شهلا منصوریه/ سال هاست که موضوع مدیریت زباله و پسماند در استان های شمالی به یکی از چالش های اساسی در جامعه تبدیل شده است و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان این استان ها در شرایط بحرانی قرار دارند. استان هایی که به دلیل دارا بودن آب و هوای خوب پذیرای گردشگران داخلی و […]
شهلا منصوریه/
سال هاست که موضوع مدیریت زباله و پسماند در استان های شمالی به یکی از چالش های اساسی در جامعه تبدیل شده است و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان این استان ها در شرایط بحرانی قرار دارند. استان هایی که به دلیل دارا بودن آب و هوای خوب پذیرای گردشگران داخلی و خارجی بسیاری است. در این میان زباله و پسماندهای تولیدی که این مسافران در محیط زیست رها می کنند باعث شده تا بیشتر مناطق سبز، دریا و رودخانه این استان ها به شدت آلوده شوند، این درحالی است که به علت نزدیکی منابع آبی حفرچاه برای دفن زباله هامی تواند به آلودگی این آب ها منجر شود موضوعی که باعث شد تا آن را با استاندار مازندران مطرح کنیم. احمد حسین زادگان که؛ مقوله پسماند را دغدغه اصلی و از اولویت های برنامه های استان می داند می گوید عزم ملی برای حل معضل پسماند در استان های شمالی کشور داریم.
آمار‌ها نشان می دهد حجم زباله در سه استان شمالی بیش از ۷ هزار تن است و در استانی مانند مازندران میزان بیشترین تولید زباله در روز بدون در نظر گرفتن ایام تردد مسافرین ۳۵۰۰ تن زباله است. دپوی زباله در اعماق جنگل‌ها و جاری شدن شیرابه ها، بخش وسیعی از جنگل های هیرکانی استان های شمالی را آلوده کرده و در وضعیت بحرانی قرار داده است. در این میان نقش مردم و دولت موضوعی است که در اکثر محافل به چالش کشیده می شود. استاندار مازندران در خصوص نقش دولت در سال های گذشته معتقد است که دولت در سال های گذشته و اخیر به مسائل زیست محیطی توجه داشته، اما توجهی که بتواند مشکلات زیست محیطی استان مازندران را حل و مرتفع کند، اتفاق نیفتاده است. آنگونه که احمد حسین زادگان می گوید: در استان هایی که سطح آب بالا نیست کمتر معضل پسماند نمود و ظهور دارد، درحالیکه استان های شمالی به دلیل نزدیکی به دریا، داشتن دشت های وسیع و سطح آب بالا، ضرورت سامان بخشیدن به مشکلات پسماندی بیش از پیش احساس می شود.
بازدید استاندار محترم مازندران از روزنامه جمله فرصت مناسبی بود تا با ایشان در ارتباط با معضل بزرگ پسماند در این استان گفت وگو کنیم که در ادامه می خوانید:
زباله سوز‌ها تنها راه چاره
استاندار مازندران با بیان اینکه قانونگذار دفن زباله و پسماند را در این مناطق ممنوع کرده است ادامه می دهد: با صرف ممنوع کردن، مشکلی حل نمی شود، بلکه باید راهکار و راه حل های مناسب از جمله مراکز زباله سوز و کارخانه کمپوست پیش بینی شود تا این استان، از آلایندگی های زیست محیطی رهایی یابد.
وی در پاسخ به این سوال که دولت برای حل معضل زباله در این سال ها چه فعالیت هایی انجام داده است می گوید: با پیگیری های انجام شده، دولت و دفتر معظم انقلاب اعتباراتی را برای پروژه های پسماند در این استان درنظرگرفته اند. در شهرستان تنکابن، کارخانه کمپوست در حال ساخت است که ۹۰درصد آن پیشرفت فیزیکی دارد و به زودی در دو ماه اخیر به اتمام می رسد. همچنین در بهشهر با احداث کارخانه کمپوست، درفاز اول کمپوست تولید می شود. زباله سوز شهرستان نوشهر نیز بالای ۹۰ تا ۹۵ درصد پیشرفت فیزیکی دارد ولی هنوز فعال نشده است.
هرچند از حدود یک دهه گذشته طرح هایی چون ساخت کارخانه کمپوست و در حجم بزرگ و مدرن تری نیز طرح ساخت نیروگاه زباله سوز در استان مازندران اجرایی شد، ولی همانگونه که استاندار مازندران نیز معتقد است این واحدها یا نیمه کاره اند و یا همانند واحدهای کمپوست فعال در برخی شهرها چون بابل، بهشهر و تنکابن موفقیت چندانی برای رفع مشکل پسماند نداشتند. اما بهرحال بخشی از مشکلات را حل کرده اند.
