کاوه ایرانی روزنامه نگار روز چهارشنبه بود که سومین اقدام نظامی ترکیه علیه سوریه از سال ۲۰۱۶ تاکنون تحت عنوان عملیات «چشمه صلح» آغاز شد. به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران، این عملیات نظامی می‌تواند بار دیگر نقشه درگیری در مرز سوریه را تغییر دهد و ضربات جدی به گروه‌ها و شبه نظامیان کُرد در نزدیکی […]
کاوه ایرانی
روزنامه نگار
روز چهارشنبه بود که سومین اقدام نظامی ترکیه علیه سوریه از سال ۲۰۱۶ تاکنون تحت عنوان عملیات «چشمه صلح» آغاز شد. به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران، این عملیات نظامی می‌تواند بار دیگر نقشه درگیری در مرز سوریه را تغییر دهد و ضربات جدی به گروه‌ها و شبه نظامیان کُرد در نزدیکی مرز با ترکیه وارد کند ضمن اینکه می‌تواند زمینه بروز دوباره داعش را در بخش‌هایی از سوریه فراهم سازد.
به گزارش «جمله» روز چهارشنبه بود که عملیات نظامی ترکیه در مناطق مرزی داخل خاک سوریه با بمباران هوایی و حملات توپخانه به مواضع نیروهای دموکراتیک سوریه آغاز شد و سپس واحدهای زمینی همراه با نفراتی از «ارتش ملی سوریه» متشکل از شبه‌نظامیان مخالف دولت بشار اسد به سوی مناطق مرزی حرکت کردند.
به اعتقاد کارشناسان و تحلیلگران بین المللی، ترکیه دو هدف اصلی در شمال شرقی سوریه دارد: نخست، راندن شبه نظامیان کرد از نزدیکی مرزهای خود. آنکارا با این کار می‌خواهد تهدید امنیتی این شبه نظامیان را از مرزهای خود دور کند. اما هدف دوم ترکیه، ایجاد فضایی در داخل سوریه است که از آن طریق بتواند ۲ میلیون پناهنده سوری را که در درون ترکیه هستند در درون خاک سوریه مستقر کند. در واقع ترکیه در پی این است با همراهی آمریکا منطقه‌ای را تحت عنوان «منطقه امن» در درون خاک سوریه به طول ۳۲ کیلومتر ایجاد کند. هرچند اردوغان اخیرا در مورد گسترش این منطقه به فراتر از جغرافیای فوق‌الذکر تا نزدیک شهرهای رقه و دیرالزور هم سخن گفته است. او در پی این است با این اقدام مهاجران بیشتری را از ترکیه به کشورشان یعنی سوریه بازگرداند.
چراغ سبز ترامپ به اردوغان
نیروهای دموکراتیک سوریه به رهبری کردها که به آن SDF اطلاق می‌شود سالها تلاش کردند کنترل خود را در سراسر شمال و شرق سوریه با کمک ائتلاف تحت رهبری آمریکا گسترش دهند. این گروه‌های کرد با مبارزه علیه گروه داعش نقش مهمی در عقب نشاندن این گروه از سرزمین‌هایی که تحت اشغال خود در آورده بودند، داشتند.
گروه‌های کرد همواره می‌گویند که ادعای استقلال طلبی ندارند، بلکه در پی کسب خودمختاری برای خود هستند. این در حالیست که دولت سوریه نظر متفاوتی دارد و می‌گوید کردها به دنبال تجزیه طلبی‌اند.
شورای دموکراتیک سوریه وابسته به SDF گفته است این حمله ترکیه می‌تواند موج جدید جابه‌جایی گروهی مردم را به دنبال داشته باشد. حال باید دید نیروهای آمریکایی تا چه اندازه از این منطقه عقب نشینی خواهند کرد. عقب نشینی کامل آمریکا زمینه را برای پیشرفت‌های بیشتر ترکیه فراهم می‌سازد. ضمن اینکه برخی از تحلیلگران بر این باورند ممکن است شرایط برای پیشروی تروریست های داعش نیز هموار شود.
از سوی دیگر کردها تصمیم گرفتند به دمشق سفر کنند و با دولت سوریه و روسیه برای شرایط جدید مذاکره نمایند. هرچند این مذاکرات جدید نیست و پیشتر هم انجام شده بدون اینکه نتیجه‌ای حاصل شود، اما به نظر می‌رسد گزینه اجازه دادن کردها به استقرار نیروهای دولتی سوریه و همچنین روسیه در مرز می‌تواند از توافقات احتمالی باشد.
بدیهی است نسبت مستقیمی بین میزان عقب نشینی آمریکا و پیشرفت این مذاکرات وجود دارد و هرچه میزان عقب نشینی آمریکا بیشتر باشد، شانس به نتیجه رسیدن مذاکرات میان کردها و دولت سوریه و روسیه بالاتر خواهد بود.
