ماجرا به ۱۴ سال قبل و یا شاید بیشتر بر می گردد، ماجرایی که به موجب آن احداث تله کابین توسط شورای شهر گرگان تصویب شد. سه سال بعد از آن هم مطالعات اجرایی و طرح تله کابین تصویب و خاک برداری و تخریب در محل احداث هم انجام شد اما ساخت تله‌کابین باز هم […]
ماجرا به ۱۴ سال قبل و یا شاید بیشتر بر می گردد، ماجرایی که به موجب آن احداث تله کابین توسط شورای شهر گرگان تصویب شد. سه سال بعد از آن هم مطالعات اجرایی و طرح تله کابین تصویب و خاک برداری و تخریب در محل احداث هم انجام شد اما ساخت تله‌کابین باز هم از یک مصوبه فراتر نرفت تا اینکه پس از جنجال های بسیار، تابستان دو سال پیش پیمانکار از اجرای طرح انصراف داد. حال باز هم زمزمه اجرای دوباره پروژه قوت گرفت با این تفاوت که سرسخت‌تر از بار قبلی. میگویند هیچ درختی برای ساخت تله کابین قطع نخواهد شد و تمام امکانات و تجهیزات با هلیکوپتر حمل می شود. در حالی که در اجرای این طرح مساحت ایستگاه های بالا دست و پایین دست تله کابین بیش از چهار هکتار عرصه جنگلی را در برگرفته است.
انتقال تله‌کابین به مکانی دیگر
پیش از این گروه های خود جوش مردمی، نامه هایی به مسئولان، ازجمله به نماینده ولی فقیه در استان گلستان و دادستان استان فرستادند و همچنین طی جلساتی با نماینده شهرستان علی آباد کتول که پیگیر احداث تله کابین در منطقه کبودوال این شهرستان است، بارها و بارها در خصوص مضرات انجام این کار به ایشان گوشزد شد تا از احداث تله‌کابین در این منطقه جلوگیری شود؛ مخالفان این طرح پیشنهاد داده اند که بهتر است تله کابین به جای دیگری منتقل شود. یک کارشناس حفاظت منابع طبیعی در این خصوص به روزنامه جمله می گوید: مخالفت با این طرح به خاطر وجود تله‌کابین نیست بلکه مشکل اصلی مکان استقرار و شرایطی که ارائه می شود است، چرا که ما مانع پیشرفت و توسعه نیستیم.
به گفته فرهاد مسعودی، اگر خروج از ثبت جهانی را هم کنار بگذاریم، نصب این تله کابین علاوه بر دردسرهای موجود، مضرات و صدمات زیادی را در عین منافع محدود به همراه دارد که ما نمی خواهیم این منافع اندک را به صدمات زیست محیطی و اجتماعی پیش رو ترجیح دهیم. به گفته فرهاد مسعودی، محل استقرار تله کابین بدون مطالعات اصولی زیست محیطی بوده و تنها تحت فشارهای سیاسی برخی افراد و نماینده شهرستان در حال پیگیری است که با آقای مونسان قبل از وزیر شدنشان جلساتی را در این خصوص داشته اند و اخیرا نیز سه مدیرکل استان طی نامه ای به استاندار گلستان خواستار رفع موانع جهت احداث تله کابین شده اند و جالب است که این نامه با سربرگ اداره کل میراث فرهنگی یعنی متولی ثبت جهانی هیرکانی نگارش شده است. به گفته وی، تمامی پایه ها در قسمت شیب دار و ایستگاه اصلی نیز در بالای کوه قرار می گیرد که در عمق جنگل واقع می شود و نکته اینجاست که در ابتدا دوازده هکتار برای ایستگاه آن در نظر گرفته بودند ولی در بحث کارشناسی و گرفتن مجوز به مشکل برخوردند و از آنجایی که مساحت بیش از دو هکتار باید مطالعات کارشناسی ویژه ای داشته باشد لذا در ظاهر به نیم هکتار تغییر کرد تا به نوعی قانون دور زده شود. اما در این مقدار کم نه تنها نمی توان تجهیزات مستقر کرد بلکه ایجاد مراکز خدماتی برای اشتغالزایی و درآمدزایی امکان پذیر نیست. وی که معتقد است این مساله بیشتر شبیه به یک بازی است می گوید: طی سالهای اخیر بارها با این موضوعات مواجه بوده ایم و اتفاقاتی که قرار بود رخ بدهد بر عکس رقم خورده است. در این موضوع هم با مساحت کم شروع می کنند و بعدا فضاهای بیشتری به آن اختصاص می دهند و این یعنی تراشیده شدن بیشتر جنگل و جنگل خواری و سپس زمین خواری.
