رییس جمهوری آمریکا سرانجام پس از چند بار تهدید، تصمیم گرفت به حضور کشورش در توافق هسته‌ای با ایران پایان دهد. تصمیمی که می‌تواند روی بسیاری از قراردادهای تجاری شکل گرفته میان ایران و کشورهای خارجی تاثیرگذار باشد. یکی از اصلی‌ترین مسائلی که با حضور آمریکا در برجام معنا پیدا می‌کرد، موضوع خرید هواپیمای مسافرتی […]
رییس جمهوری آمریکا سرانجام پس از چند بار تهدید، تصمیم گرفت به حضور کشورش در توافق هسته‌ای با ایران پایان دهد. تصمیمی که می‌تواند روی بسیاری از قراردادهای تجاری شکل گرفته میان ایران و کشورهای خارجی تاثیرگذار باشد.
یکی از اصلی‌ترین مسائلی که با حضور آمریکا در برجام معنا پیدا می‌کرد، موضوع خرید هواپیمای مسافرتی از سوی ایران بود. بر اساس محدودیتی که از سوی آمریکا به وجود آمده هر هواپیمای مسافربری که لااقل ۱۰ درصد از قطعاتش را شرکت‌های آمریکایی ساخته‌اند، برای فروش به ایران باید مجوز رسمی وزارت خزانه‌داری آمریکا یا اوفک را دریافت کند.
به دنبال امضای برجام از سوی دولت آمریکا اوفک مجبور شده بود که با وجود مخالفت‌هایی که از سوی کنگره آمریکا وجود داشت، در چند مورد برای فروش هواپیما به ایران مجوزهایی صادر کند که در این میان مجوز فروش ۱۰۰ فرورند ایرباس و و ۸۰ فروند بوئینگ به ایران ایر بخشی از این مجوز بود. مجوزی که با خروج آمریکا از برجام اعتبار خود را از دست می‌دهد و طبق اعلام اوفک در دو دوره ۹۰ و ۱۸۰ روزه امکان انتقال مجوز به این قراردادها از بین خواهد رفت.
پس از این اتفاق شرکت هواپیمایی ایرباس اعلام کرد که به۲ هفته زمان احتیاج دارد تا با بررسی دوباره شرایط تکلیف آینده قرارداد خود را با ایران ایر را مشخص کند. با توجه به اینکه شرکت بوئینگ به عنوان یک شرکت آمریکایی با ایران قرارداد امضا کرده بود، به نظر می‌رسد شانس این شرکت برای باقی ماندن در ایران کمتر خواهد بود اما ایرباس هنوز گزینه‌هایی خواهد داشت.
پایان دادن به قرارداد با ایران ایر
شرکت هواپیماساز ایرباس در جریان قراردادی که زمستان سال ۹۵ با ایران ایر نهایی کرد، باید ۱۰۰ فروند هواپیمای مسافربری در یک قرارداد ۱۰ ساله تحویل می‌داد که تاکنون تنها۳ فروند آن وارد ایران شده‌اند.
با توجه به اینکه ارزش این قرارداد ۱۰ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود، گزینه خروج این شرکت هواپیماساز به طور کامل از قرارداد با ایران ایر بخش قابل توجهی از درآمدهای احتمالی این شرکت در سال‌های آینده را از بین خواهد برد.
طبق برآوردهای صورت گرفته تعدادی از خط‌های تولید ایرباس نیاز به توافقات جدید برای سرپا باقی ماندن دارند و از این رو پایان دادن به قرارداد با ایران قطعا برای این شرکت اروپایی چندان به صرفه نخواهد بود.
البته شولز رئیس بخش بازرگانی شرکت ایرباس اعلام کرده است که عجله‌ای برای به هم زدن توافق با ایران نخواهد داشت و تلاش‌های سیاسی منطقه را کاملا مطالعه خواهد کرد.
هواپیمای پهن‌پیکر A330 جزو هواپیماهای پر هزینه است و متقاضیان آن در جهان چندان زیاد نیست بنابراین کارشناسان معتقد بودند که سفارش ۲۸ فروند از این نوع هواپیما از سوی ایران می‌تواند روحی به کالبد این بخش از ایرباس بدمد.
در عین حالی که تحلیل گران بر تاثیر بر هم خوردن توافق ایران بر تولید هواپیماهای پهن پیکر ایرباس تاکید دارند، رئیس این شرکت هر گونه نگرانی مبنی بر اینکه تولید هواپیمای A330 با کاهش جدی مواجه می‌شود را رد کرد.
وی می‌گوید: جهان در حال حاضر پر از فرصت‌هاست. ما شاید بخشی از این فرصت‌ها را در غرب از دست بدهیم اما بخشی در شرق جهان تامین می‌شود و من خودم درباره تولید هواپیمای A330 ایرباس نگران نیستم.
