نیلوفر منصوری – دبیر گروه گردشگری/ کسانی که عاشقانه گردشگری و طبیعتگردی را دنبال می‌کنند، همیشه به دنبال کشف بکرترین مناطقی هستند که هنوز پای انبوه مسافر و گردشگر به آن باز نشده است. کشف ناشناخته‌ترین و عجیب‌ترین نقاط، البته، تنها چیزی است که روح جست‌وجوگر آنها را اقناع می‌کند. کشور ما نقاط جذاب، […]
نیلوفر منصوری –
دبیر گروه گردشگری/
کسانی که عاشقانه گردشگری و طبیعتگردی را دنبال می‌کنند، همیشه به دنبال کشف بکرترین مناطقی هستند که هنوز پای انبوه مسافر و گردشگر به آن باز نشده است. کشف ناشناخته‌ترین و عجیب‌ترین نقاط، البته، تنها چیزی است که روح جست‌وجوگر آنها را اقناع می‌کند. کشور ما نقاط جذاب، کم ندارد. گویا از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب، نقاط زیادی برای غافلگیری وجود دارد که کمتر درباره آنها شنیده‌ایم. از سوی دیگر، این موضوع مانند بسیاری از موضوعات دیگر موافقان و مخالفانی دارد. مخالفان معتقدند، معرفی مناطق بکر و گمنام، موجب تخریب مناطق خاص و ویژه می‌شود. اما موافقان می‌گویند؛ با مدیریت و نظارت مناسب می‌توان جلوی تخریب را گرفت.
بدون شک، طبیعتگردی یکی از جذاب‌ترین و محبوب‌ترین برنامه‌های تفریحی در ایران و جهان است و یکی از گزینه‌های محبوب برای سفر و گردشگری بین گردشگران حرفه‌ای و آماتور به حساب می‌آید. اما آنچه طبیعتگردی گردشگران حرفه‌ای را از گردشگران آماتور متمایز می‌کند، دانستن رفتار با طبیعت است. دانسته‌‌هایی که گردشگران آماتور آن را نیاموخته‌‌اند و می‌‌توانند محیط زیست و حتی فرهنگ منطقه را با چالش مواجه کنند.
علاوه بر آن این موضوع که گسترش و توسعه گردشگری در ایران یکی از موارد لازم برای رهایی از اتکا به درآمدهای نفتی و اشتغالزایی در کشور است، کارشناسان را با این نظریه همسو کرده که با سفر به نقاط مختلف ایران عزیزمان باید این پتانسیل جایگزین صنعت نفت شده و با معرفی مناطق زیبای سرزمین مان به شکوفایی اقتصاد کمک کنیم.
عضو هیات مدیره کانون انجمن صنفی راهنماینان گردشگری کشور در گفت و گو با «جمله» معتقد است که باورهای ذهنی برخی افراد با واقعیت‌های موجود در عرصه متفاوت است. به گفته رضا علی‌اصل، واقعیت این است که عرصه‌های ما به خاطر توسعه بی‌امان و توسعه بدون ارزیابی در حال از بین رفتن هستند.
این مدرس اکوتوریسم، می‌افزاید: گنبد نمکی قم، یکی از ژئوسایت‌های بسیار مهم در کشور است که از زمان شناخته شدن، با گردشگر انبوه و غیراصولی مواجه شد و به همین دلیل بخش زیادی از آن آسیب دید. هرچند با نظرات کارشناسی کاری از پیش نرفت، اما با ثبت ملی از تخریب بیشتر جلوگیری شد.
ثبت ملی سایت های گردشگری
وی که کارشناسی ثبت ملی را در کارنامه خود دارد، به ثبت ملی گنبد نمکی قم و جلوگیری از تخریب بیشتر اشاره می‌کند: سال گذشته پرونده ثبت ملی گنبد نمکی قم آماده و دفاع از آن صورت گرفت و در نهایت به عنوان اولین اثر ثبت ملی قم پذیرفته شد. در ادامه با بررسی‌های بیشتر متوجه شدیم که قبل از معرفی این اثر طبیعی؛ تاخت و تازهایی در آن صورت گرفته بود و با جاده‌کشی، ایجاد دام‌شهر و احداث معدن بخشی از این اثرطبیعی صدمه دیده بود. چه بسا اگر زودتر معرفی و ثبت می‌شد، حفاظت‌هایی روی آن صورت می‌گرفت و تا این اندازه تخریب در این اثر طبیعی رخ نمی‌داد.
