نیلوفر منصوری- دبیر گروه اجتماعی / بازی کردن یکی از نیازهای اساسی کودکان و بهترین وسیله برای رشد و شکوفایی احساسات آنان است. شاید از دید ما بزرگ ترها، بازی های کودکانه، تفریح و سرگرمی محسوب می شود، اما باید گفت که بازی و اسباب بازی برای کودکان و نوجوانان در حقیقت بخشی از […]
نیلوفر منصوری-
دبیر گروه اجتماعی /
بازی کردن یکی از نیازهای اساسی کودکان و بهترین وسیله برای رشد و شکوفایی احساسات آنان است. شاید از دید ما بزرگ ترها، بازی های کودکانه، تفریح و سرگرمی محسوب می شود، اما باید گفت که بازی و اسباب بازی برای کودکان و نوجوانان در حقیقت بخشی از زندگی حقیقی و واقعی آنان است که علاوه بر پرورش هیجان‌ها و عواطف کودک کارکردهای مهم دیگری نیز دارد که هر یک از آنها به جنبه‌های از زندگی کودک مربوط می‌شود و او را برای به زندگی بزرگسالی آماده می‌کند. کودک درون نقش‌های بازی‌اش جان می‌گیرد و با بازی کردن، زندگی را می‌آموزد. اما این بازی و وسایل بازی‌ها، عاری از خطر نیست، علاوه بر خطرات جسمی که برخی اسباب بازی‌های خطرناک برای کودکان به همراه دارد، آسیب‌های فرهنگی و روحی نیز سلامت ذهن کودک را در معرض تهدید قرار می‌دهد.
تاثیرگذاری نقش اسباب بازی ها در رشد و شکوفایی زندگی کودکان کاملا مشخص است اما اینکه گاهی کودکان خود را در حین بازی در موقعیت‌های اضطراب‌آور و ترسناک قرار می دهند و با همراهی اسباب بازیشان به جست‌وجوی راه حل می‌پردازند و از این طریق تسلط خود را بر موقعیت‌ها افزایش می‌دهند و تا حدی بر نگرانی و ترسشان فائق می‌آیند. بر اساس یک مطالعه که در روزنامه ایندیپندنت منتشر شد میکروسکوپ، خاک رس، کیت‌‌های آهن‌ربایی جزو برترین اسباب‌بازی‌هایی بودند که بزرگسالان معتقد بودند کودکان در حین بزرگ شدن باید با آنها بازی کنند. یک نظرسنجی از ۲۰۰۰پدر و مادر نشان‌داد خیلی‌هایشان آرزو دارند بچه‌هایشان از شر گجت‌های تکنولوژی و بازی‌های کامپیوتری خلاص شوند و اسباب‌بازی‌های سنتی مثل مجموعه‌های شیمی، یویو و طناب بازی را امتحان کنند.
رشد خلاقیت کودک
به گفته یک روانشناس اجتماعی، کودک با اسباب بازی خود تنها بازی نمی‌کند، بلکه اسباب بازی را تبدیل به موجودی جاندار می‌کند که با او دوست می‌شود، دعوا می‌کند، درد‌دل می‌کند، نصیحت می‌کند، نگرانی‌هایش را در میان می‌گذارد و استرس خود را تخلیه می‌کند. از این‌رو اسباب بازی‌های کودک برایش اهمیت زیادی دارد.
دکتر علی فرجام معتقد است که اسباب‌بازی در کنار سایر بازی‌ها در رشد و خلاقیت کودکان نقش به سزایی را ایفا می‌کند، مادران از طریق اسباب‌بازی می‌توانند موجب تحریک حواس پنج‌گانه کودک شوند. به عنوان مثال استفاده از اسباب بازی‌هایی که موسیقی پخش می‌کنند، پازل و لگو‌هایی که با سرهم کردن اشکال مختلفی را می‌توانند درست کنند. در تقویت هوش و خلاقیت کودکان بسیار موثرند. این در حالی است که در انتخاب اسباب‌بازی باید سن کودک را در نظر گرفت.
