از دیدگاه علمی سیستم حمل و نقل مجموعه ای از وسایل، امکانات، تسهیلات، مسیرها، قوانین و مقررات است که به منظور جابجایی افراد و کالاها به کارگرفته می شوند. درواقع اتومبیل‌ها، شبکه جاده ها و قواعد استفاده از آنها از معمول‌ترین اجزای سیستم های حمل ونقل هستند که با گسترش و رشد شهرها و جادهها […]
از دیدگاه علمی سیستم حمل و نقل مجموعه ای از وسایل، امکانات، تسهیلات، مسیرها، قوانین و مقررات است که به منظور جابجایی افراد و کالاها به کارگرفته می شوند.
درواقع اتومبیل‌ها، شبکه جاده ها و قواعد استفاده از آنها از معمول‌ترین اجزای سیستم های حمل ونقل هستند که با گسترش و رشد شهرها و جادهها و توسعه سیستمهای حمل و نقل، توسعه زیر سیستمهای گوناگون هم باید انجام شود. این زیر سیستمها که پایه و اساس و بیانگر خصوصیات مجموعه کل سیستم در ابعاد مختلف‌اند در رابطه ای تنگاتنگ با یکدیگر و با عوامل ویژگیهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، و جمعیتی جوامع خود هستند.
هماهنگی این مجموعه با راستا و جهت رشد و توسعه موفقیت سیستم را تضمین می نماید، اجزا بوجود آورنده سیستم عبارتند از: وسیله نقلیه ، شبکه یا جاده ها، چگونگی کنترل سیستم ها و ایستگاه ها یا پایانه ها.
الف ) وسیله نقلیه: با افزایش تحرک انسان، جابجایی های وی را سهلتر می سازد، مالکیت، شکل ، نوع قوه محرکه، ظرفیت، سرعت و گنجایش وسایل نقلیه مختلف با یکدیگر متفاوت بوده و عملکرد های گوناگونی را شامل می گردند.
ب ) شبکه : مجموعه ای از مسیرهای خاص است که به منظور تسهیل جا به جایی و حمل و نقل ایجاد شده اند. در طرح شبکه ها عوامل مختلفی نظیر حجم و ترافیک و درجه اهمیت شبکه، شرایط فیزیکی و جغرافیایی محل و فرم و مشخصات فنی دخالت دارند.
ج ) اداره : نگهداری و هدایت سیستم به کمک مجموعه ای از قوانین، ضوابط و امکانات صورت می گیرد. این مقررات و تسهیلات با کنترل سیستم از جهات گوناگون همچون هماهنگی با روند رشد جامعه، پاسخگویی به نیازها، امنیت عمومی و هزینه های مالی عملکرد مطلوب سیستم را تأمین می کنند. در حالی که بعضی از این قوانین باز دارنده می باشند( مانند محدودیت سرعت) برخی دیگر ( نظیر مالیات سالانه اتومبیل ) بقای اقتصادی سیستم را ممکن می سازند.
د )پایانه : نقاطی که چندین مسیر شبکه با یکدیگر تلاقی نموده و ایستگاه بزرگی را تشکیل دهند ترمینال یا پایانه نامیده می شود.
به مجموعه خدمات و تسهیلاتی که در طول مسیر شبکه قرار دارند و هدف سرویس دهی به استفاده کنندگان از شبکه را دارند، مجموعه های خدماتی گویند.
قابلیت هر یک از این اجزا و رابطه هماهنگ و همگون آنها با هم و با کل سیستم مستقیماً بر ظرفیت مجموعه مؤثر می باشد. با طراحی منطقی و معقول یک سیستم و با قرار گیری اجزاء فوق در جایگاه مناسب خود ترکیبی کارا بوجود می آید. و اگر مدیریت و مالکیت واحد بر اجزاء یک سیستم وجود داشته باشد می توان برنامه ریزی مناسب و مؤثرتری را ارائه نمود و با هم بر کارآیی سیستم افزود.
در همین زمینه شیوه های حمل و نقل را نیز می توان بر اساس نوع مالکیت، طول سفر، وضعیت مسیر و حریم به حالت های مختلفی اعم از زمینی، هوایی، دریایی و شهری طبقه بندی نمود.