وی که در حاشیه نشست ایرلاین‌ها در سیدنی صحبت می‌کرد، درباره اهداف برنامه‌ریزی شده تولید A330 برای سال ۲۰۱۸ هیچ اشاره‌ای نکرد اما گفت: من چشم‌انداز خوبی را متصور هستم و بازار بسیار پویایی را خواهیم داشت و مذاکراتی هم در این زمینه داریم.
طی ۲ سال گذشته ایران برای خرید حدد ۲۰۰ هواپیما قرارداد بست که صد فروند آن با ایرباس بود. ۲۸ فروند از این نوع هواپیماها از نوع پهن پیکر است که در زمان عقد قرارداد نیز مخالفانی در داخل وجود داشت و آنها معتقد بودند این هواپیماها برای شرایط ایران مناسب نیست.
از جمله آنها می‌گفتند که این هواپیماها در جهان دیگر طالب ندارد و خرید برای ایران به صرفه نخواهد بود.
استفاده از زمان باقی مانده تا بازگشت تحریم‌ها
همان‌طور که پیش از این نیز گمانه‌زنی‌ها حکایت از دادن مهلت از سوی ترامپ برای بازگشت دوباره تحریم‌ها می‌کردند، طبق بیانیه اوفک قراردادهای ایران در دو بازه زمانی۳ و۶ ماهه متوقف خواهد شد.
از این رو ایرباس و ایران ایر این چند ماه را زمان دارند تا با سرعت دادن به برخی بخش‌های اجرایی قراردادهای خود، تعداد بیشتری هواپیمای جدید به ایران برسانند.
این راه‌حل موقت که بعید است جز مسکن کارایی دیگری داشته باشد، یک ابهام مهم خواهد داشت و آن نبود منابع مالی لازم برای وارد شدن این هواپیماهاست. بر اساس قراردادی که میان دو طرف بسته شده، باید ۸۵ درصد از منابع مالی مورد نظر برای ورود هواپیماهای جدید به ناوگان ایران از طریق فاینانس تامین شود و این در حالی است که تاکنون هیچ یک از بانک‌های بین‌المللی قراردادی نهایی برای تامین این فاینانس‌ها ارائه نکرده‌اند. از این رو در بازه زمانی کوتاه باقی مانده و در شرایطی که در طول تمام این ماه‌ها هیچ توافقی برای این فاینانس‌ها نهایی نشده، شاید تصور آنکه در این مدت تعداد قابل توجهی هواپیما به ایران داده شود، خلاف واقع است.
خروج از سایه آمریکا، برنامه‌ای بلندمدت
بر خلاف بویینگ که به عنوان یک شرکت آمریکایی در موارد این‌چنینی شانس چندانی برای دور زدن سیاست‌های کشورش ندارد، ایرباس می‌تواند گزینه‌های دیگری را نیز پیگیری کند که یکی از اصلی‌ترین آنها خارج شدن از زیر سایه شرکت‌های آمریکایی است.
ایرباس به عنوان یک شرکت اروپایی و در شرایطی که اتحادیه اروپا اعلام کرده در برجام باقی می‌ماند مشکلی برای تداوم حضور در ایران ندارد تنها به شرطی که میزان قطعات و تجهیزات خود که از آمریکا وارد می‌شود را به کمتر از ۱۰ درصد کاهش دهد. هر چند که این برنامه حتی در صورت برنامه‌ریزی از سوی ایرباس نیز طرحی طولانی مدت قلمداد می‌شود اما شاید برای بازگشت این شرکت اروپایی به ایران در سال‌های آینده و در شرایطی که آمریکا مجوزی برای حضور در این بازار ارائه نکرده، تنها و معقول‌ترین گزینه باشد.
سخن آخر
بنابراین با توجه به اوضاع رخ داده پس از خروج آمریکا از برجام به نظر می رسد خرید هواپیما از سوی ایران ومذاکره با۲ کمپانی هواپیماساز بوئینگ وایرباس سخت ودشوار باشد به طوری که درباره کمپانی هواپیماسازی بوئینگ باید به این نکته مهم اشاره کرد که برخلاف رغبت مدیران این شرکت هواپیماساز اما درصد حضور این کمپانی به منظور فروش هواپیما به ایران با خروج آمریکا از برجام بسیار کم است. از سوی دیگر کمپانی هواپیماسازی ایرباس هم در صورتی می تواند به ایران هواپیما بفروشد که بتواند وزارت خزانه داری آمریکا را نسبت به اعمال تحریم های جدیدراضی کند که وقوع این اتفاق بسیار بعید به نظر می رسد. قراردادهای خرید هواپیما پس از اجرای برجام از مهم ترین قراردادهای دولت تدبیر وامید بوده است که برای حفظ آن باید به کمک دیپلماسی اقتصادی به هر صورتی است آنها را حفظ کرد که وقوع چنین اتفاقی دور از دسترس دیپلمات های ایرانی نیست.