تالاب بهشت معصومه قم از دیگر مناطقی است که پس از شناخته شدن، نتایج مثبتی دربرداشته است. این پرنده‌شناس معتقد است که با معرفی این تالاب در ۱۰ سال گذشته، از جولان شکارچیان و تصرف عرصه‌های تالاب کاسته شده است و اکنون به عنوان سایت گردشگری معرفی می‌شود.
از وی در مورد گردشگری انبوه و آسیب‌های آن می‌پرسم که در پاسخ می‌گوید: گردشگری انبوه، به لحاظ علمی، عبارتست از بازدید تعداد زیادی از مردم از یک مقصد تفریحی در یک زمان. این نوع گردشگری به دلیل آثار منفی خود در سراسر جهان، همواره مورد انتقاد بوده است. به عبارتی باید طوری شکل بگیرد که در تعداد بالا گردشگر به سایت‌های گردشگری نرود؛ بنابراین نیاز به فرهنگسازی و آموزش است.
به گفته مدرس اکوتوریسم؛ معرفی مناطق دو وجه عمده دارد؛ از یک سو، عدم معرفی آن دلیل بر تضمین حفاظت آن منطقه نیست. ممکن است کوه یا دره‌ای در یک منطقه، به دلیل دارا بودن فسیل و جاذبه‌های طبیعی زیاد، معرفی نشود، اما در عین حال در همان حوالی، بخش خصوصی یک محدوده معدنی ثبت کند، شبانه هم گمانه‌زنی کنند و با قوه اکتشاف و بلافاصله با دریافت پروانه بهره برداری، به تخریب آن اقدام کنند.
وی از سوی دیگر معتقد است: اما برخی مناطق هم به دلیل سرعت تخریب بالا بهتر است به سرعت معرفی نشوند؛ چه بسا که تا کارشناسان بخواهند در راستای معرفی و حفاظت از منطقه برنامه ریزی کنند ممکن است آن منطقه تخریب شود. بنابراین بهتر است که به سرعت اینگونه مناطق معرفی نشوند.
آموزش و فرهنگسازی
مناطق حفاظت شده از جمله مناطقی است علی‌اصل به آن اشاره می‌کند: برخی مناطق ازجمله مناطق حفاظت شده که توسط محیط‌بانان حفاظت می‌شود، گردشگر به صورت کنترل شده به آن ورود می‌کند. مثل پارک ملی توران. باید اینگونه سازوکارها در دیگر مناطق نیز اندیشیده شود تا به راحتی جاده‌کشی و معدن ایجاد نشود و با تدوین قوانینی می‌توان هم موجب جذب توریسم شد و هم بکری و زیبایی مناطق حفاظت شود.
وی می‌گوید: به نظر من انرژی‌ای که می‌خواهیم صرف مخفی نگه داشتن سایت‌هایی کنیم که خیلی ها بعدا آن را پیدا می‌کنند، بهتر است روی آموزش گردشگری و راهنمایان گردشگری، صرف شود. نتیجه بهتری گرفته می‌شود و این تصور صحیحی نیست که می‌شود جایی را مخفی نگه داشت؛ مخصوصا با وضعیت فعلی کشور و جهان که اپلیکیشن‌ها و برنامه‌های ارتباط جمعی و نرم‌افزارهای اجتماعی وجود دارد. به سرعت مکانی کشف، معرفی و به منطقه هدف گردشگری تبدیل می‌شود که همه می‌خواهند به آن ورود کنند.
به گفته این مدرس اکوتوریسم؛ در یک برهه زمانی، درک در سیستان و بلوچستان، چاه کوه در قشم و مواردی اینچنینی مد شده بود و به دلیل بکر بودن، مورد هجوم گردشگر انبوه قرار گرفت. این در حالیست که می‌توان اینگونه جریان‌ها را مدیریت کرد، جامعه محلی را آگاه و اطلاعات لازم را درخصوص حفاظت به آنها گوشزد کرد. نمونه موفق آن را در اصفهک طبس وجود دارد.
وی در پایان می‌گوید: استراتژی مخفی نگه داشتن مناطق بکر، دیگر جواب نمی‌دهد. به قول یکی از آفرودسواران «هر جا که ما به سختی به آن وارد شده‌ایم، قبل از ما یک پراید آنجا بوده است.»
