جمله: ژئوپارک قشم، نخستین ژئوپارک خاورمیانه بود که در سال ١٣٨٥ شانس عضویت در شبکه جهانی ژئوپارک‌های ملی تحت‌حمایت یونسکو را به‌دست آورد. بااین‌حال، در میانه‌های سال ١٣٩١، به دلیل آنچه ناتوانی مدیران سازمان منطقه آزاد قشم در انجام معیارهای ثبت جهانی ژئوپارک اعلام شد، این ژئوپارک از فهرست یونسکو خارج شد. سرانجام سال […]
جمله: ژئوپارک قشم، نخستین ژئوپارک خاورمیانه بود که در سال ١٣٨٥ شانس عضویت در شبکه جهانی ژئوپارک‌های ملی تحت‌حمایت یونسکو را به‌دست آورد. بااین‌حال، در میانه‌های سال ١٣٩١، به دلیل آنچه ناتوانی مدیران سازمان منطقه آزاد قشم در انجام معیارهای ثبت جهانی ژئوپارک اعلام شد، این ژئوپارک از فهرست یونسکو خارج شد. سرانجام سال ۱۳۹۶ پس از اصلاح ایرادها در دویست و یکمین نشست ژئوپارک‌های یونسکو در فرانسه کارت سبز گرفت و جهانی شد. حالا نیز با واگذاری اراضی ساحلی جزیره قشم که برخی از آنها در تجاوز با حریم آثار تاریخی و طبیعی ثبت ملی و جهانی از جمله گنبد نمکی شده است، این روزها نگرانی فعالان زمین گردشگری را برانگیخته و حتی خطر خروج ژئوپارک جهانی قشم از فهرست ژئوپارک های جهان به گوش می رسد.
واگذاری اراضی ساحلی جزیره قشم که برخی از آنها در تجاوز با حریم آثار تاریخی و طبیعی ثبت ملی و جهانی شده است، موجب نگرانی فعالان میراث فرهنگی و گردشگری شده است. این اراضی بیشتر با هدف احداث اقامتگاه و مرکز پرورش میگو و آبزیان دیگر بوده که طبق اسناد موجود در تعرض با حریم برخی آثار تاریخی و طبیعی همچون خربس، غار نمکدان، جزایر ناز و تالاب پرندگان دوکوهک در سواحل شمالی جزیره قشم است. مناطقی که بخشی از آنها در محدوده ژئوپارک قشم قرار دارند و تعرض به حریم آنها اعتراض جوامع محلی و فعالان میراث فرهنگی و گردشگری قشم به عنوان ذی‌نفعان ژئوپارک را برانگیخته است. واگذاری این اراضی پس از یک سال موجب واکنش دستگاه قضا شد تا به نحوه این واگذاری ها ورود و رسیدگی کند.
دو ماه پیش سرپرستی مدیریت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری سازمان منطقه آزاد قشم به ایسنا گفته بود که اقدامات خوبی برای آماده‌سازی ژئوپارک انجام‌شده و فقط بخشی از کارهای عمرانی و زیرساختی مانده که در این چند ماه انجام می‌شود تا به آن حجم از انتظار یونسکو برسیم.
به گفته علی‌رضا امری کاظمی فهرستی تهیه‌شده که نشان می‌دهد ۱۵ مورد از این واگذاری‌ها که البته هنوز اجرایی نشده در محدوده ژئوسایت‌ها قرار دارد. هر یک از این پروژه‌ها با ژئوپارک تداخل پیدا کند حکم اخطار و کارت زرد یونسکو را دارد.
وی مشکل اصلی را در نحوه دیگر واگذاری‌ها می داند و می گوید:این موضوع خارج از اختیارات سازمان منطقه آزاد قشم و توسط استان هرمزگان و عمدتاً هم جهاد کشاورزی استان به‌عنوان متولی شیلات انجام می‌شود. زمین‌های زیادی از محدوده ژئوپارک، محیط‌زیست و میراث فرهنگی بدون استعلام راسا واگذارشده که کاربری تعریف‌شده برای آنها مزارع پرورش میگو بوده است. مساحت این اراضی زیاد است و تغییری که روی چشم‌انداز ایجاد می‌کند بسیار چشمگیر است، اتفاقی هم که در آن منطقه رخ می‌دهد برگشت‌ناپذیر است، یعنی اگر روزی پشیمان شوند دیگر نمی‌توان جبران و یا اصلاح کرد. نگرانی اصلی ما همین است.