وی ادامه می دهد: امسال دولت ۱۰۰ میلیارد تومان برای پروژه های پسماند استان اختصاص داده و یک ردیف هم برای آن پیش بینی شده است همچنین دولت لایحه ای را به مجلس ارسال کرده که تصویب شده است. ولی رقم هایی که ما نیاز داریم تا مشکل را حل کنیم خیلی بیشتر از اینهاست. در ادامه وزارت نیرو فعالیت های مثبتی هم در این زمینه داشته و آن افزایش خرید تضمینی قیمت برق است که این امکان را فراهم می کند تا بخش خصوصی بتواند در این زمینه سرمایه گذاری کند.
اخذ عوارض از کالاهای آلاینده تولیدی و وارداتی در قانون بودجه سال ۹۸ با هدف کاهش اثرات مخرب پسماند پیش بینی و تصویب شد. حسین زادگان این موضوع را به فال نیک می گیرد و امیدوار است که با بالا بردن عوارض و هزینه های تخریب و آسیب به محیط زیست، کمی از میزان تهدیدات کمرشکن طبیعت پاک و زیبای مازندران کم شود و می توان تا مبلغ هزار میلیارد ریال برای استان های شمالی پیش بینی کند.
حال ناخوش مدیریت پسماند
نبود طرح جامع مدیریت پسماند در استان مازندران یکی از معضلاتی است که باعث شده تا مساله پسماند به صورت جسته و گریخته و فقط به صرف جمع آوری و دفن مطرح باشد، در حالیکه حذف، کاهش و تفکیک زباله در شهرداری ها صرفا به عنوان یک کار در کنار مسئولیت های دیگر مطرح می شود.
نماینده عالی دولت در مازندران در پاسخ به این سوال که آخرین معضل محیط زیستی استان چیست، می گوید: استان مازندران وضعیت مناسبی ندارد و باید بیشتر به آن توجه شود.
به اعتقاد کارشناسان زیست محیطی، مهمترین عامل اصلی قرارگیری معضل پسماند در صدر مشکلات اجتماعی و زیست محیطی مازندران، نداشتن طرح مدیریت پسماند است، طرحی که شامل حذف، تفکیک و یا کاهش مقدار پسماند در مبداء، بازیابی پسماندها و تصفیه پسماندها قبل از دفع پسماندها است.
حسین زادگان، در این خصوص معتقد است: مسائل زیست محیطی مساله عام است. در حالی که هر گروه و یا طیفی تلاش می کند توپ را در زمین دیگری بیندازد. ولی واقعیت این است که رعایت مسائل زیست محیطی، یک مسائل فرهنگی است که همه مردم و مسئولان باید لحاظ و رعایت کنند.
حسین زادگان که سال ۹۸ را با شعار مازندران پاک، آغاز کرد، محوریت اقدامات خود را بر پایه زیبا سازی استان بنا نهاده و در این راستا معتقد است که مازندران فقط برای اهالی مازندران نیست، برای کل کشور است: سالی ۵۰ میلیون مسافر در روزهای تعطیلات، اعیاد، تابستان و آخر هفته ها به این استان سفر می کنند که هر کدام از اینها اگر یک یا دو پلاستیک تحویل بدهند سالی ۱۰۰ میلیون پلاستیک می شود که ماندگاری آنها در طبیعت خیلی زیاد است و آلایندگی زیادی ایجاد می کنند. ضمن اینکه مراکز دفن مان با تمام ممنوعیاتشان دفن می کنند و در بعضی جاها دفع می کنند.
وی درخصوص بحث فاضلاب شهری و جمع آوری پساب ها نیز می گوید: این موضوع در برخی از شهرها اجرا شده، در برخی از شهرها شروع نشده و در بعضی از شهرها مطالعاتش انجام شده است. منتقدین که مسائل و پسماند و زباله های مازندران را حل نشده عنوان می کنند، خودشان هم گاهی با عدم رعایت پسماند تولید می کنند.
ورود شیرابه به آبهای جاری
مشکل زباله در مازندران در حالی است که این چالش از بلای جان طبیعت فراتر رفته و تبدیل به بلای جان ساکنان این استان شده است. طبق آمار همچنان میلیون ها تن زباله در گوشه و کنار مناطق ساحلی و جنگلی مازندران رها شده و با گذشت زمان شیرابه این حجم زباله وارد رودخانه ها و از آنجا وارد زمین‌ها و محصولات کشاورزی و دریا می شود.
