مائده مطهری‌زاده مدیرکل محیط‌زیست گلستان، در حالی در روز گذشته و پس از هفته‌ها حاشیه‌سازی گرداگرد آلاینده بودن یا نبودن پساب کارخانه کانسار خزر، بر آلاینده بودن آن گردن نهاده است که قبل از آن، با طرح دعوی علیه الهه موسوی، خبرنگار و فعال برجسته حوزه محیط‌زیست کشور، (که مدتها پیش‌تر با سند و مدرک، […]
مائده مطهری‌زاده
مدیرکل محیط‌زیست گلستان، در حالی در روز گذشته و پس از هفته‌ها حاشیه‌سازی گرداگرد آلاینده بودن یا نبودن پساب کارخانه کانسار خزر، بر آلاینده بودن آن گردن نهاده است که قبل از آن، با طرح دعوی علیه الهه موسوی، خبرنگار و فعال برجسته حوزه محیط‌زیست کشور، (که مدتها پیش‌تر با سند و مدرک، بر آلاینده بودن پساب این کارخانه صحه گذاشته بود)، جای شاکی و متشاکی را عوض کرده بود!
همین چند روز پیش، ۲۹ مهرماه بود که مسعود تجریشی، معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست، ضمن بیان این مطلب که پساب کارخانه کانسار خزر، دوباره بررسی می‌شود، گفت: در این ارتباط به منظور رفع ابهامات موجود، قرار است گروه کارشناسی متشکل از سازمان‌های ذی‌ربط ضمن پیگیری موضوع، نسبت به نمونه‌برداری مجدد از پساب خروجی کارخانه، منبع پذیرنده پساب (بالادست تالاب، محل ورود پساب به پایین‌دست تالاب) و آب‌های زیرزمینی به‌عنوان منبع تأمین آب کارخانه اقدام کنند.
وی ادامه داد: شاخص آلایندگی صنایع بر اساس شیوه‌نامه تعیین پارامترهای مشمول خوداظهاری در پایش آلودگی مشخص‌شده است. این شاخص‌ها به لحاظ مباحث مرتبط و اولویت‌دار سازمان متبوع و تعریف حدود مجاز مشخص‌شده‌اند، درباره سایر شاخص‌های آلایندگی که پایش آنها مرتبط با سایر سازمان‌های فرا سازمانی است و یا قانونگذار چندین سازمان را به‌عنوان متولی معرفی کرده است، برای ممانعت از موازی کاری، انجام پایش با توافقات صورت گرفته، به مرجعیت یک سازمان انجام می‌شود. تجریشی همچنین با اشاره به سازمان‌هایی که به‌عنوان همکار فعالیت می‌کنند، گفت: متولی اصلی رصد وجود مواد رادیواکتیو در سایر منابع و خروجی‌ها سازمان انرژی اتمی است، به هر حال پایش برخی از پارامترهای عمومی فیزیکی و شیمیایی و شاخص‌ها مانند آمونیوم و باریم در پساب خروجی کارخانه نام‌برده توسط اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست استان گلستان انجام شده و ضمن مقایسه نتایج با حدود مجاز اقدامات لازم اعمال‌شده است، همچنین پایش مستمر آلایندگی این صنعت مانند سایر صنایع بر اساس ضوابط حاکم بر موضوع در دستور کار قرار دارد. و اکنون، پس از آن همه کش و قوس بر سر بررسی سطح آلایندگی پساب این کارخانه بعد از آن همه حاشیه‌های رنگارنگی که بزرگترین آن، همان طرح دعوی علیه یک خبرنگار باوجدان محیط‌زیست بوده است، در نهایت، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان گلستان، با پذیرش این حقیقت تلخ، طی گفت‌و‌گویی با خبرنگار مهر، اذعان کرد که:« کانسار خزر، جزو واحدهای پاک در گلستان نیست.»
مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان با تاکید بر اینکه پرتوزایی و آلایندگی کارخانه ید در گلستان باید از هم تفکیک شود، گفت: «کانسار خزر» جزو واحدهای پاک و غیرآلاینده نیست.
امیر عبدوس، اما برای آنکه کمی زهر تلخ ماجرا را بگیرد و نشان بدهد که این ناپاکی، خیلی هم نگران‌کننده نیست، به نقل از کارشناسان پسماندداری که ماه گذشته مجدد از کانسار خزر بازدید داشته‌اند، می‌گوید که در پساب این کارخانه عناصر پرتوزا مشاهده نشده است.
وی با یادآوری اینکه اندازه‌گیری عناصر پرتوزا در پساب این کارخانه توسط سازمان انرژی اتمی انجام شده است، افزود: سازمان حفاظت محیط زیست در این موضوع (پرتوزایی) مسئولیت اندازه‌گیری، تخصص این کار و همچنین ابزار و امکانات را ندارد و قانونگذار مسئولیت آن را بر عهده سازمان انرژی اتمی نهاده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان همچنین در بخش دیگری از سخنانش ادامه داد: ما به لحاظ نگرانی خود، از سازمان انرژی اتمی، برای بررسی دعوت کردیم و تاکنون هیچ گزارشی از انرژی اتمی دریافت نکرده‌ایم که در پساب کانسار خزر، عناصر پرتوزا وجود داشته باشد.
