حسن صانعی پور روزنامه نگار داوران قدیم، معمولا، همان بازیکنان معتبر و قدیمی ای هستند که بعد از پایان فوتبال، لباس داوری پوشیده و از احترام ویژه ای نزد بازیکنان و کادرفنی تیم ها، برخوردار بودند. کسانی مانند حسین فکری،علی دانایی فرد و عباس اکرامی نیز از جمله فوتبالیست های سرشناس و معتبری بودند که […]
حسن صانعی پور
روزنامه نگار
داوران قدیم، معمولا، همان بازیکنان معتبر و قدیمی ای هستند که بعد از پایان فوتبال، لباس داوری پوشیده و از احترام ویژه ای نزد بازیکنان و کادرفنی تیم ها، برخوردار بودند. کسانی مانند حسین فکری،علی دانایی فرد و عباس اکرامی نیز از جمله فوتبالیست های سرشناس و معتبری بودند که بعدها لباس داوری پوشیدند. هرچند تاریخچه یا تاریخ نوشته ای درباره این رشته مهم و حیاتی در انجام مسابقات فوتبال و یا دائره‌المعارفی درباره داوری وجود ندارد. اما همواره حکایت داوری فوتبال ایران فراز و نشیب های خاص خود را داشته و دارد.
اولین داوران
عباس اکرامی، کاظم رهبری و ابوالفضل صدری از اولین داوران فوتبال ایران هستند. که توانسته اند مسابقات معتبر زمان خود را قضاوت نمایند. شیوه سنتی و فوتبال غیر آکادمیک و آماتوری آن زمان، قضاوت های آن را نیز تحت شعاع قرار داده و مدیریت بازی برای داوران ساده تر از زمان حاضر بود. در اواخر دهه چهل و با پایان یافتن دوره داوری برخی داوران قدیمی و روی کارآمدن داوران جدید، شکل قضاوت و داوری فوتبال نیز تغییر کرد. بعد ها مردانی چون جعفرنامدار که بازیکن تیم ملی فوتبال بود به داوری، اعتبار و تشخص بخشیدند. از آن به بعد بود که بخشی از فوتبالیست‌های قدیمی مانند محمد صالحی، محسن زمانی، ارشد برازنده نیز پا به عرصه داوری گذاشتند.
جدال سنتی داور و بازیکن
و شائبه هواداری
آنچه در دهه های نخستین فوتبال مرسوم بوده، و تا دهه های شصت و هفتاد هم وجود داشت. این است که داوران در بسیاری از بازی‌ها مصلحت اندیشانه و به نفع تیم های سرشناس وپرطرفدار سوت می‌زنند. و اغلب داورانی که از این قاعده خارج می شدند مورد لطف هواداران قرار گرفته و با الفاظ نامناسب و احتمالا پرتاب سنگ، بدرقه می شدند. تاریخ فوتبال گواهی می دهد که در مقطعی کوتاه، داوران حق نداشتند به ضرر پرسپولیس و استقلال سوت بزنند. زیرا تبعات حاصل از آن، داوران را تا مرز استعفا و انصراف از داوری پیش می برد. پرخاشگری بازیکنان و مربیان و برعکس پرخاشگری بعضی از داوران نسبت به بازیکنان، و کشیده شدن دامنه آن به سکوها، در فوتبال ایران و جهان و به خصوص مسابقات مربوط به دو تیم آبی و قرمز پایتخت، فراوان دیده شده است. اشتباهات ریز و درشت و گاهی وحشتناک داوران و اتخاذ تصمیمات جنجالی نیز،«خواسته و ناخواسته» جو استادیوم های ایران به سمت و سویی سوق داده است. که باید از آن به عنوان جدال سنتی داوران و بازیکنان و مربیان یاد نمود.
دربی های جنجالی و نقش داوران
پرسپولیسی ها در جنجال کشیدن شهرآوردها از رقیب خود پیش افتادند. بازی هایی که نتایج آن، با حکم کمیته انضباطی به نفع استقلال اعلام شده و احکام سنگین تری که، در مورد بازیکنان خاطی صادر شده است. گواه این مدعاست. نخستین جنجال تاریخ دربی های استقلال و پرسپولیس در سال ۱۳۴۸ رقم خورد. پرسپولیس در دقیقه ۸۲ گل مساوی را زد، گلی که پذیرفته نشد. عزیز اصلی دروازه بان سرخ ها، به داور مسابقه سیلی زد. پرسپولیسی ها اعتراض خود را با ترک زمین ادامه دادند تا چند روز بعد فدراسیون فوتبال رای به پیروزی سه بر صفر تاج (استقلال) بدهد. داستان دومین و سومین جنجال قرمز پوشان پایتخت که منجر به اعلام نتیجه سه بر صفر به نفع آبی پوشان شده است نیز حکایت از جنجال بازیکنان و هجوم هواداران دارد. در تمامی این جریانات نقش داوران در بروز اتفاقات پر رنگ بوده است. اخراج دوبازیکن پرسپولیس توسط عمر مهنا داور عربستانی در دربی چهل و هفتم، مردود شدن گل پرسپولیس در دربی چهارم و اشتباه فاحش فغانی در عدم اعلام خطای سید جلال حسینی و به ثمر رسیدن گل دوم این تیم در دربی هشتاد وچهارم، تاثیر غیر قابل انکار داوران، در جنجال های بوجود آمده را به اثبات می رساند.