کارشناسان منابع طبیعی از جنگل‌های شمال بویژه استان مازندران به عنوان ریه تنفسی کشور یاد می کنند و بر این نکته تاکید دارند که برای خروج از معضل دفع زباله‌ها در جنگل های شمال باید برنامه ریزی اصولی صورت گیرد.
حسین زادگان با بیان اینکه برای این مورد هم برنامه ها و سیستم هایی پیش بینی شده که شیرابه ها را با معیارهای محیط زیستی با توجه به کمبود اعتبار کم خطر کنند می گوید که هنوز به نقطه ایده آل نرسیده ایم و اگر بگوییم که مشکلات زیست محیطی کشور و استان حل می شود یا خیر، باید بگوییم که برای حل این مشکلات نیاز به همکاری مردم و مسئولان است. بخصوص صدا وسیما و رسانه های مکتوب، شنیداری، دیداری و فضای مجازی و عزم و اراده ای که مردم باید داشته باشند.
طبق آمار آب و فاضلاب مازندران، بیش از ۹۰ درصد آب مازندران از سفره های زیرزمینی تامین می شود و این سفره ها از آب باران و رودخانه تغذیه می شوند و اگر به نحوه دفع شیرابه های زباله ها توجه نشود، بحران بهداشتی ناشی از زباله ها دامنگیر تمامی جمعیت استان و کشور خواهد شد.
پسماند روستایی
یکی از موضوعاتی که در سال های اخیر به موضوعات پسماند اضافه شده است، پسماند روستایی است که تا دو سه دهه اخیر وجود نداشت. اما معضل پسماند امروزه به جوامع روستایی نیز کشیده شده است. به گفته نماینده عالی دولت در مازندران، حجم پسماندهای کشاورزی از حجم پسماندهای خانگی و شهری کمتر نیست. هرچند دستگاه هایی در این موضوع متولی و درگیر هستند و مسئولیت هایی هم دارند. اما به این دلیل نمی شود که نقش مردم را حذف کنیم.
استاندار مازندران در پاسخ به اینکه آیا این تفکیک زباله در مازندران هم اجرا می شود می گوید: حدود دو درصد از حجم و وزن پسماند در این استان تفکیک می شود و بعضی از تفکیک ها در مقصد مورد انتظار و ایده آل نیست برای همین باید از مبدا شروع شود.
وی در ادامه به طرح جامع تیام اشاره می کند می گوید: یکی از مشکلات موضوع بازیافت و پسماند در استان و روستاها این بود که یک متولی نداشتیم. در حوزه های روستایی برای آن چاره ای اندیشیده شده و یک متولی برای آن ایجاد شده است اما هنوز برای حوزه شهری متولی وجود ندارد. شهرداری ها در کنار مسئولیت هایشان به موضوع پسماند هم نگاهی می اندازند اما یک متولی که بتواند موضوع پسماند در استان را مدیریت کند و بتواند مباحث اعتباری و بودجه ای آن را دنبال کند وجود نداشته است. مساله پسماند اولویت نخست برخی مدیران بوده و برای برخی از مدیران نبوده است.
استاندار مازندران معتقد است: وجود متولی، داشتن ردیف اعتباری، فرهنگسازی در رسانه های مختلف و به صرفه کردن فعالیت اقتصادی برای بخش خصوصی در حل معضل پسماند کارساز است. بخصوص بخش خصوصی که به این نتیجه برسد که در این زمینه، مباحث اقتصادی مناسبی است که می تواند از آن تولید ثروت کند.
میدان برای شرکت های دانش بنیان
نماینده عالی دولت در مازندران با بیان این که با صندوق نوآوری نهاد ریاست جمهوری در این خصوص جلسه داشتیم و در صورت راه اندازی شرکت دانش بنیان، اعتبارات قابل توجه و تسهیلات کم بهره برای اجرای طرح های مختلف در این راستا می توان گرفت که از سوی دستگاه های ذی ربط در حال پیگیری است، ادامه می دهد: در آینده نزدیک رویداد پسماند را با کمک صندوق نوآوری و پارک علمی فناوری انجام خواهیم داد و شرکت های دانش بنیان در این رویداد؛ توانایی ها و قابلیت های علمی و اجرایی خود را برای کاستن از معضل زباله ارائه خواهند کرد.
وی در ادامه می گوید: شرکت های دانش بنیان طرف قرارداد با صندوق شکوفایی و نوآوری کشور با استفاده از تسهیلات کم بهره این صندوق در اجرای پروژه های مدیریت و ساماندهی کل زنجیره تولید، تفکیک، حمل، دفن و تبدیل زباله به کمپوست و انرژی به کمک استان می آیند.