آنگونه که این روانشناس اجتماعی می‌گوید؛ امروزه ثابت شده است، کودکانی که به درستی و اندازه کافی در دوران کودکی بازی نکرده‌اند از رشد ذهنی و اجتماعی درستی برخوردار نیستند. اگرچه میل به بازی در سنین بالا کم کم کاهش پیدا می‌کند و کارهای روزمره زندگی و مسئولیت‌ها جای آن را می‌گیرد اما واقعیت این است که کودک در فعالیت‌های خودجوش باید آزاد گذاشته شود زیرا که در هنگام بازی نیروهای ذهنی و جسمی کودک همراه با دقت، تخیل، نظم، ترتیب و چالاکی رشد می‌یابند.
ارزش های فرهنگی و ایمنی
ایمنی اسباب بازی را نباید از نظر دور داشت. اسباب بازی‌هایی که به دلیل شکستنی بودن یا داشتن ناصافی‌هایی باعث مجروح شدن دست کودک می‌شوند، همچنین اسباب بازی‌هایی که قطعات کوچک داشته باشند، یا قسمت‌هایی از آن کنده شود و ممکن است کودک آنها را به دهان بگذارد و ببلعد، برای کودکان خطرناک است. یک کارشناس حوزه کودک و نوجوان با بیان این مطلب می‌گوید: همچنین اسباب بازی باید با فرهنگ و ارزش‌های جامعه هماهنگی داشته باشد. تناسب اسباب بازی با سن کودک نیز نکته ی دیگری است که باید در انتخاب اسباب بازی رعایت شود. کودک در هر مرحله‌ای از رشد، به بازی‌های خاصی می‌پردازد و به وسایلی برای پرداختن به این بازی‌ها احتیاج دارد. با این وجود، اسباب بازی‌هایی هستند که برای سنین مختلف، می‌توانند مناسب باشند.
سولماز صابری با بیان این مطلب که عروسک یکی از اسباب بازی‌های مورد علاقه کودکان است می‌افزاید: عروسک‌های پارچه‌ای که به شکل حیوانات هستند به کودکان آرامش می‌دهد به طوری که در غیاب مادر سرگرمی خوبی هستند. بعضی از اسباب بازی‌ها باعث می‌شود که کودک در هنگام بازی با آنها صحبت کند. اسباب بازی‌هایی مانند؛ عروسک، خانه، مزرعه، حیوانات، ماشین، کودکان را به بازی‌های تخیلی سوق می‌دهد
به گفته وی اسباب بازی‌هایی مانند سرسره، نردبان، دوچرخه، کودکان را به بازی‌هایی تشویق می‌کند که معمولا باعث تمرین عضلات بزرگ می‌شود، اسباب بازی‌هایی که شکل کامل شده‌ای را ندارند و کودک می‌تواند به دلخواه خود آنها را شکل بدهد یا تغییراتی در آن ایجاد کند و یا چیزی با آن بسازد بیشتر موردعلاقه کودکان قرار می‌گیرد و باعث خلاقیت آنها می‌شود.
انتخاب اسباب بازی بر اساس سن کودک
از بدو تولد تا پایان یک سالگی: پس از تولد، پیش از هرگونه تحرکی، قوه بینایی و برخی از مهارت‌های نوزاد تنظیم می‌شود. پس او نیاز به اسباب بازی دارد که این دو وجه را تقویت کند. نوزاد در هنگام تولد دیدی کامل ندارد و به تدریج قوه ی بینایی‌اش تکمیل می‌شود. به همین دلیل برای شروع باید اشکال و اشیاء گوناگون را به او نشان دهید تا توجه او به سمت آنها جلب شود.
یک تا سه ساگی: کودکان نو پا می‌توانند از اسباب بازی‌های پیچیده تری استفاده کنند، زیرا به سهولت و با مهارت اشیاء را در دست می‌گیرند و آنها را به کار می‌گیرند. آنها عاشق استفاده از وسایل خانه سازی هستند و تنوع این گونه اسباب بازی‌ها از لحاظ شکل، رنگ و سایز، برایشان بسیار جذاب است.
سه تا پنج سالگی: در این سنین کودک قادر است به توپ ضربه وارد کند و توپ را بگیرد. به همین دلیل تهیه توپ در سایز‌های مختلف در این سنین توصیه می‌شود. کودک در حدود سن سه تا پنج سالگی می‌تواند به راحتی یک شئ را به عنوان الگو قرار داده و آن را ترسیم کند. پس وسایل نقاشی را در اختیار او بگذارید. به نخ کشیدن مهره‌های چوبی یا پلاستیکی به ایجاد هماهنگی بین چشم‌ها و دست‌ها بسیار کمک می‌کند.