وی که سعی می‌کند، از نقش وکیل مدافع بودن مدیرعامل این کارخانه سنگ تمام بگذارد، اضافه می‌کند: برعکس، در مکاتبات انجام شده، سازمان انرژی اتمی اعلام کرده است که در پساب این کارخانه، عناصر پرتوزا مشاهده نشده اما اینکه کارشناسی اعلام می‌کند احتمال نفوذ رسوبات به پساب وجود دارد، در حد احتمال است و تاکنون اثبات نشده است!
عبدوس همچنین تصریح می‌کند: همین احتمالات بود که اصرار کردیم که از انرژی اتمی پاسخ دریافت کنیم و در یک‌سال گذشته مکاتبات مداوم انجام و حضور کارشناسان سازمان انرژی اتمی پررنگ و پررنگ‌تر شده و ما شاهد پاسخ‌های بیشتری از سوی سازمان انرژی اتمی بودیم.
وی بیان کرد: به دلیل همین اصرار ما (سازمان حفاظت محیط زیست) بود که ارتباط این واحد صنعتی و سازمان انرژی اتمی بیشتر شد و پس از ۱۰ سال از فعالیت این واحد تولیدی، برای نخستین بار قرارداد پسماندداری منعقد شد.
عبدوس متذکر شد: انعقاد قرارداد پسماندداری یک گام بزرگ و رو به جلو است تا امنیت خاطر و آرامش را برای مردم استان گلستان فراهم کنیم.
شرایط تحت کنترل است
وی، البته، در جای دیگری از سخنانش، برای آنکه راه برون‌رفت از بحران‌های بعدی را برای خود باز بگذارد و در آینده به هواداری صفر تا صدی از این کارخانه پرحاشیه متهم نشود، اینطور ادامه می‌دهد که: ما نمی‌توانیم تضمین دهیم، کانسار خزر هیچگاه مشکل پرتوزایی نخواهد داشت، همانگونه که نمی‌توانیم تضمین دهیم کارخانه سیمان، آلودگی هوا نخواهد داشت، چرا که هر لحظه این احتمال وجود دارد که به دلیل قطع برق، اشتباه اپراتوری و یا نقص فنی از کار بیفتد و آلودگی هوا باعث خسارت شود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان با این توضیح که هیچ کس نمی‌تواند در مورد آینده تضمین دهد، بیان کرد: اما شرایط فعلی کانسار خزر تحت کنترل است و در خصوص عناصر پرتوزا تحت نظارت سازمان انرژی اتمی است و در خصوص سایر پارامترها هم ما نظارت می‌کنیم.
وی افزود: هم‌اکنون از نظر ما کارخانه ید گلستان جزو واحدهای پاک و غیرآلاینده نیست و آلایندگی دارد که تمام سختگیری‌ها را در این خصوص داشته و خواهیم داشت.
وی یادآور شد: آلایندگی‌ها در حوزه محیط‌زیست تعریف می‌شود و پرتوزایی در حوزه وظایف سازمان انرژی اتمی است، برابر قوانین با آلایندگی‌های کانسار خزر برخوردهای لازم را داشته و خواهیم داشت.
به گفته عبدوس، مهلت کانسار خزر برای رفع آلایندگی‌ها به پایان رسیده و ما از این پس، برابر قانون به وظایف خود عمل می‌کنیم.
وی با تاکید بر اینکه آلایندگی و پرتوزایی دو مسئله جداست و باید آنها را از هم تفکیک کرد، ادامه داد: محیط‌زیست بر اساس وظایف خود به موضوع آلایندگی ورود کرده و کانسار خزر در فهرست واحدهای آلاینده قرار می‌گیرد.
وی اضافه کرد: واحدهای آلاینده موظف هستند برابر تبصره یک ماده ۳۸ قانون مالیات بر ارزش افزوده یک درصد از فروش خود را به سازمان امور مالیاتی پرداخت کنند.
عبدوس خاطرنشان کرد: همچنین بر اساس ماده ۴۳ معادن، این کارخانه باید یک درصد از فروش را به عنوان جریمه خسارت به آثار، ابنیه، خاک و منابع زیستی پرداخت کند؛ یعنی با قرار گرفتن کانسار خزر در فهرست واحدهای آلاینده این کارخانه در مجموع باید دو درصد فروش را پرداخت کند اما منابع مصرف این دو باهم متفاوت است و هیچ کدام به سازمان محیط زیست نمی‌رسد.
سخن پایانی
هرچند مشکلات زیست‌محیطی، در کشور ما تمامی ندارد و این تنها کانسار نیست که به رغم مصائبی که برای محیط‌زیست به بار می‌آورد، همچنان چراغش روشن است و ایران از این دست کارخانه‌ها بسیار دارد، اما نکته اصلی و اساسی ماجرا که هضم آن برای من و فعالان عرصه محیط‌زیست بسیار گران می‌آید، این است که چرا برخی از مسئولان محیط‌زیست، گاه جای خود را با مسئولان ادارات صنعت، معدن و تجارت عوض می‌کنند و به جای داشتن دغدغه‌های زیست‌محیطی، نگران خاموش شدن چراغ صنعت و از کار افتادن چرخه تولید هستند که البته این در خصوص صنایع آلاینده، نه تنها جای تقدیر ندارد، بلکه مدیر مربوطه به دلیلِ ناآشنا بودن با وظایف و مسئولیت‌های محوله و تاکید بر ادامه حیات مخاطره‌آمیز این واحدهای آلاینده، مستحق توبیخ است.