حسین زادگان با بیان اینکه هم اکنون نقشه راه مشخصی داریم می افزاید: در مرحله تولید، تفکیک، حمل و بازیافت و دفن برنامه مشخصی وجود دارد. برخی از اماکن نیز در استان که متاسفانه بالای ۵۰ سال است که فعالیت می کند و به تازگی هم عکس های آن در فضای مجازی منتشر می شود، قرار است منتقل و جمع آوری شود تا ساحل پاک و عاری از پسماند داشته باشیم.
وی با بیان اینکه مکان های دیگر هم مکان یابی شده است می افزاید: استان را به ۹ منطقه تقسیم کرده ایم و برای هر منطقه کارخانه کمپوست و برای برخی دیگر مثل ساری و نوشهر زباله سوز و برای آمل سیستم هازم که یک سیستم جدید هست درنظر گرفته ایم.
عمارت زباله در آمل
حسین زادگان منطقه آمل را کوهی از زباله می داند و می گوید: مطمئنا در یک بازه زمانی یک ساله امکان جمع آوری آن وجود ندارد. البته زمین برای ایجاد کارخانه انتخاب شده و با سرمایه گذار آن وارد مذاکره شده ایم و اعتبارات دولتی در نظر گرفته شده نیز برای فاز اول پیش بینی شده است. به نظر من در دوره ای که من مدیریت دارم امیدوارم موضوع پسماند را حل کنم. با توجه به توصیه رئیس جمهور و تاکید رهبر معظم انقلاب نشان از توجه مقامات به مسائل زیست محیطی مازندران است.
به گفته وی، مطالبه گری موضوع مهمی است که باید پیگیر آن باشیم. مشارکت مردم، بسیج کردن و همراهی رسانه های مختلف، توزیع بسته های فرهنگی برای فرهنگسازی، استفاده از شرکت های سرمایه دار خارجی و داخلی برای مشارکت که احتیاج به یک نقشه راه و طرح جامع و کامل داریم که در قالب طرح تیام آماده شده است.
حسین زادگان با بیان اینکه کارگروه پسماند هر ماه انجام می شود و ما مسائل آن را رصد می کنیم گفت: در این میان مشکلات اعتباری و بودجه ای برسر مسائل بوجود می آید که به اعتقاد من اگر تفکیک زباله از مبدا به درستی صورت بگیرد، تا ۳۰ الی۴۰ درصد از زباله های موجود را کاهش می دهد، اگر حمل و نقل درست، صحیح و سریع هم صورت بگیرد می تواند موجب کاهش آلایندگی ها در محیط زیست شود. اگر بتوانیم اصولی شیرابه ها را به آب کم خطر تبدیل کنیم که قابلیت استفاده در بخش کشاورزی را داشته باشد، آلایندگی هایش را کاهش می دهیم.
همه این موارد در قالب یک بسته جامع در بحث پسماند استان مورد بررسی قرار گرفته و فاز به فاز و مرحله به مرحله قدم برمی داریم. همچنین دولت با درنظر گرفتن اعتبار و ورود آقای نوبخت در سازمان برنامه و بودجه و دکتر کلانتری رئیس سازمان محیط زیست و ورود شخص وزیر کشور چندین جلسه درخصوص پسماند استان های شمالی که کم سابقه است، تقریبا عزم ملی برای حل معضل پسماند استان های شمالی داریم.
به نظر می‌رسد مشکل زباله در مازندران فراتر از یک چالش است و به بلای جان طبیعت و ساکنان تبدیل شده است. میلیون ها تن زباله در گوشه و کنار مناطق ساحلی و جنگلی مازندران رها شده که با گذشت زمان شیرابه این حجم زباله وارد رودخانه ها و از آنجا وارد زمین‌ها و محصولات کشاورزی و دریا می شود. نریختن زباله و جمع نکردن زباله های رها شده آن در طبیعت، نشان از نگاه بی توجه مردم نیز است. نگاهی که به عدم درک درست مردم از معضل پسماند و زباله برمی گردد. رفتارهای به ظاهر ساده در مجالس خودمانی و وفور ظروف پلاستیکی، پرتاب کردن و ریختن زباله از خودرو به بیرون، ته سیگار و زباله های پلاستیکی خوراکی ها همگی از این دست است که نشان از بی توجهی به عدم تفکیک زباله از مبدا دارد. ضمن اینکه اخباری مبنی بر اختصاص بودجه برای کارخانه کمپوست، نیروگاه زباله سوز و سایر موارد از سوی مسئولان استانی و شهرستانی که هر بار مطرح می شود و تاکنون نتیجه نداده است.
