اینکه شیوع فراگیری ویروس کرونا سایر اخبار بین المللی را از دستور کار خارج کرده باشد قابل درک است. این ویروس جهانی است، مرگبار است، چند وجهی است و سئوالات متعددی را نه فقط درباره نوع واکنش ما به بحران اولیه بلکه شیوه سازماندهی جوامع و اداره امور آنها در آینده مطرح می […]
اینکه شیوع فراگیری ویروس کرونا سایر اخبار بین المللی را از دستور کار خارج کرده باشد قابل درک است. این ویروس جهانی است، مرگبار است، چند وجهی است و سئوالات متعددی را نه فقط درباره نوع واکنش ما به بحران اولیه بلکه شیوه سازماندهی جوامع و اداره امور آنها در آینده مطرح می کند. برخی از مشکلات عمده بین‌المللی نیز در نتیجه این بیماری به حاشیه رانده شده است و ممکن است دیگر برای حل و فصل آنها دیر شده باشد. پیگیری بعضی دیگر دشوارتر است و بعضی از دولت ها هم مترصد هستند تا با بهره برداری از انحراف افکار عمومی در نتیجه بحران کرونا، مقاصد خود را دنبال کنند. در ادامه به چند مشکل اساسی اشاره شده که باید در هفته ها و ماه های آینده در نظر داشت.
از سرگیری مسابقه تسلیحات هسته‌ای؟
اعتبار نسخه جدید پیمان کاهش تسلیحات استراتژیک – یا استارت جدید – که هدف از آن محدود کردن زرادخانه های موشک های دوربرد روسیه و آمریکاست در اوایل ماه فوریه سال آینده میلادی به سر خواهد آمد و اگر قرار است این پیمان تمدید شود، زمان چندانی برای مذاکره در این مورد باقی نمانده است. این آخرین توافق عمده کنترل تسلیحاتی است که از زمان جنگ سرد به یادگار مانده و هنوز اعتبار دارد.
بدون این پیمان، بیم آن می رود که محدودیت زرادخانه های این نوع تسلیحات و فقدان شفافیت در مورد آن به مسابقه تسلیحاتی جدیدی منجر شود. اخبار مربوط به تحقیقات برای ساخت اسلحه های سری جدیدی مانند موشک های بسیار سریع به این نگرانی دامن می زند. به نظر می رسد که روسیه مایل به تجدید این پیمان است که مستلزم تشریفات مختصری است. در مقابل، دولت آمریکا به رهبری دونالد ترامپ مصمم به نظر می رسد که این پیمان را کنار بگذارد مگر اینکه چین نیز به آن ملحق شود. در عین حال، دولت چین اندک تمایلی به قبول این پیشنهاد از خود نشان نداده است. و به هر حال، حالا برای تدوین پیش نویس یک سند جامع جدید دیر شده است. بنابراین مگر اینکه دولت آمریکا نظرش را در لحظه آخر تغییر دهد یا یک دولت جدید روی کار بیاید، پیمان استارت جدید به تاریخ خواهد پیوست.
تلاش اسرائیل برای انضمام کرانه باختری؟
روند انتخابات پی در پی اسرائیل سرانجام با حفظ سمت توسط بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر دست کم برای یک مدت، به انجام رسیده است. در این مورد بین او و یکی از احزاب اصلی مخالف توافق به عمل آمد.
با وجود پرونده های قضایی که همچنان علیه نتانیاهو در جریان است، یا شاید هم به واسطه این پرونده ها، او یک برنامه ملی گرایانه جنجالی را پیشنهاد کرده که براساس آن، بخش هایی از کرانه باختری که فعلا در دست اسرائیل است برای همیشه به خاک این کشور منضم خواهد شد. چنین اقدامی برای همیشه راه حل “دو کشور” برای بحران فلسطینیان و اسرائیل را نابود خواهد کرد هرچند در طرح صلح دونالد ترامپ، این راه حل وجود دارد. راه حل دو کشور اسرائیل و فلسطین از نظر بسیاری از ناظران تنها راهی است که می تواند به صلح دایم بین دو طرف منجر شود.
