشد جمعیت و توسعه مناطق و محدوده‌های شهری، با مشکل‌ساز شدن سفرها با وسیله شخصی، مناطق شهری با عوارضی چون کاهش سهولت دسترسی، طولانی شدن زمان سفر، آلودگی هوا، استهلاک وسایل نقلبه و معابر، شلوغی و… مواجه می‌شوند.
از این رو کاربرد سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. با درنظر گرفتن عوارض ذکر شده و لزوم سهولت در دسترسی و بهره‌مندی از وسایل نقلیه مناسب، مفید و ایمن برای تردد درون و بین‌شهری، استفاده از حمل‌ونقل همگانی سریع، کارا و پرظرفیت ضروری است.
در کلان‌شهرهای کشور ساختار سیستم و شبکه حمل‌ونقل هر شهر، سقف مشخصی را برای تردد انواع شیوه‌های سفر به خصوص در محدوده مرکزی شهر در یک محدوده زمانی فراهم می‌کند. افزایش حجم استفاده‌کنندگان از تسهیلات در آن محدوده زمانی مازاد برظرفیت، موجب بروز پیامدهایی همچون افزایش زمان‌های تاخیر، عملکرد نامناسب و عدم کارآیی وسایل نقلیه، افزایش تصادفات و تخلفات، آلودگی صوتی و هوا می‌شود. پیامدهای ذکر شده سالانه میلیاردها تومان خسارات مالی و جانی نصیب شهروندان می‌کند. ناگزیر باید همچون شهرهای بزرگ و پرجمعیت جهان، به راه‌آهن شهری که سرعت و کارایی خود را در تجربه نشان داده است، متوسل شد. البته در بررسی منافع اجرای قطار شهری باید منافع اقتصادی و فرهنگی را نیز مورد نظر قرار داد.
تجربیات سیستم حمل‌ونقل ریلی شهر تهران به عنوان یک نمونه در حال بهره‌برداری، درخور بررسی است. در ذکر منافع ایجاد قطار شهری به گفته مسئولان، احداث مترو در تهران مزایای فراوانی در زندگی روزمره شهروندان به جای گذاشته است که عبارتند از: افزایش سرعت جابه‌جایی و تردد ایمن، جلوگیری از تراکم ترافیک، صرفه‌جویی در مصرف سوخت، کاهش آلودگی هوا، کاهش میزان تصادفات، کمک به رشد اقتصادی و توسعه پایدار شهر، کاهش تنش‌ها واسترس‌های ناشی از ترافیک، افزایش امکان جابه‌جایی مردم و در نتیجه امکان دستیابی به نقاط دور افتاده شهری، توجه به مسائل زیست محیطی باکاستن آلودگی حمل‌ونقل، حذف هزینه‌های اضافی جهت تعریض معابر، امکان استفاده از ایستگاه‌ها وتونل‌های مترو به عنوان پناهگاه در مواقع اضطراری (پدافندغیرعامل)، گسترش فرهنگ نظم و ارزش‌شناسی وقت در زندگی روزمره شهروندان.
درباره تاریخ احداث مترو در جهان و تاثیر آن بر ایران نیز همانطور که می‌دانیم، مترو ابتدا در کشورهای اروپایی مورد استفاده قرار گرفت و به تدریج سایر کشورها از این تجربه استفاده کردند و با گسترش شهرها و ازدحام جمعیت به استفاده از مترو روی آورند.
در ایران درواقع سفرهای ناصرالدین شاه به اروپا فکر احداث خط آهن را به وجود آورد. وی حتی در این زمینه امتیازاتی را به انگلیسی‌ها، فرانسوی‌ها و روس‌ها داد و علی‌رغم مخالفت افکار عمومی برای احداث خط آهن پافشاری نمود. در نتیجه این پافشاری شاه قاجار بالاخره اولین قطاری شهری- که به ماشین دودی معروف بود – باب همایون را به حرم حضرت عبدالعظیم متصل می کرد، افتتاح شد.
در زمان رژیم سابق اقداماتی برای احداث مترو در تهران با طرف‌های فرانسوی و آلمانی منعقد شد اما این تعهدات از سوی کشورهای مذکور با پیروزی انقلاب اسلامی به فراموشی سپرده شد. بعد از پایان جنگ تحمیلی دوباره به امر مترو توجه شد تا این که بعد از فراز و نشیبهای مختلف اولین خط مترو با قطارهای چینی راه‌اندازی شد. درواقع در سال ۱۳۷۴، عقد قرارداد خرید تجهیزات مترو تهران منعقد شد و سرانجام در سال ۱۳۷۷، خط پنج، حد فاصل ایستگاه های تهران (صادقیه) و کرج به بهره‌برداری رسید. در حال حاضر نیز این مجموعه روبه پیشرفت اساسی و گسترده است.