امکانات ضعیف منطقه
آنگونه که گفته می شود، طبق تعهدی که پیمانکار این پروژه داده است، ارسال تجهیزات خاص دکل ها و سایر امکانات به داخل جنگل از طریق هلی برد صورت می گیرد تا درختی قطع و آسیبی به جنگل وارد نشود. اما این فعال محیط زیست در توضیح این مطلب می گوید که ما امکانات ضعیفی داریم، به عنوان مثال اگر مصدومی در جنگل داشته باشیم امکاناتی نداریم که مصدوم را به مراکز درمانی برسانیم یا در زمان آتش سوزی جنگل، نمی توانیم به موقع به محل آتش در ارتفاعات برسیم چه برسد به اینکه پایه های دکل های تله کابین را با هلی کوپتر به وسط جنگل برسانیم که درختی قطع نشود. وی با بیان اینکه من و دیگر همکارانم به عنوان جنگل بان ضمن تعهدی که بابت شغلمان داریم، با هر گونه صدمه ای به جنگل مخالف هستیم؛ البته صدمه ای که محدود باشد و منافع عام را در بر بگیرد اشکالی ندارد و قابل قبول است اما اگر منافعش کمتر از آسیب هایش باشد مورد پذیرش ما نیست.مسعودی ادامه می دهد: نصب تله کابین یک شوی تبلیغاتی است که توسط عده ای از افراد و عناصر سرسپرده که منافع افراد متنفذ سیاسی را دنبال می کنند که هیچ گونه پیشینه سازندگی اینگونه ای نداشته اند، احداث می شود. به گفته این فعال محیط زیست؛ در کبودوال آبشار، پارک جنگلی، درختان انجیری، دریاچه و سد خاکی داریم که هزینه زیادی (هم به لحاظ مالی و هم به لحاظ تخریب زیست محیطی) بابت آن صرف شده است و ده ها هکتار درخت جهت احداث آن سد قطع شدند اما اکنون در گوشه ای بلااستفاده است. فقط با ساماندهی و ایجاد امکانات جذاب می توان توریست جذب و از آن طریق درآمدزایی کرد. بسیاری از کشورها از جمله اروپاییان آرزوی داشتن چنین جنگل های طبیعی بکر را دارند. حال چرا این افراد روی این منابع کار نمی کنند و اصرار به نصب تله کابینی دارند که منفعت عمومی در پی ندارد. به این دلیل که هم اکنون به انتخابات نزدیک می شویم و تنها افراد ذینفع به رزومه و اسم پروژه نیازمند هستند. در صورتی که تله کابین با شرایطی که در نظر گرفته شده است مقرون به صرفه نیست مگر اینکه جنگل زیادی قطع بشود تا با احداث مراکز فروش و خدماتی بتوانند مشاغلی را ایجاد و کسب درآمد کنند.
وی ادامه می دهد: مسیر تله کابین در قسمت شیبدار جنگل است و برای احداث ایستگاه و نصب دکل ها باید بخش هایی از مسیر را مسطح کنند در حالیکه طی چند سال گذشته در جنگل جاده های زیادی احداث شد که نتیجه آن، رانش های فراوان تقریبا ۳۰۰ متری در عرض ۶۰ متری جنگل است. بنابراین نصب این پایه ها در شیب برای دکل، تخریب هایی در پی دارد و وجود این ترانشه ها موجب رانش زمین می شود آن هم در بهترین و بکرترین نقطه جنگل که صدمات زیادی را به بافت مسیر و اکوسیستم منطقه وارد می کند.
