زهرا ایران‌شاهی اخیرا رییس سازمان راهداری و حمل ونقل جاده‌ای کشورمان در اظهاراتی گفته است که در راستاي شفاف‌سازي در فرآيند حمل و نقل كالا و جلوگيري از جابه‌جايي خارج از شبكه حمل و نقل جاده‌اي كالا براساس ضوابط و مقررات جاري كشور، هر گونه عمليات حمل و نقل كالا باید با طي فرآيندهاي قانوني […]
زهرا ایران‌شاهی
اخیرا رییس سازمان راهداری و حمل ونقل جاده‌ای کشورمان در اظهاراتی گفته است که در راستاي شفاف‌سازي در فرآيند حمل و نقل كالا و جلوگيري از جابه‌جايي خارج از شبكه حمل و نقل جاده‌اي كالا براساس ضوابط و مقررات جاري كشور، هر گونه عمليات حمل و نقل كالا باید با طي فرآيندهاي قانوني و تحت صحابت بارنامه انجام شود.
عبدالهاشم حسن‌نيا افزوده است که به تمامي رانندگان، شركت‌هاي حمل و نقل، مالكان ناوگان و صاحبان كالا، طي بخشنامه‌اي اعلام شده است، هر گونه جابه‌جايي كالا در جادههاي كشور، مستلزم دريافت سند حمل (بارنامه) بوده و با متخلفان به صورت ويژه برخورد قانوني مي شود.
اما بارنامه چیست و چرا تا این اندازه در حمل ونقل انسان در دنیای مدرن نقش مهمی ایفا می کند؟
نخست باید بدانیم که اساسا اولین زمان صدور بارنامه برای دریافت و حمل بار برمی گردد به دوران رم باستان و ضبط و ثبت حمل بار توسط کشتی‌ها عمری برابر با عمر خود کشتی‌ها دارد. رم باستان را که می‌توان یکی از مهدهای تمدن باستان نامید برای حمل بار از طریق کشتی‌ها سندی صادر می‌کردند تا مشخصات کامل بار در آن درج شده بود.
به تدریج با گذر زمان براساس تنوع روش‌های حمل بار، برای هریک از آنها بارنامه‌های مختلفی صادر شد و رفته رفته بارنامه‌های قدیمی با پیشرفت تجارت و بازرگانی، منسوخ شد و نوع جدیدی از آن که امروزه ما از آن استفاده می‌کنیم، به وجود آمدند.
بارنامه در واقع سندی است که توسط شرکت حمل صادر می شود و صدور آن به این مکعنی است که سندی مشخص از مبدایی مشخص به مقصدی مشخص ارسال شده است. اهمیت وجود بارنامه در تعریف آن و تلاشی که در دل این تعریف برای مبارزه با قاچاق و انواع فساد در پروسه حمل کالا وجود دارد، نهفته است. صدور بارنامه از قراردادی بین فرستنده و حمل کننده بار صحبت می‌کند. حال با وجود بارنامه، هر ادعایی که برخلاف مندرجات درون آن توسط طرفین ارائه شود هیچ گونه اعتباری ندارد زیرا تمام شرایط توسط طرفین قبل از صدور بارنامه، تایید شده است.
بطور خلاصه می‌توان گفت که: بارنامه دلیل مالکیت محسوب می‌شود. بارنامه سندی است قابل معامله. بارنامه باید بدون قید و شرط باشد مگر بصورت دیگری بین طرفین توافق شده باشد.
در صدور بارنامه بر اساس ضوابط و مقررات علاوه بر صادرکنندگان آن، فرستندگان، گیرندگان و رانندگان نیز باید از مقررات تبعیت کنند.
انواع بارنامه:
همانطور که گفته شد برای حمل بار، صدور بارنامه الزامی است، پس لازم است که از طریق تمام مسیرها و حمل بار توسط هر وسیله‌ای،بارنامه خاص خودش صادر شود. انواع بارنامه‌ها به شرح زیر است: بارنامه دریایی: حمل با کشتی
بارنامه هوایی: حمل با هواپیما؛ بارنامه راه آهن: حمل با قطار؛ بارنامه حمل با کامیون؛ بارنامه سراسری: حمل با کامیون، قطار و کشتی؛ بارنامه حمل مرکب فیاتا؛ رسید پست.
اما بارنامه حمل با کامیون که مطابق با بحث ما است، سندی است غیرقابل تعویض که حدود مسئولیت‌های متصدیان حمل و نقل جاده‌ای را مشخص می‌کند. اطلاعات مندرج در بارنامه حمل بار کامیون به این شرح است: نام و نشانی فرستنده کالا یا کارگزار آن. نام و نشانی حمل کننده کالا. نام و نشانی گیرنده کالا. تاریخ صدور و تاریخ حمل. وزن خالص و ناخالص محموله. هزینه‌های مربوط به حمل و گمرک و غیره. اطلاعات مالی حمل بار. اطلاعات مربوط به شخص و خودرو. مشخصات کالا. اسناد ضمیمه.
بنابر اطلاعات فوق، می‌دانیم در صورتی که کالا از طریق جاده حمل گردد ممکن است از یک یا چند کشور بین راه عبور نماید تا به کشور مقصد وارد و در گمرک مقصد، کالا را تخلیه نماید. کشورهای بین راه جهت اطمینان از این که کامیون حامل کالا مقداری از کالا را داخل کشور آنها تخلیه ننموده و یا دارای کالای ممنوعه نمی‌باشد، اقدام به بازرسی کامیون های ورودی می کنند و پس از کنترل مدارک مربوطه و ذکر مقدار کالا به کامیون مربوطه اجاز ترانزیت از خاک کشور خود را می‌دهند. این شیوه عمل باعث تاخیر در رسیدن کالا به مقصد نهایی و معطلی بیش از اندازه در گمرکات ورودی و خروجی کشورها می‌شود.
