ایران در تعمیر انواع شناور خودکفا می‌شود؟
ایران در تعمیر انواع شناور خودکفا می‌شود؟

    ماهور مهراد/ پس از غرق شدن لنج باری بهبهان در آب‌های خور عبدالله بندر ام‌القصر عراق، سرکنسولگری ایران در بصره در تماس با مقام‌های ذیربط کشور عراق در خصوص وضعیت سرنشینان این لنج و علت غرق شدن آن گفت‌وگو و خواستار ارائه گزارش رسمی مقامات عراقی شد. بررسی‌های اولیه حاکی از آن بود […]

 

 

ماهور مهراد/

پس از غرق شدن لنج باری بهبهان در آب‌های خور عبدالله بندر ام‌القصر عراق، سرکنسولگری ایران در بصره در تماس با مقام‌های ذیربط کشور عراق در خصوص وضعیت سرنشینان این لنج و علت غرق شدن آن گفت‌وگو و خواستار ارائه گزارش رسمی مقامات عراقی شد. بررسی‌های اولیه حاکی از آن بود که به دلیل نامساعد بودن شرایط آب و هوا و برخورد موج‌ها به لنج باری، بار سرامیک آن به یک سمت کشتی رانده شده و همین مسئله موجب غرق شدن شناور شده است. حالا وزارت امور خارجه ایران و سفارت و سرکنسولگری کشورمان در عراق، هماهنگی لازم را برای بازگرداندن ۴ نجات یافته این حادثه و انتقال جسد یک تبعه کشورمان که جان خود را در این حادثه از دست داده است، در اسرع وقت انجام خواهند داد.
اما دلایلی که برای غرق شدن این شناور ذکر شده تنها می تواند بخشی از علل این ماجرای تکرارشونده باشد. درواقع از زمانیکه غرق شدن شناورها در کشورهای پیشرفته معمولتر بود، حدود نیم قرن می گذرد. آمار نشان می دهد که تاکنون، بیش از سه میلیون کشتی در سراسر دریا ها و اقیانوس های جهان غرق شده اند، کارشناسان ارزش گنج ها و اجناسی که به همراه این کشتی ها در اعماق اقیانوس ها جای گرفته اند را میلیارد ها دلار تخمین می زنند. این آمار بیشتر مربوط به قبل از نیم قرن اخیر است. در کشور ما نیز غرق شدن شناور یک روند هرساله نیست اما تاثیر تحریم های اقتصادی بر بخش تعمیر و نگهداری در صنایع مختلف حمل ونقل بویژه صنعت هوایی و سپس دریایی نشان می دهد که این مساله قابل توجه است.
درواقع نیاز فراوان داخلی و بازار گسترده منطقه، توجه به امر تجهیز كارخانه‏های تعمیرات شناورها در كشور را به امری ضروری تبدیل كرده است. با هدف پاسخگویی به این نیاز، سرمایه‏گذاری‏های زیادی به ویژه در بندرعباس و در كارخانه كشتی‏سازی خلیج‏فارس با هدف جذب بازار تعمیرات شناورهای عبوری انجام گرفته است. با این وجود نتایج مطلوبی از این سرمایه‏گذاری‏ها انجام نشده و امروز شاهدیم كه حتی كشتی‏های ناوگان كشتیرانی داخل جهت انجام تعمیرات به یاردهای خارجی از جمله كشورهای عربی مراجعه می‏كنند. براساس رویه‏های موجود، كشتی‏های دارای سن زیر ۱۵ سال هر ۵ سال یك بار و كشتی‏های بالای ۱۵ سال بعد از هر دوره فعالیت ۲/۵ ساله، از چرخه فعالیت حمل و نقل خارج شده و جهت انجام تعمیرات اساسی و زیرآبی به شیپ یارد دارای حوض خشك و یا حوض شناور مراجعه می‏كنند.
این در حالی است که بویژه به دلیل تحریم ها، خروج هر كشتی از فعالیت كاری خود هزینه‏های زیادی را بر ناوگان كشتیرانی تحمیل می‏كند، لذا شركت‏های كشتیرانی تعمیرات ادواری شناورهای خود را به یاردهایی واگذار می‏كنند كه قادر به اتمام كلیه تعمیرات موردنظر با كمترین قیمت، بهترین كیفیت و در حداقل زمان ممكن باشد و در صورت عدم اتمام تعمیرات در زمان مقرر، واحدهای تعمیراتی ملزم به پرداخت جریمه نسبتا سنگین خواهند بود.
مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی دراین رابطه می گوید: در گذشته شرکت های کشتیرانی ایرانی چندان فعال نبودند و کشتی های ایرانی برای تعمیر ناچار بودند که به بنادر خارجی مراجعه کنند، اما با توسعه زیرساخت ها و امکاناتی که در کارخانه ها و کشتی سازی داخلی کشور ایجاد شده، بخش عمده از کشتی های متعلق به شرکت های ایرانی در تعمیرگاه های خودمان تعمیر می شود و طبق برنامه قرار است برای حضور کشتی های خارجی هم این امکان مهیا شود.
محمد راستاد ادامه داد: برنامه ریزی هایی که توسط کشتی سازی ها انجام شده، مخصوصا کارخانه هایی که در بندرعباس فعال است توسعه زیرساخت ها در حال اجراست؛ که با اتمامِ انجام این برنامه های توسعه ای، نیازی به اعزام کشتی ها به بنادرخارجی برای تعمیرنیست.