عضو هیات ارزیابان رسمی ژئوپارک جهانی یونسکو در پاسخ به این پرسش که اراضی واگذارشده و پروژه‌های انجام‌شده در آنها در صورت تجدیدنظر و اصلاح چقدر امکان عقب‌گرد دارند؟ می‌گوید: واگذاری‌ها دودسته است؛ یکسری عملیاتی شده و بعضی هنوز حالت فیزیکی پیدا نکرده است و شکل اسنادی دارد. خوشبختانه آن‌هایی که عملیاتی شده در نقاط حیاتی ژئوسایت‌های قشم نبوده است، مگر اینکه اقدامات جدیدی بدون اطلاع ما انجام‌شده باشد. امیدواریم پروژه‌ای در محدوده ژئوسایت‌ها اجرا نشود و طرح‌های موجود ابطال و یا به دیگر نقاط جزیره که مشکلی ندارد، انتقال داده شود.
با این حال امری‌کاظمی بیان می‌کند: نگرانی خاصی از این نظر نداریم اما اگر سازمان منطقه آزاد قشم حمایت نکند ممکن است ژئوپارک به خطر افتد که خوشبختانه مدیرعامل این سازمان تا به حال حمایت ۱۰۰در صد از ژئوپارک قشم داشته است.
حال اما ظاهراً این موضوع در حال رنگ و بوی عملی شدن گرفته و فعالان میراث فرهنگی و طبیعت شناسان را نگران کرده است.
در همین زمینه، یک کارشناس زمین‌شناسی و زمین‌گردشگری، مدرس دانشگاه و مدیرعامل موسسه میراث زمین‌شناختی خاورمیانه معتقد است که؛ تردید دارم صدور مجوزهای این کار کارشناسی شده باشد، چراکه در مناطقی که ثبت ملی می‌شوند اصلاً اجازه چنین کاری داده نمی‌شود و در تعجب هستم که چرا کارشناسان میراث نتوانسته‌اند در این زمینه کاری از پیش ببرند.
به گفته کیمیا سادات عجایبی، اولین مانعی که باید جلوی کار کارشناسی را می‌گرفت ثبت ملی بود، دوم اینکه ما طولانی‌ترین غار نمکی جهان را در این گنبد نمکی داریم، با کوچک‌ترین آسیبی که به آن وارد شود رکورد آن شکسته می‌شود که البته خیلی‌ها می‌گویند این چیزها اصلاً برای ما اهمیت ندارد.
عجایبی بیان کرد: وقتی جایی ثبت ملی می‌شود یعنی در کشور منحصربه‌فرد است و این مسئله درک نشده که این منطقه تاریخ ۵۰۰ میلیون ساله دارد. نمی‌دانم این آقایان چه تصوری از سن خود و بهره‌برداری مالی از این پروژه دارند که ۵۰۰ میلیون سال به چشمشان نمی‌آید و خراب شدنش برایشان مهم نیست؛ البته مدیرعامل منطقه آزاد قشم و همکارانش هم شدیداً مخالف و پیگیر این مسئله بودند اما تاکنون مخالفت‌ها به نتیجه‌ای نرسیده است.
این مدرس دانشگاه تصریح کرد: در آینده‌ای نزدیک قرار است که ارزیاب‌های ژئوپارک برای رصد ژئوپارک قشم وارد ایران شوند، باید سعی شود با آرامش بیشتری این مسئله پیش رود اگر حساسیت جهانی روی این موضوع ایجاد شود از لیست جهانی خارج می‌شویم و حتی نمی‌دانم این مساله به غیر از مدیران منطقه آزاد و ژئوپارک قشم که کاملاً نسبت به این موضوع توجیه هستند، برای سایر مسئولین اهمیتی دارد یا خیر!
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری هرمزگان نیز با اشاره به اینکه اطلاعات بنده در این خصوص تنها به مطالب ارائه‌شده در فضای مجازی است، گفته که در این زمینه باید دستگاه صادرکننده مجوز پاسخگو باشد و بررسی شود چگونه به این طرح اجازه اجرا داده‌شده است.
رضا برومند افزود: سازمان منطقه آزاد قشم خود سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری مجزایی دارد.
