شهلا منصوریه – دبیر گروه اجتماعی / تقویم کشور ما پر است از روزهای ثبت شده که هر کدام برای خود ابهتی دارد. اما یک روز مهم در تقویم ثبت شده که نشان از تاریخ این مرز و بوم دارد. تاریخی که پیشینیان با چنگ و دندان از آن حفاظت کرده اند. هر نقطه […]
شهلا منصوریه –
دبیر گروه اجتماعی /
تقویم کشور ما پر است از روزهای ثبت شده که هر کدام برای خود ابهتی دارد. اما یک روز مهم در تقویم ثبت شده که نشان از تاریخ این مرز و بوم دارد. تاریخی که پیشینیان با چنگ و دندان از آن حفاظت کرده اند. هر نقطه از ایران در طول تاریخ شاهد حماسه‌ها و شجاعت‌های ایرانی‌ها بوده و بسیاری از روزها در تقویم مختص رویدادهای غرورآفرین این مردم است. یکی از روزهای حماسی و ملی دهم اردیبهشت است که سالروز بیرون راندن پرتغالی‌ها از خلیج فارس و تنگه هرمز است. این روز در تقویم سیاسی و تاریخی ایران عزیز، روز مهمی است روزی که به نام خلیج نیلگون همیشگی فارس مزین شده که نشان از کهن ترین منابع تاریخی این کشور دارد؛ روزی که شاه عباس صفوی به کمک انگلیسی ها در سال ۱۶۲۱ میلادی توانست هرمز را از چنگ پرتقالی ها خارج کند تا برای همیشه برای این اقدام زیبایش از او به نیکی یاد شود.
در جغرافیای قدیم دریای پارس یکی از بزرگ ترین دریاها از چهار دریایی بود که شناخته شده بود اما اکنون پهنه آبی را که خلیج فارس می نامند خلیجی با ١٠٠٠کیلومتر مربع طول و بیشتر از ٢۴٠ کیلومتر مربع عرض است. یک آبراهه مهم و استراتژیک که مورد توجه مردم جهان به ویژه حکومت‌ها بوده است. پس از پیدایش نفت و از زمانی که خاورمیانه به عنوان کانون مهم منابع انرژی دنیا درآمد اهمیت استراتژیک این آبراهه افزایش یافت. اما خلیج فارس برای ما ایرانیان دارای پیشینه‌ای تاریخی منسجم مبنی بر ایرانی بودن آن است. در دهه‌های اخیر بارها نغمه‌های ناموزونی مبنی بر عربی بودن خلیج فارس ساز شده است که بی اعتباری آن بر همگان آشکار است.
خلیج فارس از باستان تاکنون
«من پارسی ام، از پارس مصر را تسخیر کردم. امر کردم این کانال را بکنند از پی رود نیل که در مصر جاری است، تا دریایی که در پارس بدان روند این کانال کنده شده. چنان که امر کردم و کشتی ها روانه شدند، چنان که اراده من بود.» این متنی است که در بند سوم کتیبه ای که از داریوش بزرگ در کانال سوئز یافته اند آمده است. از نخستین مكتوبات عهد باستان تاكنون شاهراه آبي جنوب ايران همیشه با نام درياي پارس و خیلج فارس توصيف شده است و دلیل آن هم وجود بيش از ۳۰۰ كتاب تاريخي مربوط به سياحان و مورخين، ادبا و دانشمندان اروپايي، عرب و مسلمان قرون گذشته و صدها سند و اثر باستاني و بيش از ۶۰۰۰ نقشه تاريخي است كه از سوي يونسكو به عنوان ميراث بشريت شناخته شده است.
