آرمان طهرانی – روزنامه نگار/ تا همین چند ماه قبل بود که برخی تصور می کردند صادرات گاز به روش خط لوله، برخلاف صادرات نفت، منبعی پایدار و تحریم ناپذیر برای درآمدهای ارزی کشور است. از این رو مدعی بودند صادرات گاز ایران به ترکیه و عراق در اوج هجمه‌ها و محدودیت‌های آمریکا […]
آرمان طهرانی –
روزنامه نگار/
تا همین چند ماه قبل بود که برخی تصور می کردند صادرات گاز به روش خط لوله، برخلاف صادرات نفت، منبعی پایدار و تحریم ناپذیر برای درآمدهای ارزی کشور است. از این رو مدعی بودند صادرات گاز ایران به ترکیه و عراق در اوج هجمه‌ها و محدودیت‌های آمریکا علیه ایران از تحریم مصون و به قوت خود باقی خواهد ماند. حال با گذشت مدت کوتاهی مشخص شده است که این مصونیت در حالی می تواند دوام داشته باشد که کشور وارد کننده نیز اراده ای برای تداوم واردات گاز و تن ندادن به خواست آمریکایی ها از خود نشان دهد.
به گزارش «جمله» دوم خرداد سال جاری بود که کاردار آمریکا در بغداد، اخبار مربوط به معافیت عراق از تحریم های یکجانبه آمریکا علیه ایران در زمینه واردات برق و گاز را تایید کرد. این بدان معنی بود که آمریکا به عراقی ها اجازه داده بود تا برای رفع نیاز خود از ایران گاز خریداری کنند.
مذاکرات قراردادی صادرات گاز ایران به کشور عراق از نیمه دوم سال ۱۳۸۹ آغاز گردید و در این راستا قرارداد فروش گاز به بغداد در تاریخ۱۳۹۲/۴/۳۰ در بغداد و قرارداد فروش گاز به بصره در تاریخ ۱۳۹۴/۸/۲۰ در تهران با حضور وزیر نفت ایران و معاون وزارت برق عراق امضا گردید.
بر همین اساس مدت قرارداد صادرات گاز ایران به بغداد ۶ ساله با حداکثر حجم صادراتی ۳۵ میلیون متر مکعب در روز و قرارداد صادرات گاز ایران به بصره نیز ۶ ساله با حداکثر حجم صادراتی ۲۵ میلیون متر مکعب در روز بود.
عدم پرداخت پول گاز از سوی عراق
بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت می‌گوید عراق «برای گاز دریافتی پولی به ما نمی‌دهد». او در حاشیه جلسه با روسای دانشگاه‌ها همچنین گفت که «به دلایل فنی» صادرات گاز از ایران به عراق کم شده است. زنگنه توضیح دیگری در مورد علت عدم پرداخت از سوی عراق نداد. مشکل دریافت پول گاز صادراتی ایران به عراق از یک‌سال پیش مطرح شده است.
آقای نامدار زنگنه بهمن سال ۹۷ با اشاره به مشکلات دریافت پول گاز و برق صادراتی گفت عراق دو میلیارد دلار بدهی دارد ولی به خاطر تحریم‌ها نمی‌تواند پول بدهد.
مقام‌های عراقی در ماه‌های گذشته مدعی شده اند که در چند نوبت پول‌هایی به حساب ایران در بانک تجارت عراق واریز شده ولی مبلغ دقیق واریزی و بدهی باقیمانده عراق اعلام نشده است.
ایران قرارداد صادرات روزانه ۵۰ میلیون متر مکعب گاز به عراق دارد، اگرچه حتی در فصول گرم سال نیز تنها نیمی از این مقدار را تحویل می‌دهد. عراق از گاز ایران عمدتا به عنوان سوخت برای نیروگاه‌های برقی استفاده می‌کند.
پیروی عراق از آمریکا در تحریم ایران
بانک تجارت عراق که از زمان اعلام معافیت‌های ایالات متحده برای واردات گاز و برق ایران به این کشور مسئول تحویل پول به جمهوری اسلامی است، می‌گوید در صورتی که آمریکا ماه آینده معافیت‌ها را تمدید نکند، این بانک انتقالات مالی میان عراق و ایران را متوقف خواهد کرد.
آمریکا از ۱۵ ماه پیش چندین بار به عراق معافیت‌های چندماهه داده است تا خرید برق و گاز از ایران را ادامه دهد و آخرین معافیت آمریکا قرار است ماه آینده به اتمام برسد. بانک تجارت عراق مسئول انتقال پول گاز و برق ایران با ارز دینار عراق به حسابی در همین بانک است و ایران تنها می‌تواند برای خرید کالاهای انسان‌دوستانه از این پول استفاده کند.