وی با بیان اینکه مجوز مزارع پرورش میگو بر عهده اداره کل شیلات استان هرمزگان است، خاطرنشان کرد: درصورتی‌که از سوی دستگاه قضایی خواسته شود و اختلافی باشد به‌عنوان کارشناس جهت بررسی ورود می‌کنیم.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست هرمزگان نیز با بیان اینکه این پروژه بررسی کارشناسی و ارزیابی زیست‌محیطی صورت گرفته است. به گفته حبیب مسیحی تازیانی منطقه آزاد قشم با مجموعه‌ای که می‌خواهد زمین را واگذار کند باید در ارتباط باشد.
وی با اشاره به اینکه چنین موضوعی در قوانین محیط‌زیست ذکر نشده است، خاطرنشان کرد: زمانی باید این موضوع در نظر گرفته می‌شود که محدوده ژئوپارک به محیط‌زیست اعلام شود و بر مبنای آن تصمیم گرفته شود.
به گفته این مقام مسئول، این طرح از محدوده محیط‌زیست، حریم دریا و روستاها فاصله کافی داشته و تمامی موارد رعایت شده است. ضمن اینکه اگر ژئوپارک در حوزه میراث فرهنگی قرار دارد باید دستگاه متولی‌اش پاسخگو باشد. متولی زمین باید قبل از اعطا مجوز مطالبه گری می‌کرد و واگذارکننده نیز تمامی موارد را رعایت کند.
رئیس اداره توسعه میگوی اداره کل شیلات هرمزگان نیز با اشاره به شبهات مطرح‌شده در رابطه با آسیب‌های احتمالی پرورش میگو به گنبد نمکدان در قشم اظهار کرد: خوشبختانه برای هر واگذاری حدود بیست مورد استعلام از دستگاه‌های ذی‌ربط گرفته می‌شود که در این مورد نیز همه‌چیز بر اساس قانون و مقررات لازم بوده است.
علی‌اکبر مجاز با بیان اینکه بدیهی است اعلام بلامانع بودن این اداره کل صرفاً به لحاظ فنی و احداث مزرعه پرورش میگو در عرصه مورد تقاضا با نقاط UTM مشخص بوده و نافی ضوابط و چارچوب‌های قانونی و حدود و حریم سایر دستگاه‌های ذی‌ربط نیست، تصریح کرد: حتی بر اساس آیین‌نامه‌های صدور مجوزها متقاضی را ملزم می‌کند کلیه استعلام‌های مندرج در آیین‌نامه از سایر ادارات و دستگاه‌ها و بر اساس ضوابط مرتبط توسط متقاضی اخذ و ضمیمه پرونده شود.
رئیس اداره توسعه میگوی اداره کل شیلات هرمزگان با اشاره به اینکه فاصله بین غار نمکدان تا مزرعه مطرح‌شده حدود شش کیلومتر است، خاطرنشان کرد: شیلات هرمزگان تنها امکان‌سنجی فعالیت شیلاتی (پرورش میگو،تکثیر میگو و…) را بررسی می‌کند و ادامه روند صدور مجوزهای لازم در دیگر دستگاه‌های اجرایی صورت می‌پذیرد.
لازم به ذکر است؛ یک بار ژئوپارک قشم تجربه تلخی را داشت که به دلیل مشکلات مدیریت و … از شبکه ژئوپارک های جهان خارج شد و تبعاتی را نیز برای ما داشت ولی دوباره با تلاش های فراوان به جایگاه خود برگشت. در واقع جامعه جهانی وقتی ژئوپارکی از فهرست خارج می شود، آن کشور را به عنوان کشوری که توانایی حفظ میراث زمین شناختی خود را ندارد خواهد شناخت. ژئوپارک قشم تنها ژئوپارک در کل خاورمیانه است و اکنون ایران نیز به عنوان اولین مقصد زمین گردشگری در منطقه معرفی شده است بنابراین نباید اجازه دهیم به راحتی این جایگاه به خطر بیفتد. حال باید دید چه سرنوشتی برای ژئوپارک قشم که یکی از ژئوپارک های منحصر بفرد منطقه و جهان است، می توان متصور بود و آیا سازه های مکانیکی بر پیکره آثار طبیعی سبب خروج آن از فهرست جهانی می شود یا با ورود متولیان شاهد جلوگیری از این اقدام خواهیم بود؟!
