بازگشت سپنتا نیکنام عضو زرتشتی شورای شهر یزد به جمع اعضای این شورا، از نقطه نظر تأثیر عملی آن بر وضعیت عینی کشور شاید چندان شایان توجه نباشد؛ اما از حیث معنایی و مفهومی به نظرم تحول بسیار بزرگی به شمار می‌رود. نمی‌دانم اعضای مجمع تشخیص مصلحت تا چه اندازه از ماهیت تصمیم خود برای […]
بازگشت سپنتا نیکنام عضو زرتشتی شورای شهر یزد به جمع اعضای این شورا، از نقطه نظر تأثیر عملی آن بر وضعیت عینی کشور شاید چندان شایان توجه نباشد؛ اما از حیث معنایی و مفهومی به نظرم تحول بسیار بزرگی به شمار می‌رود.
نمی‌دانم اعضای مجمع تشخیص مصلحت تا چه اندازه از ماهیت تصمیم خود برای بازگشت سپنتا به شورای شهر و تبعات این تصمیم به لحاظ مفهومی آگاه بوده‌اند؛ اما در هر صورت، گام عملی کوچک و گام مفهومی بزرگی در جهت درست برداشته‌اند.
واقعیت این است که آنچه شیخ احمد جنتی و همفکرانش در شورای نگهبان، در مورد تعارض بین فقه و حضور آقای نیکنام در شورای شهر یزد مطرح می‌کردند؛ بر اساس چارچوب فقه مصطلح در حوزه‌ها درست بود و آن دسته از کسانی هم که در صدد برآمدند تا حضور او را با فقه سازگار نشان دهند؛ چندان موفق به این کار نشدند.
در حقیقت دستگاه فقهی شیعه، چند صد سال است که چارچوب نظری خود را حفظ کرده و در این مدت تکانی نخورده است. با وجود این، عده ای از فقیهان اصرار دارند که با حفظ همان چارچوب حکومت کنند و وارد موضوعات بغرنج سیاسی عصر حاضر شوند؛ اما نتیجۀ کارشان از اخراج سپنتا نیکنام از شورای شهر یزد بهتر در نمی‌آید!.
در واقع، سیاست در عصر جدید بر مفهوم ملت – دولت استوار است و این مفهوم الزمات ویژه و گریزناپذیر خود را دارد؛ اما فقه شیعه دستاورد دوران پیش از شکل‌گیری ملت – دولت است و عملاً نه با این مفهوم سازگار شده و نه حتی حاضر به رویارویی عیان و علنی با آن است.
فقه در بهترین حالت دستورالعمل‌هایی برای زندگی مؤمنان است؛ یعنی همان‌ها که امت را تشکیل می‌دهند. اینک اما روی کرۀ زمین حدود ۲۰۰ ملت – دولت شکل گرفته که یکی از آنها هم کشور ایران است. دولت – ملت بر مفهوم برابری کامل اتباع صرف نظر از نوع دین و اعتقاد آنها استوار است و بدون گردن نهادن به این حقوق برابر، ملت – دولت بنیاد مفهومی خود را از دست می‌دهد.
به هر حال، تصمیم مجمع تشخیص مصلحت برای بازگشت سپنتا نیکنام به شورای شهر یزد فاصله گیری و در واقع عدول از دستگاه نظری فقه و یک قدم نزدیک شدن به مبنای ملت – دولت است. از این نوع عدول‌ها پیش از این هم در مواردی صورت گرفته است، اما با توجه به مناقشه‌ای که ماجرای سپنتا برانگیخت؛ رأی به بازگشت او چشمگیرتر است.
این جنس بحث ها که به نظرم بخشی از نسل قدیم و جدید التفاتی به آن ندارند؛ برای فهم معضلات تاریخی کشور ما و گذر آگاهانه از آنها بسیار ضروری است و من به سهم خود در کتاب مختصری که به امید خدا با مانعی برای انتشار روبرو نشود؛ آنها را در حد توان خود بازشکافته ام. اگر کتاب منتشر شود؛ به این بحث بسیار بیش از این اشارات خواهم پرداخت.
