زهرا ایران‌شاهی حاشیه‌نشینی پدیده‌ای است که با اسکان غیررسمی و بدون مجوز گروه بزرگی از مردم در مکانی در کناره شهرها ایجاد می‌شود. حاشیه‌نشینی در شهرهای کشور ما اما به صورت شهرک‌نشینی در حومه شهرها و همچنین آلونک‌نشینی دیده می‌شود. وزارت راه و شهرسازی تعداد حاشیه‌نشینان در ایران را در سال ۹۶، ۱۹ میلیون […]
زهرا ایران‌شاهی
حاشیه‌نشینی پدیده‌ای است که با اسکان غیررسمی و بدون مجوز گروه بزرگی از مردم در مکانی در کناره شهرها ایجاد می‌شود. حاشیه‌نشینی در شهرهای کشور ما اما به صورت شهرک‌نشینی در حومه شهرها و همچنین آلونک‌نشینی دیده می‌شود. وزارت راه و شهرسازی تعداد حاشیه‌نشینان در ایران را در سال ۹۶، ۱۹ میلیون نفر اعلام کرد. یعنی از هر چهار نفر ایرانی یک نفر در سکونت‌گاه غیررسمی سکونت دارد و حاشیه‌نشین است. همین وزارتخانه در مقابله با پدیده حاشیه نشینی اقدامات گسترده ای نظیر ادامه ساخت مسکن مهر و ساخت مسکن برای قشر متوسط و پایین جامعه با عنوان طرح مسکن ملی، را انجام داده است که تاثیرگذار نیز بوده و در حال حاضر به مقابله با روند رشد سرسام آور قیمت مسکن نیز منجر شده است.
این در حالی است که در ایران پدیده حاشیه‌نشینی از دهه ۴۰ شمسی و همزمان با اصلاحات ارضی آغاز شد و در ادامه و به دلیل مسائلی از قبیل تمرکز‌گرایی در حوزه‌های اقتصادی، رفاهی، خدماتی و سیاسی و نیز جنگ تحمیلی ۸ ساله، روند مهاجرت به شهرها به عنوان مهمترین عامل افزایش حاشیه‌نشینی ادامه یافت. به گونه‌ای که هم‌اکنون کمتر از و حدود ۷۰ درصد جمعیت کشورمان در شهرها و مناطق حاشیه‌یی آنها سکونت دارند که این میزان ۲۰ درصد بیشتر از متوسط جهانی است. بر اساس بررسی‌های به عمل آمده عوامل کششی در شهرها مانند جاذبه‌های شغلی و رفاهی شهرها سهم بسیار بیشتری را نسبت به عوامل رانشی مانند بلایای طبیعی و خشکسالی در مهاجرت‌های بی‌رویه به شهرها دارا بوده است. به عبارتی حاشیه‌نشینی و فضاهای غیررسمی سکونتی، معلول بی‌عدالتی‌های اجتماعی و اقتصادی در سطوح کلان است. درواقع علت اصلی حاشیه نشینی، کنار گذاشتگی کمابیش اجباری بخشی از جامعه در روند توسعه است. عدم تعادل در بخش های اقتصادی در مناطق مختلف، باعث ایجاد سیل مهاجرت جمعیت، که میزان طبیعی رشد آن نیز بالاست، به سوی شهرهای بزرگ می گردد. این در حالی است که همانطور که عنوان کردیم، وزارت راه در پی مقابله جدی با این پدیده برآمده است و ساخت مسکن را در شهرهای اطراف کلان شهرها به شکلی سازمان یافته و اصولی با امکانات شهری و اجتماعی را آغاز کرده است. حاشیه نشینان در شهرهای جنوبی و ساحلی کشور به شکل وسیع تری سکنا گزیده اند. دلیل این امر نیز این است که ایشان در پی یافتن شغل و مظاهر زندگی در حوزه سواحل برآمده و به یافتن نعمت از دل دستان سخاوتمند دریا امید داشته اند.
حالا اما مدیرعامل سازمان ملی زمین و مسکن در همین زمینه در سفر خود به شهر چابهار از اراضی عثمان آباد، مراد آباد، میرآباد و کنارک بازدید و از پیگیری و اخذ سند اراضی واقع در سکونتگاه‌های غیر رسمی حریم شهر چابهار به مساحت ۱۰۰۰.۷ هکتار خبر داد.
علی نبیان از اراضی دولتی شهر چابهار که برای طرح اقدام ملی مسکن اختصاص داده شده است، بازدید کرد و از طرح اقدام ملی به عنوان یکی از راه‌های حل مشکل مسکن ساکنان چابهار نام برد.
وی همچنین در جلسات جداگانه‌ای که در اداره راه و شهرسازی شهرستان چابهار و فرمانداری این شهر برگزار شد، با بررسی مشکلات مربوط به حوزه زمین و مسکن و پیگیری مسائل مربوط به زمین‌های طرح اقدام ملی، اظهار داشت: چابهار با توجه به موقعیت خاص خود، یکی از مناطقی است که باید مورد توجه ویژه مسئولان قرار گیرد و حل مسائل حاشیه‌نشینی و بافت فرسوده این منطقه از اولویت های وزارت راه و شهرسازی است.
معاون وزیر راه و شهرسازی با اشاره به اینکه حل مشکلات منطقه در گرو همکاری تمامی دستگاه‌های دولتی ذی‌ربط است، افزود: تجربه نشان داده که هرجا مسئولان استانی با همفکری و هم‌افزایی پیگیر مشکلات منطقه خود بوده‌اند، توانسته‌اند اتفاقات مثبتی را رقم زده و باری از دوش مردم بردارند. نبیان در پایان ابراز امیدواری کرد، با توجه به اینکه ساخت واحدهای مسکونی در نقاط حاشیه‌ای شهر چابهار به ویژه مناطقی نظیر مراد آباد، کمب و نوار شرقی و غربی در نظر گرفته شده است، به زودی شاهد حل مشکل حاشیه نشینی در چابهار باشیم.
گفتنی است معاون املاک و حقوقی و مدیرکل املاک سازمان ملی زمین و مسکن نیز در این سفر مدیرعامل این سازمان را همراهی می‌کردند.
گفتنی است که شهرک‌های حاشیه‌نشینان در اصل «روستای شهر» یا «شهرک‌های روستاگونه درون شهر» هستند. از نمونه شهرک‌های فقیر حاشیه‌نشینان در شهرهای ایران می‌توان به این شهرک‌ها اشاره کرد: تهران: شهرک‌های متعدّد در منطقه ۱۶ شهر تهران. استان تهران: مناطق حاشیه‌ای در پاکدشت، قیام‌دشت، احمدآباد، حسن‌آباد، خلیج، بادامک و رامینک. کرج: زورآباد (اسلام‌آباد). تبریز: آخماقیه، خلیل‌آباد، داداش‌آباد، سیلاب، طالقانی، عباسی، کشتارگاه، لاله، مارالان، منبع و یوسف‌آباد. مشهد: خواجه ربیع. اردبیل: میراشرف. سنندج: عباس‌آباد، کانی‌کوزله، حاجی‌آباد و زورآباد. همدان: خضر، طالقانی، حصار امام خمینی، اسلام شهر، سنگ سفید، نایب احمد، مجیدآباد. زاهدان: شیرآباد، باباییان، قریب‌آباد، پشت کارخانه نمک و کریم‌آباد. زنجان: اسلام آباد(صفرآباد). قم: شیخ آباد، شاد قلی خان(شاقالو)، محمد آباد، آمین آباد، قلعه کامکار.