فلسطینیان پیشاپیش فریاد اعتراض سر داده و تعدادی از دولت های اروپایی در این مورد هشدار داده و بعضی حتی از احتمال تحریم اسرائیل سخن گفته اند. مانند همیشه، موضعگیری دولت آمریکا در این مورد حیاتی است. آیا آمریکاییان به اسرائیل چراغ سبز نشان خواهند داد یا خویشتنداری را توصیه خواهند کرد.
به نظر می رسد که تصمیم دونالد ترامپ به حمایت از طرح نتانیاهو برای انضمام بلندی های جولان و انتقال سفارت ایالات متحده به بیت المقدس باعث دلگرمی نخست وزیر اسرائیل شده است. در حال حاضر، موضع دولت آمریکا روشن نیست اما این نظر مطرح شده که ممکن است در مقابل قبول یک دولت مستقل فلسطینی از سوی اسرائیل، از طرح نتانیاهو حمایت کند. در مقابل، بعضی از تحلیلگران بر این باورند که نتانیاهو پس از بهره برداری از طرح انضمام این اراضی به منظور جلب حمایت ملی گرایان در انتخابات اخیر، ممکن است به نحوی در این مورد کوتاه بیاید.
موضوع تمام نشده برگزیت
برگزیت امروزه اصطلاحی است که خیلی از ما کمابیش فراموش کرده ایم. اما عقربه زمان در حرکت است و دوره انتقالی پس از خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا روز ۳۱ دسامبر امسال به پایان می رسد. مذاکرات در مورد روابط آینده بریتانیا و اتحادیه اروپا آغازی شکننده داشت، اما شواهدی در دست نیست که دولت بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا، موضوع تمدید دوره انتقالی یا تاخیر در ختم ماجرا را حتی به مخیله خود راه داده باشد.
در همان حال، شیوع فراگیر ویروس کرونا چارچوب برگزیت را تغییری اساسی داده است و یکی از دلایل اصلی آن پیش‌بینی چند سال رکود و کسادی است. به نظر نمی رسد که در حال حاضر علاقه چندانی به احیای موضوع برگزیت وجود داشته باشد اما در هر حال، زمان چندانی باقی نمانده است. در حالی که واکنش اولیه اتحادیه اروپا به بحران کووید۱۹ چندان درخشان نبوده، اقدامات بعدی اعتبار و وجهه اروپاییان را بهبود داده است. در مقابل واکنش بریتانیا به این بحران هم چندان چشمگیر تلقی نمی شود. جدایی بریتانیا از اتحادیه اروپا دو طرف را تحت فشار قرار خواهد داد. شاید نتیجه بحران کرونا گرایش هر دو به اتخاذ نگرشی وفاق‌آمیزتر نسبت به روابط آتی باشد و فشار رکود اقتصادی راه را برای جهانی کم تنش تر هموار کند.
تغییرات آب و هوایی
واکنش جهانی به شیوع فراگیر ویروس کرونا به نوعی محکی برای توانایی جامعه بین المللی در زمینه برخورد با بزرگترین و پیچیده‌ترین چالش بین المللی یعنی تغییرات آب و هوایی محسوب می شود. از لحاظ میزان همکاری بین المللی، گزارش تجربه برخورد با کووید۱۹ گزارشی پر فراز و نشیب است و به نظر می رسد که تنش هایی که احتمالا بروز خواهد کرد اوضاع در جهان پس از ویروس کرونا را پیچیده تر خواهد ساخت.
راه اندازی مجدد روند مقابله با گرمایش زمین موضوعات مهمی را مطرح می کند، مانند همایش های اساسی از جمله کنفرانس سازمان ملل در مورد تغییرات آب و هوایی – یا کوپ ۲۶ – که قرار بود در ماه نوامبر امسال در شهر گلاسگو در بریتانیا برگزار شود اما به سال آینده موکول شده است. سئوال اصلی تر این است که آیا شیوع این بیماری باعث تغییر در دیدگاه جهانیان شده است؟ آیا جهانیان حس می کنند که این موضوع فوریت دارد؟ و پیشرفت در مورد این موضوع بسیار پیچیده در نظم جدید جهانی به چه شکل خواهد بود؟