منطقه مرزی در شمال شرقی سوریه که هم اکنون تحت کنترل نیروهای کرد است، ۴۸۰ کیلومتر از رود فرات در غرب تا مرز عراق به شرق امتداد دارد. به نظر می‌رسد تمرکز فوری برنامه‌های نظامی ترکیه در حدود بخشی از مرز بین شهرهای راس‌العین و تل‌ابیض است که حدود ۱۰۰ کیلومتر با یکدیگر فاصله دارند. از سوی دیگر باید این نکته را در نظر داشت که در بخش‌هایی از مناطق مرزی سوریه و ترکیه، جمعیتی عرب حضور دارند که به صورت تاریخی در این منطقه بوده‌اند و این گروه به صورت سنتی رابطه نزدیکی با ترکیه داشته‌اند. در نتیجه احتمال دارد ترکیه از نفوذ خود در این منطقه برای پیشبرد اهداف خود استفاده کند.
خطری مشترک برای کردها و اسد
در حالی که قلمرو مورد نظر ترکیه در حال حاضر خارج از کنترل دولت مرکزی سوریه است، حمله ترکیه می‌تواند به معنای تغییر شرایط منطقه به سود شورشیانی باشد که خواهان سرنگونی دولت بشار اسده بوده‌اند.
دمشق مدت‌ها ترکیه را به عنوان یک قدرت اشغالگر که «طرحهای پلیدی» در خصوص شمال شرق این کشور دارد مورد خطاب قرار می‌دهد. دمشق همچنین پیشنهادات متعددی هم برای توافق با کردها طرح کرده که تا کنون هیچ کدام آنها به نتیجه‌ای نرسیده است. اما در حال حاضر هم کردها و هم بشار اسد در معرض یک خطر مشترک قرار گرفته‌اند که این تهدید می‌تواند اشتراک منافع دو طرفه را برای هر دو پدید آورد. این اشتراک منافع ممکن است زمینه نزدیکی طرفین وحصول به توافقی احتمالی را فراهم سازد.
روسیه و ایران دو قدرت خارجی مهمی هستند که از ابتدای بحران سوریه از بشار اسد حمایت کرده‌اند و برخلاف ترکیه و آمریکا از ابتدا خواهان باقی ماندن اسد در قدرت بوده وهمراه با دولت بشار اسد علیه داعش و دیگر گروه های تروریستی جنگیده‌اند. روسیه همواره گفته است که ترکیه حق دارد از خود دفاع کند اما دمیتری پسکوف سخنگوی کرملین روز دوشنبه اعلام کرد باید تمامیت ارضی سوریه حفظ شود و تمام نیروهای نظامی خارجی «که حضور غیر قانونی در این کشور دارند» باید سوریه را ترک کنند.
وزارت امور خارجه ایران نیز در بیانه ای که پنج شنبه منتشر شد اعلام کرد: «با درک نگرانی های امنیتی ترکیه همانگونه که پیش از این نیز تصریح کرده است اقدام نظامی را نه تنها عاملی برای برطرف سازی نگرانی های امنیتی این کشور ارزیابی نمی کند، بلکه منجر به وارد آمدن خسارات مادی و انسانی گسترده دانسته و بر این اساس مخالفت خود را با این اقدام اعلام می نماید».
«فیصل المقداد» معاون وزیر خارجه سوریه روز پنج شنبه اظهار داشت، بهتر است «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهوری ترکیه را «کذاب» توصیف کنیم؛ چرا که او از آغاز بحران سوریه مدام دروغ گفته است.
المقداد گفت: «تاریخ اردوغان را محاکمه خواهد کرد؛ چرا که او جنایتکار جنگی در حق ملت سوریه است. اردوغان قاتلی است که راه ورود ۱۷۰ هزار تروریست را به سوریه باز کرد تا مردم را بکشند.»
وی با اشاره به حمایت ترکیه از گروه تروریستی جبهه النصره، عنوان کرد که هیچ تروریستی نمانده است که آنکارا از او حمایت نکرده باشد.
این دیپلمات ارشد سوریه تأکید کرد: «ارتش سوریه با تجاوزهای مستمر ترکیه به سوریه مقابله کرد و با تروریست‌هایی از ترکیه در مناطق مختلف مقابله کرده‌ایم. فرودگاه‌های ترکیه و تسهیلات ارائه شده دولت ترکیه به تروریست‌ها شاهدی بر نقش ترکیه در توطئه علیه سوریه است.»
فیصل المقداد در ادامه گفت: «اگر ارتش سوریه در منطقه حضور داشت، دولت ترکیه هرگز نمی‌توانست حمله کند. دولت سوریه با تمامی شهروندانش گفتوگو می‌کند، ولی برخی طرف‌ها این گفتوگو را رد و اصرار می‌کنند زمینه را برای حمله ترکیه فراهم سازند. آغوش حکومت سوریه برای تمامی شهروندانش باز است اما بر مبنای منطق جدایی‌طلبی گفتوگو نمی‌کنیم.»
در دو سال اخیر کردهای شمال سوریه نبرد شجاعانه ای با تروریست های داعش داشته و این منطقه را از حضور آنان پاک کرده اند. بدیهی است که هرج و مرج ناشی از تجاوز ترکیه می‌تواند فرصتی را برای احیای دوباره گروه داعش، فراهم سازد.
در حال حاضر بیش از ۵ هزار داعشی با ملیت‌های مختلف در دست نیروهای کرد اسیر هستند. رهبران کرد سوریه بارها هشدار داده‌اند در صورت عدم ثبات شرایط و حمله احتمالی ترکیه، ممکن است دیگر نتوانند زندانیان داعشی را تحت بازداشت و کنترل خود نگه دارند.