لیگ برتر و آغاز معکوس داوری
یک مقایسه آماری در مورد داوران شاغل در ایران و کشور های اروپایی حکایت از کیفیت پایین شرایط داوری در ایران را دارد. میزان دستمزد، میانگین سنی، کیفیت معاینات پزشکی، و اختلاف چشمگیر در سطوح طبقه بندی داوران، از استاندارد بین المللی فاصله داشته و بررسی آن، در کنار خبر های منتشر شده در مورد تخلفات آنان، رشد معکوس داوری را در ایران در تقابل با دیگر کشور ها در برداشته است. هرچند حضور چند داور شاخص که البته با بی مهری در لیگ داخلی روبرو بوده اند، قابل ملاحظه است اما دلالتی بر پیشرفت داوری ایران با توجه به پتانسیل موجود ندارد.
مهاجرت فغانی، چراغی که خاموش شد
علیرضا فغانی داور بین المللی فوتبال ایران، به استرالیا مهاجرت کرد. سفر خانوادگی این داور سرشناس، به معنای پایان فعالیتش در لیگ برتر فوتبال ایران است. فغانی چراغ راهی بود که می توان از آن، رنسانس داوری ایران نام برد. رضا غیاثی داور قدیمی فوتبال ایران در مورد مهاجرت فغانی می گوید؛ خبر قضاوت نکردن علیرضا فغانی در کشور خبری خوش برای جامعه داوری فوتبال ایران نیست. البته این خبر برای امثال منی که در داوری فوتبال دستی بر آتش داشته است خبر تازه ای هم نمی باشد. علیرضا بعد از جام جهانی روسیه، بعضی از دوستانش در کمیته داوران را ازاین تصمیم خود آگاه کرده بود. اما براثرنصایح آنان قبول کرد که به قضاوت در لیگ برتر ادامه دهد. و مهاجرتی نداشته باشد. آن روزها هم علیرضا علت این تصمیمش را همین بد اخلاقی های عده ای ازطرفداران متعصب بعضی از باشگاه‌ها اعلام می‌کرد.
دستمزد داوران ایران
دستمزد داوران وسط در لیگ برتر فوتبال ایران ۹۵۰ هزار تومان می باشد. همچنین این رقم برای کمک داوران و داور‌های وسط در لیگ‌های پایین‌تر کاهش یافته است در این بین، داوران نسبت به حقوقی که برای آنها در نظر گرفته شده معترض هستند و به طور قطع این موضوع و مشکلات مالی می‌تواند روی عملکرد آنها تاثیر بگذارد. این ارقام در مقایسه با کشورهای صاحب فوتبال، اختلاف بسیار دارد. و باید دید کمیته داوران برای افزایش حقوق، تصمیمی خواهد گرفت. یا خیر؟. قدر مسلم اینست که داوران ایران با علم به این موضوع و به تنها به دلایل غیر مالی، پا در این عرصه گذاشته اند. اما شرایط حرفه ای فوتبال و حساسیت این ورزش که در عصر حاضر جزو جدانشدنی زندگی انسان شده است. حرفه داوری را خواسته و ناخواسته تبدیل به شغلی کرده است که نمی شود بدون دانش و آمادگی جسمانی به آن پرداخت. هزینه های جاری، برای پرداختن و کسب آگاهی های لازم در داوری را نمی توان با این دستمزد ها جبران نمود ودلخوش به برگزاری کلاس های دوره ای بود.
کمیته داوران فوتبال، دپارتمان داوری
طبق اساسنامه فدراسیون فوتبال، وظیفه کمیته داوران سیاستگذاری درخصوص داوری و مسئولیت دپارتمان اجرای قوانین وضع شده از سوی این کمیته است. اصلاح ساختار داوری در فوتبال ایران باعث ایجاد تشکیلاتی شد که بتواند موجب رشد و ارتقای داوری فوتبال ایران، در مجامع بین‌المللی شود. و در میدان‌های داخلی نیز زمینه رقابت سالم بین داوران را برای بهبود قضاوت‌ها و رضایت بیشتر باشگاه‌ها فراهم کند. بر این اساس فدراسیون فوتبال طبق اساسنامه، نسبت به تشکیل مجموعه جدیدی تحت عنوان دپارتمان داوری مبادرت ورزید تا مسوولیت اجرایی را به عهده بگیرد. اختلافات موجود بین کمیته داوران و دپارتمان داوری از همان ابتدا مشهود بود. اعضای کمیته داوران به استقلال دپارتمان در برخی تصمیم‌گیری‌ها معترض هستند. و این مقوله هنوز نیز لاینحل مانده است.
رد پای مصلحت در قضاوت فوتبال
رضا غیاثی معتقد است فوتبال ایران پاک است. و فقط یک یا دوسیب گندیده در آن وجود دارد که باید پاکسازی شود. اما قانون نانوشته ای تحت عنوان مصلحت در داوری های ایران مشهود است. نام و رتبه تیم ها و گاه بازیکن، بی تاثیر در تصمیات داوران نبوده و فحاشی های موجود در ورزشگاه ها و بعضی تهدید ها، منجر به سوت هایی می شود که خارج از عدالت داوری است. اینکه گفته می شود؛ مسابقات قبل از دربی سرخابی ها برای داوران سخت تر از دیگر بازی هاست، نیز ریشه در همین مصلحت دارد. این در حالی است که پیشرفت کشورهای اروپایی در صنعت فوتبال مرهون، پایبندی به قوانین موضوعه فوتبال بوده و مصلحت آنان در این کار، رعایت تیم ها و بازیکنان نیست.