منافع یا مضرات؟
منفعت احداث تله کابین باز هم در ضرر آن است. مسعودی با بیان این مطلب ادامه می دهد: کمتر از ۱۰نفر در این پروژه نفع می برند. سود احداث این تله کابین فقط برای این چند نفر است. اگر واقعا اصرار بر احداث این پروژه دارند، می توانند عام مردم را هم برای منفعت آن در نظر بگیرند و برای این منظور، تعاونی و پذیره نویسی تعریف کنند تا سایر شهروندان نیز سهامدار این شرکت باشند و از منافع آن بهره مند شوند. اما مسئولان پروژه صحبت دیگری دارند و می گویند ممکن است سودی که مدنظر است را حاصل نشود و پروژه با شکست مواجه شود. مسعودی در این خصوص می گوید: با این وجود، در حالیکه پروژه ای که به آن ایمان ندارند که سودآور است یا نه، چرا باید این همه صدمه و هزینه اعم از قطع جنگل و درخت صورت بگیرد و بیت المال را تخریب کنند؟ که فقط پروژه ای احداث شود که یک رزومه و اسم برای افراد خاص داشته باشد، چیزی که ریسک به همراه دارد چرا باید اجرا شود؟ اگر سودآور است باید برای همه مردم سودآور باشد و اگر ممکن است سودآور نباشد، اجرا شدنش اشتباه است. ثبت جهانی جنگل های هیرکانی، حدود ۱۲ سال به طول کشید و در این میان با جمهوری آذربایجان در زمینه های بسیاری تنش صورت گرفت در حالیکه جوامع محلی، شوراها، دهیاری ها، محیط زیست، منابع طبیعی و سایر ارگانهای دولتی و خصوصی زحمات زیادی برای ثبت آن کشیدند و هزینه های فراوانی مانند گرفتن مشاورهای آلمانی و تهیه نقشه جهت مشخص کردن جزییات سایت ها شد. نهادهای مردمی و دولتی سختی های زیادی متحمل شدند تا به این نقطه برسیم و داشته هایمان را با جهانیان شریک شویم و به آن افتخار کنیم که در سطح بین المللی قابل عرضه است و از طریق آن بتوان با جذب توریست خارجی، اکوتوریسم را فعال تر کرد و درآمدزایی برای منطقه و کشور داشت، در حالیکه با احداث این پروژه این امتیاز از بین می رود.مسعودی ادامه می دهد: ۹ پایه تله کابین در قسمت ثبت جهانی جنگل هیرکانی نصب می شود. یعنی در قسمت بافرزون سایت است و اگر قرار شود که یکی از این پایه ها در این منطقه نصب شود از ثبت جهانی حذف می شویم. این کارشناس حفاظت و حمایت جنگل در ادامه می افزاید: اگر قرار است برای شهرستان کاری انجام شود، بهتر است روی داشته های موجود برنامه ریزی شود و باز هم اگر اصرار بر احداث تله کابین است باید پذیره نویسی عام و برای همه مردم باشد و ضمن این که کمترین آسیب به منابع طبیعی وارد می شود ، هیچ صدمه ای به ثبت جهانی هیرکانی وارد نشود.گفتنی است مخالفت های کارشناسان محیط زیست و نگرانی آنها از احداث تله کابین در جنگل های هیرکانی این روزها بیش از پیش قوت گرفته و خواستار ممانعت ازاجرای آن هستند. حالا باید منتظر تصمیم تصمیم گیران بخصوص وزارت میراث فرهنگی و گردشگری در این خصوص بود، تصمیمی که می تواند تلاش های چندین و چند ساله چند سازمان، وزارتخانه و متخصصان این سه حوزه را به چالش بکشد.