جغرافياي طبيعي خليج فارس
خليج فارس، شيار هلالي شكلي است كه بيش از يك چهارم ذخاير فسيلي جهان را در خودجاي داده و از طريق درياي عمان به اقيانوس هند و آبهاي آزاد راه مي‌يابد. و به همین جهت در طول تاریخ مدّون خود از اهمیت ویژه‌ای در سیاست‌های بین‌المللی و منطقه‌ای برخوردار بوده و هست. آبهاي آن كم عمق و زير بستر آن منابع نفت و گاز (هيدروكربن) فراوان دارد و دارای آب و هوای خشک و نیمه استوایی است. یک استاد دانشگاه در این خصوص به جمله می گوید: خلیج فارس ۵۵ جزیره کوچک و بزرگ دارد که هر کدام زیبایی خاص خود را دارد که وسعت خط ساحلی خلیج فارس و دریای عمان حدود پنج هزار و ۲۰۰ کیلومتر است.
پروین فرشچی با اشاره به زیستگاه های متنوع خلیج فارس به جمله می گوید: این زیستگاه ها، موجب می شود که تنوع زیستی این منطقه بیشتر شود. وی درخصوص تنوع زیستی خلیج فارس می گوید: سواحل شنی و ماسه ای، سنگی و صخره ای، جلبک زارهای دریایی، علفزارهای تالابی شور، تپه های ماسه ای ساحلی، کویر، حوضچه های جزر و مدی، پرتگاه های متعدد سنگی و رسوبی، خلیج های گوناگون، جزایر مرجانی، جنگل های مانگرو، زیستگاه لاکپشت ها و تالاب های ساحلی از انواع تنوع زیستی این خلیج محسوب می شوند. به گفته این استاد دانشگاه واحد علوم تحقیقات دانشگاه آزاد تهران، تنوع این زیستگاه ها، باعث ایجاد گونه های متعددی در این منطقه می شود. از جمله اینکه، با توجه به اینکه مطالعات کافی صورت نگرفته، اما می توان گفت که بیش از ۱۰۰ گونه مرجان وجود دارد، که در حال حاضر ۵۵ گونه مرجان شناسایی شده است. از ۸ گونه لاکپشت های دریایی جهان، پنج گونه لاکپشتی در خلیج فارس وجود دارد که هر پنچ گونه در معرض انقراض هستند. به همین دلیل هم مطالعات و برنامه های زیادی برای حفظ آنها انجام می شود. وی می افزاید: این منطقه با وجود مشکلات محیطی و اقلیمی، تنوع زیستی بالایی دارد. ۱۷ گونه علف دریایی، ۱۳ گونه نهنگ، ۱۰گونه دلفین، حدود ۹۰۰گونه ماهی که برخی از آنها بومی و برخی تجاری هستند و بیش از ۱۰۰ گونه پرنده آبزی و کنار آبزی، در این دریا زندگی می کنند.
جنگل های حرا
جنگل حرا از بکرترین، شگفت ترین وزیباترین منظره های طبیعی خلیج فارس است که حدود ۱۰هزار هکتار پوشش جنگلی را دربر گرفته است که شامل جنگل های مانگرو، حرا و چندل است. از شگفتی های این منطقه این است که آب در طول شبانه روز در این جنگل دوبار عقب نشینی کرده و دوبار پیشروی می کند. جنگل های حرا از پدیده های نادر و جذابیت های طبیعی گردشگری زمین هستند و هر سال تعداد زیادی توریست و جهانگرد داخلی و خارجی را به سوی خود جذب می کنند. خلیج فارس یکی از بهترین زیستگاه ها برای زمستان گذری حدود ۲۲ میلیون پرنده مهاجر است. این پرنده ها خیلی اهمیت دارند و خلیج فارس به عنوان گذرگاه برای پرندگان به حساب می آید که این عامل دریای خلیج فارس را از نظر تنوع زیستی جزو مناطق کم نظیر و پر تنوع معرفی کرده است. به جرأت می توان گفت که خلیج فارس از بابت تنوع زیستی مهمترین و ارزنده ترین دریا برای ایران محسوب می شود و از تنوع زیستی بی نظیری برخوردار است و به علت وجود جنگل های حرا در این دریا مهمترین زیستگاه برای انواع جانوران خشکی و آبزی است که براساس برآورد پژوهشگران دو گونه مهم پستاندار دریایی در این منطقه وجود دارد که از اهمیت بالایی برخوردار است، دوگانگ و پورپویز در دنیا کمیاب هستند اما در این منطقه دیده شده اند.