بنابراین به منظور این کاستی در سال ۱۹۵۹ مقرراتی جهت ایجاد تسهیلات در رابطه با تشریفات گمرکی کامیون های حامل کالا که جاده های بین‌المللی تردد نموده و از گمرکات مرزی کشورهای بین راه عبور می کردند، به وجود آمد .
بر طبق مفاد این مقررات، موسسات حمل و نقل بین‌المللی با خرید دفترچه «کارنه تیر» برای هر سفر، پرداخت حقوق و عوارض گمرکی محموله کامیون را تضمین می کنند. این ضمانت توسط شرکت های حمل و نقل بین‌المللی به اتاق بازرگانی مبدا سپرده می‌شود و در مقابل، اتاق بازرگانی محل با در اختیار قرار گذاردن دفترچه کارنه تیر ضامن عبور ترانزیت کامیون مربوطه تا گمرک نهائی می‌گردد.
همانطور که مشاهده کردید بارنامه اهمیت بسیار زیادی در صنعت حمل بار دارد. از یک نوع بارنامه برای حمل بار دریایی به انواع مختلف در حوزه‌های مختلف رسید. اما موضوعی که وجود دارد این است که در طول این زمان طولانی همیشه بارنامه‌ها دست‌خوش تغییر قرار می‌گرفتن و در کشور ایران هم از این موضوع مستثنی نیست.
اما با همه پیشرفت هایی که در مسیر صدور بارنامه حاصل شده است، نظارت بر روند اجرای کار، همچنان اصلی‌ترین راه برای حل این مشکلات است. از این‌رو برای به وجود آوردن بستری برای نظارت و کنترل، بارنامه الکترونیکی یکی از راه‌های آن است که چند سالی است بحث هایی در ایباره مطرح شده است.
از طریق بارنامه الکترونیکی تمامی بار‌هایی که ثبت می‌شود در یک سامانه، زیر نظر یک ارگان و در لحظه کنترل می‌شود و اختلافات زیادی که در کمیسیون‌ها و درصد‌های کاهش صافی رانندگان وجود دارد، حل می‌شود.
در همین ارتباط رئيس سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌ای در ادامه سخنانی که در آغاز بحث گفتیم، از راه‌اندازي سيستم تحت وب صدور بارنامه الكترونيكي وانت بارها خبر داده و گفته است: با توجه به تكاليف مقرر در قانون مبارزه با قاچاق كالا و ارز و به منظور تسهيل فرآيند صدوربارنامه برای وانت‌بارها و حذف واسطه‌ها در نحوه فعاليت اين نوع ناوگان در جاده‌های برون‌شهری، به زودی سيستم تحت وب صدور بارنامه الكترونيكي وانت بارها راه‌اندازي مي‌شود.
حسن‌نيا تصريح كرد: در پي اين امر، ضمن جلوگيري از فعاليت و تردد ناوگان وانت بار فاقد اسناد حمل (بارنامه) در جادههاي مواصلاتي بين‌شهري، ارايه هرگونه خدمات مرتبط با پيمايش، مستند به ارايه اسناد حمل معتبر و بارنامه خواهد بود.
یک کارشناس حمل ونقل جاده ای در اینباره معتقد است: هزینه حمل بار با استفاده از بازارگاه های الکترونیکی و هوشمند حمل بار و حذف واسطه ها، تا ۴۰ درصد کاهش می یابد.
به گفته محمدامین نورشاهی، ۶۰ درصد بار در کشور با قیمت واقعی جابه جا نمی شود و استفاده از سیستم های هوشمند بار می تواند بسیاری از هزینه های اضافی را در این بخش کاهش دهد.
این در حالی است که با این اقدام، بازارگاه های الکترونیک حمل ونقل بار با اتصال به سیستم های سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای به آخرین اطلاعات رانندگان دارای کارت هوشمند دسترسی دارند و این مساله در کاهش ریسک حمل بار در کشور اثرگذار است. همچنین آمارها نشان می دهد که ۵۰۰ هزار راننده در سطح کشور در امر جابجایی بار ایفای نقش می کنند و سیستم های هوشمند کمک خواهند کرد که صاحبان کالا به سهولت راننده مورد نظر خود را برای حمل بار تعیین و روی قیمت حمل آن نیز توافق شود.
با حذف صدور بارنامه‌های کاغذی، برای هر خودروی حامل کالا کد رهگیری صادر می‌شود که از سوی سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای و سایر دستگاه‌های نظارتی از جمله پلیس راه قابل کنترل و ردیابی است. تسهیل در فرآیند صدور بارنامه، حذف تردد‌های غیرضروری و طی مسافت‌های طولانی برای اخذ بارنامه، کاهش مصرف سوخت، تسهیل در صدور بارنامه الکترونیکی از جمله ویژگی‌ها و مزیت های اجرایی شدن این کار در کشور است. در مورد زمان اجرای این طرح نیز باید گفت که قرار بود بر اساس هماهنگی‌های انجام شده با دستگاه‌های ذی‌ربط و ادارات کل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای استان‌های سراسر کشور، صدور بارنامه الکترونیکی تا پایان ۹۶ به صورت آزمایشی اجرا شود و پس از ارزیابی صحت و درستی اجرای این طرح، از ابتدای خردادماه سال ۹۷ در سراسر کشور به مرحله اجرا درآید و از این رو صدور بارنامه الکترونیکی در بسیاری از استان ها آغاز شده است اما در بسیاری دیگر هنوز آغاز نشده و امیدواریم که در آینده نزدیک این طرح پیاده و اجرا شود.