فيصل الهيمص رئیس بانک تجارت عراق روز سه‌شنبه اول بهمن ماه به خبرگزاری فرانسه گفت: «ما پایبند قوانین بین‌المللی هستیم. به همین خاطر نیز مردم به ما اعتماد می‌کنند. اگر آمریکا معافیت‌ها را تمدید نکند، انتقالات مالی با ایران را متوقف می‌کنیم. به همین سادگی.»
عدم تمدید معافیت‌های عراق برای خرید گاز و برق ایران می‌تواند برای این کشور چالش‌انگیز باشد.
اخیرا سخنگوی وزارت برق عراق اعلام کرد که ایران تحویل گاز به این کشور را به ۴ میلیون متر مکعب در روز کاهش داده و تولید برق این کشور به تبع آن از ۱۹ هزار مگاوات به ۱۴ هزار مگاوات سقوط کرده است.
ایران قرارداد صادرات روزانه ۵۰ میلیون متر مکعب گاز به عراق دارد، اگرچه حتی در فصول گرم سال نیز تنها نیمی از این مقدار را تحویل می‌دهد. عراق از گاز ایران عمدتا به عنوان سوخت برای نیروگاه‌های برقی استفاده می‌کند.
گزارش‌ها حاکی است که طی هفته‌های گذشته با اوج‌گیری مصرف داخلی گاز، ایران مجبور به کاهش چشمگیر صادرات گاز به عراق شده است. ایران همچنین مستقیما برق به عراق صادر می‌کند.
دولت در بودجه سال آینده درآمد ۴ میلیارد دلاری از محل صادرات گاز به عراق و ترکیه را گنجانده است که نسبت به سال جاری ۱۷ درصد افزایش نشان می‌دهد.
بانک تجارت عراق روز یک بهمن ۹۸ اعلام کرد در صورتی که آمریکا ماه آینده معافیت‌ها را تمدید نکند، این بانک انتقالات مالی میان عراق و ایران را متوقف خواهد کرد.
الهيمص در پاسخ به سوالی پیرامون میزان بدهی عراق به ایران گفته است که در این مورد نمی‌تواند اطلاعات دهد، اما چندین نوبت پول‌هایی به حساب ایران در این بانک واریز شده است. وی افزود: «مشکل اینجاست که تحویل پول به ایران عملا ممکن نیست.»
معلوم نیست دولت حتی با دستیابی به این پول چه می‌تواند بکند، چون ایران علاوه بر گاز و برق، در هشت ماه سال جاری حدود ۵.۷ میلیارد دلار صادرات به عراق داشته، در حالی که واردات ایران از عراق بسیار اندک است. برای نمونه ایران در کل سال گذشته خورشیدی ۸ میلیارد و ۹۶۱ میلیون دلار صادرات کالا (به غیر از گاز و برق) به عراق داشت، اما وارداتش از عراق تنها ۵۹ میلیون دلار بود.
چالش های پیش روی صادرات گاز
ایران با دارا بودن ۱۸درصد از منابع گازی دنیا، در حال حاضر قادر به تولید ال‌ان‌جی نیست. ایران کمتر از یک‌درصد بازار جهانی گاز را در اختیار دارد و با روند کنونی، شانس زیادی برای افزایش سهم خویش ندارد. تا پیش‌از تحریم‌های آمریکا و اتحادیه اروپا بر سر مساله هسته‌ای، ایران چند پروژه برای تولید ال‌ان‌جی پیش‌بینی کرده بود. ۳ پروژه مهم شامل ایران ال‌ان‌جی ،پرشین و پارس، به‌خاطر تحریم‌ها نیمه‌کاره رها شدند و شرکت‌های خارجی فعال در این صنعت ازقبیل شل، رسپول، توتال و پتروناس مالزی مجبور به ترک ایران شدند.
یکی از این برنامه‌ها، احداث خط لوله گاز ایران- عمان بود که قرار بود از آن طریق، روزانه ۱۰میلیون مترمکعب گاز به عمان صادر شود. ایران تمایل داشت مقداری گاز از این خط لوله را در تاسیسات ال‌ان‌جی عمان تبدیل به ال‌ان‌جی و روانه بازار کند که تاکنون این قرارداد عملیاتی نشده است. ظرفیت خالی تاسیسات ال‌ان‌جی عمان، ۱/۵ تا ۲ میلیون تن است.
گزینه دیگر، احداث واحدهای مینی ال‌ان‌جی بود. ایران پس از برجام، مذاکرات متعددی با شرکت‌های روسی، چینی و کره‌ای برای ساخت واحدهای مینی ال‌ان‌جی انجام داد. ظرفیت تولید روزانه این واحدهای کوچک، ۳۰۰ تن در روز است و بیشتر برای گازرسانی به مناطق دوردست مورد استفاده قرار می‌گیرد. ایران در نظر داشت در یک برنامه دوساله، چندین واحد کوچک ال‌ان‌جی احداث نماید، اما تحریم آمریکا و تمایل نداشتن شرکت‌های خارجی به مشارکت در این کار، باعث شد که این برنامه عملیاتی نشود.