کشتی های غرق شده ایران در سال های گذشته
در سال ۱۳۹۱ کشتی باری از امارات بارگیری و به سمت بندر خرمشهر در حرکت بود که به دلیل شرایط نامساعد جوی به سمت بندر بوشهر تغییر مسیر داد اما همزمان با لنگراندازی در آبراه این بندر بر اثر توفانی شدن دریا، غرق شد. شناور آریانا ۷۰ متر طول و یک هزار تن ظرفیت داشت که در زمان غرق شدن ۶۰۰ تن مصالح ساختمانی و کالای عمومی حمل می‌کرده است.
دو سال بعد یعنی در سال ۹۳ دو لنج باری در آبهای خلیج فارس غرق شد. دو فروند لنج باری در روز ۲۵ مهرماه از بندر بوشهر به سمت کشور کویت در حال حرکت بودند که در بین راه غرق شدند. این حادثه در فاصله ۲۰ مایلی کشور کویت رخ داد و در مجموع دارای ۱۲ سرنشین بودند که شش نفر از سرنشینان یکی از شناورها با حضور یک فروند شناور ناجی از مرکز تجسس و نجات بندر امام خمینی (ره)استان خوزستان نجات یافتند. این شناورها حبوبات و علوفه حمل می کردند. پیش از شناوری که بامداد روز گشذته در آب های عراق غرق شد، غرق شدن سانچی جزو متاخرترین این غرق شدن کشتی هاست که فجیع ترین آنها نیز به شمار می رود.

نیازهای تعمیرات كشتی‌های داخلی
ناوگان ملكی كشتیرانی ایران در حال حاضر شامل ۸۴ فروند كشتی است كه در سال‏های اخیر با خروج تعدادی از كشتی‏های فرسوده از این ناوگان، میانگین سنی آن كاهش یافته و به استانداردهای جهانی نزدیک‏تر شده است. بر اساس پیش‏بینی‏های انجام شده این شركت در نظر دارد ۳۰ فروند ناوگان كشتیرانی تا ۳ سال آینده به این مجموعه بیفزاید.
بر این اساس مجموعه دفعات مراجعه كشتی‏های شركت كشتیرانی جمهوری اسلامی ایران به داك (خروج كشتی از آب و پهلو گرفتن در حوضچه خشك یا شناور) جهت انجام تعمیرات ادواری طی ده سال آینده به بیش از ۳۰۰ مورد خواهند رسید كه مجموعه هزینه آنها از مرز ۱۰۰ میلیون دلار خواهد گذشت. در همین مدت تعمیرات سفری این كشتی‏ها نزدیك به ۳۰ میلیون دلار برای كشتیرانی هزینه دربرخواهد داشت. شركت ملی نفتكش شامل كشتی‏های نفتكش و شناورهای خدماتی است. با ۳۱ فروند كشتی و ۲۷ فروند شناور خدماتی، با لحاظ كردن رقم ۸۰۰ هزار دلار برای هر مورد تعمیرات ادواری سوپر نفتكش‏های VLCC اعلام شده از سوی شركت ملی نفتكش و ارقام ۴۰۰ و ۳۰۰ هزار دلار به ترتیب برای هر مورد تعمیرات ادواری سایر نفتكش‏ها و فراورده برها و شناور خدماتی، مجموع هزینه تعمیرات ادواری كشتی‏های شركت ملی نفتكش در ده سال آینده از مرز ۷۰ میلیون دلار خواهد گذشت. هزینه تعمیرات سفری این كشتی‏ها در این ده سال نیز با احتساب رقم ۹۰ هزار دلار برای تعمیرات سفری سالانه نفتكش‏ها و ۳۰ هزاردلار برای تعمیرات سفری شناورها بالغ بر ۳۰ میلیون دلار خواهد بود.
اما براساس آخرین گزارش صندوق توسعه صنایع دریایی در سال ۱۳۹۳ در خصوص وضعیت تعمیرات کشتی در دنیا، ایران سنگاپور، چین، امارات و بحرین مراکز اصلی و قدرتمند تعمیرات کشتی و انواع شناور در دنیا هستند که از این طریق درآمدهای فراوانی را کسب می‌کنند.
همچنین طبق این گزارش سهم ایران در جذب درآمد تعمیرات شناورهای داخلی و عبوری بسیار کم و ناچیز است. اگرچه در ایران حدود ۶۰۰ کشتی و شناور سالانه نیاز به تعمیرات دارند اما بر اساس آمار منتشر شده در سال ۱۳۹۱ تعداد شناورهایی که به میزان متوسط در داخل تعمیر شده، کمتر از ۲۳۰ شناور بوده است؛ این آمار در شرایطی منتشر می‌شود که براساس گزارش صندوق توسعه صنایع دریایی، ظرفیت کشتی‌سازی‌های ایران در بخش تعمیرات شناورهای سایز کوچک و متوسط حدود ۵۸۰ شناور متوسط در سال است. در واقع بر این اساس می‌توان گفت که در ایران ظرفیت تعمیر همه کشتی‌های داخلی در سال وجود دارد.
بنابراین ایران نه تنها در تعمیرات کشتی در سطح بین‌المللی نتوانسته عملکرد مناسب داشته باشد بلکه وضعیت حال حاضر بازار تعمیرات در داخل کشور نیز نشان‌دهنده‌ آن است که تعمیرات شناورها در کشور هم چندان رونق ندارد. اما در نهایت با در نظر گرفتن تمامی این موارد با بررسی امکانات شرکت‌های ساخت و تعمیر کشتی در کشور می‌توان این طور نتیجه گرفت که ایران هنوز هم این فرصت را دارد تا به بازار تعمیرات کشتی وارد شود و بتواند از این لحاظ جایگاه خوبی برای خود دست و پا کند.