مخالفت با سازههای بتنی در جنگل‌ها
اخیرا ۳ نماینده دستگاه های میراث فرهنگی، منابع طبیعی و محیط زیست در استان گلستان از استاندار این منطقه درخواست کرده اند که موانع و مشکلات پیش‌روی نصب تله کابین کبودوال در علی آباد کتول را رفع کند، چرا که بخشی از پارک جنگلی کبودوال استان گلستان در منطقه ثبت جهانی شده جنگل های هیرکانی قرار دارد. این حرکت واکنش فعالان محیط زیست را در پی داشته است. پیش از این نیز کنشگران محیط زیست و انجمن های مردمی، در نامه ای به رئیس سازمان بازرسی مخالفت خود را با احداث تله کابین گرگان در جنگل اعلام کرده بود. یکی از اعضای “کمپین مخالفان تخریب جنگل های هیرکانی” در این‌باره به «جمله» می‌گوید: هدف ما صرفا جابه جایی تله کابین علی آباد کتول نیست؛ بلکه تغییر مکان پروژه تله‌کابین ناهارخوران گرگان هم خواسته ماست که به گفته یکی از اعضای شورای شهر به زودی اجرایی می شود.
به گفته الهه موسوی این کمپین فقط درخصوص علی آباد کتول تلاش نمی کند بلکه هدف، کلا مخالفت با ساخت سازه های بتنی و آهنی در جنگل به خصوص جنگل های هیرکانی است. اما در حال حاضر ایجاد تله کابین در منطقه علی آباد کتول از منطقه گرگان جدی تر است؛ زیرا منطقه ای که قرار است تله کابین کبودوال در آن جانمایی شود ثبت جهانی شده و ایجاد و احداث آن بدون امکان‌سنجی و ارزیابی و بررسی های اجتماعی- اقتصادی-فنی و مکان یابی محیطی علمی (آمایش سرزمین) مخرب است و براساس قوانین میراث فرهنگی و جهانی نیز ممنوع است. متاسفانه اخیرا نامه ای در فضای مجازی منتشر شده با سربرگ اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری گرگان مبنی بر درخواست این اداره کل از استاندار در جهت رفع موانع احداث تله کابین کبودوال. این فعال محیط زیست در این خصوص توضیح می دهد: رفع موانع در احداث تله کابین کبودوال یعنی چه؟ یعنی برداشتن و تغییر نقشه جنگل های هیرکانی. اخباری که در این زمینه داریم نشان از آن دارد که امتیاز بزرگی که به در ازای ۱۶ سال برای آن زحمت کشیده شده است با احداث تله کابین به راحتی از دست برود. این موضوع هم به لحاظ منطقی و هم به لحاظ علمی اشتباه است.
موسوی معتقد است که اصل مهم گردشگری طبیعی استفاده از فضای بکر و دست نخورده برای اکوتوریسم است که جنگل های هیرکانی حتی قبل از ثبت هم از این مزایا برخوردار بوده اند. در چنین فضایی، گردشگری فقط نیاز به ساماندهی دارد؛ در حالیکه برخی می خواهند با ایجاد جاذبه های مصنوعی، جاذبه های طبیعی را از بین ببرند و اسمش را هم بگذارند توسعه توریسم. به نظر می آید پشت این تصمیمات که عده ای به عنوان مشاور در این زمینه فعالیت می کنند و عنوان مشاور و کارشناس را یدک می کشند، عناصری سرسپرده هستند که منافع افراد متنفذی را دنبال می کنند و اکنون نزدیک انتخابات، به دنبال رای و جایگاه سیاسی هستند. درک این موضوع که جنگل هیرکانی ثبت جهانی، امتیاز بیشتری برای جذب گردشگر دارد سخت نیست؛ اما برخی می خواهند منافع منطقه ای و ملی را فدای منافع گروهی کوچک کنند. به گفته این فعال محیط زیست، اگر این اتفاق در جنگل های هیرکانی بیفتد و تله کابین ساخته شود، قطعا جنگل، جذابیت های طبیعی خود را از دست داده و با استقبال کم گردشگران داخلی و خارجی مواجه خواهد شد. مسئولان پروژه اگر چه می گویند که هیچ درختی قطع نخواهد شد اما به گفته این فعال محیط‌زیست مسأله تنها قطع درختان نیست و این صحبتها واهی و بیهوده است. مخالفت فعالان کمپین چه در گرگان و چه در علی آباد کتول، بر طبق قانون اساسی، فرمایشات رهبر معظم انقلاب، منشور حقوق شهروندی و سیاستهای ابلاغی محیط زیستی است.
