محمدحسین جعفری سمیع دبیر گروه سیاسی «بهترین مجلس در طول تاریخ انقلاب اسلامی مجلس اول بود که در آن نظارت به این شکل وجود نداشت و حتی شورای نگهبان وجود نداشت و حتی منافقین هم در آن ثبت نام کردند.» این سخن حسن روحانی رییس جمهوری در جلسه هیئت دولت در روز (چهارشنبه ۱۷ مهر […]
محمدحسین جعفری سمیع
دبیر گروه سیاسی
به گزارش «جمله» اظهارات روز چهارشنبه رئیس جمهور در جلسه هیئت دولت در خصوص نقش شورای نگهبان در انتخابات کشور، با واکنش تند سخنگوی این شورا و برخی از اصولگرایان مواجه شد. رئیس جمهور روز چهارشنبه گفته بود: «در آن مجلس، نظارت به این شکل وجود نداشت و حتی شورای نگهبان و این همه دفاتر نظارتی وجود نداشت و همه از جناح‌های مختلف آمدند و ثبت‌نام کردند.» وی اضافه کرده بود: «مردم خودشان خوب می‌فهمند و بهترین‌ها را انتخاب می‌کنند.»
رئیس‌جمهور همچنین در ادامه به حضور گروه‌هایی از جمله دفتر هماهنگی، نهضت آزادی و جبهه ملی در دوره اول مجلس اشاره کرد و خواستار تلاش برای ایجاد «نشاط سیاسی» شد.
روحانی افزوده بود: «نباید اینقدر سختگیری کرده و فشار بیاوریم و فکر کنیم هر چه این فیلتر را تنگ‌تر کنیم، نتیجه مثبت‌تری خواهد داشت.»
عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان در واکنش به این اظهارات رئیس جمهور گفته است: «از آقای رئیس جمهوری انتظار آن بود تا همگان را به اجرای مُرّ قانون و احترام به آن دعوت کند. نه آن که با هیجان سیاسی نهادهای مسؤول را به عدم رعایت قانون فراخواند!»
وی هم چنین نوشت: «ورود افراد دارای سوابق فساد اخلاقی و اقتصادی به مجلس خلاف حق الناس بوده و شورای نگهبان به عنوان ناظر انتخابات در قبال آن مسئول است و وظیفه خود را طبق قانون انجام خواهد داد. مقامات کشور بهتر است بر الگوی رعایت قانون تاکید کنند نه بر طبل فرار از قانون بدمند».
اما این اولین بار نیست که از مجلس اول ، به عنوان یک مجلس خوب یاد می شود. پیشتر نیز مرتضی الویری، نماینده مجلس اول و شهردار پیشین تهران هم گفته بود: «مجلس اول آزادترین مجلسی است که بعد از انقلاب شکل گرفت و در آن اثری از نظارت استصوابی و غربال کردن کاندیداها وجود نداشت».
حسام الدین آشنا، مشاور رئیس جمهور، نیز به انتقاد سخنگوی شورای نگهبان از سخنانی امروز رئیس‌جمهور واکنش نشان داده است.
او در توییتی نوشته است: «قاعدتا رئیس جمهور نگران عدم رعایت انصاف و بی‌طرفی هیئت‌های نظارت در جریان بررسی صلاحیت داوطلبان نمایندگی مجلس شورای اسلامی است. در مورد کسانی که سوء سابقه دارند اختلافی نیست بلکه بحث در مورد استناد بی‌وجه به اتهامات ثابت / رسیدگی نشده در عدم احراز صلاحیت است».
مجلس اول چه مجلسی بود؟
در واکنش به اظهارات کدخدایی، پایگاه خبری عصر ایران در تشریح سخنان رئیس جمهور خطاب به سخنگوی شورای نگهبان نوشت:« آقای روحانی گفته مجلس اول بهتر بود. همین. آقای کدخدایی می‌تواند بگوید : نخیر. مجلس هفتم بهتر بود. چون خیلی‌ها را با نظارت استصوابی رد کردیم و اگرچه نرخ مشارکت پایین آمد ولی خیال‌مان از محصول کار آسوده‌تر بود».
این پایگاه خبری در ادامه آورده است:«منظور رئیس جمهوری از ترجیح مجلس اول این نیست که چون شورای نگهبان نبود بهتر بود. این است که هر چند نظارت استصوابی نبود و اگر چه مجاهدین خلق و نهضت آزادی هم شرکت داشتند اما اکثریت با روحانیون بود و همین مجلس اولین رئیس جمهوری را برکنار کرد و دومین و سومین رییس جمهوری نماینده همین مجلس بودند».
عصرایران در ادامه با توصیف مجلس اول می نویسد: « در این مجلس هم آیت‌ا… خامنه ای بود هم هاشمی رفسنجانی. هم مصطفی چمران و هم محمد منتظری. هم بازرگان و یزدی و صباغیان و معین‌فر و هم نمایندگانی که می خواستند اینان را کتک بزنند. هم ۲۷ نماینده که در واقعه هفتم تیر به شهادت رسیدند و هم نمایندگانی که قربانی ترور می شدند.اولین و دومین و سومین نخست وزیران جمهوری اسلامی (بازرگان، رجایی و باهنر) هر سه نماینده همین مجلس بودند که بعد یا قبل نخست وزیری عضو آن به حساب می‌آمدند.چنین مجلسی هیچ گاه در جمهوری اسلامی تشکیل نشده و حتی مجلس ششم که به نسبت دموکراتیک‌تر از بقیه ادوار است این همه نیروی درجه اول سیاسی را در خود جای نداده بود».
آغاز نظارت استصوابی در مجلس چهارم
شورای نگهبان برای مجلس چهارم نظارت استصوابی اعمال کرد و بعد همان مجلس نظارت استصوابی را به قانون بدل کرد و شورای نگهبان تأیید کرد و قانون شد و از آن پس هر گاه مجلس بخواهد تغییری در قانون استصوابی بدهد شورای نگهبان مغایر قانون اساسی می شناسد و رد می کند. به همین خاطر نمایندگان ناگزیرند سراغ این موضوع نروند.
امام خمینی (ره) در وصیت نامه خود از نمایندگان مجلس می خواهند «چنانچه تشخیص دادند نماینده ای بر خلاف موازین اسلام وارد مجلس شده اعتبار نامه او را تصویب نکنند».
عصر ایران در این خصوص می نویسد:«حال آن که اگر امام خمینی (ره) به نظارت استصوابی قایل بودند مخاطب شان باید شورای نگهبان می بود تا تأیید نکند و بعد هم باطل یا رد کند. پر رنگ شدن نقش شورای نگهبان اساسا بحث اعتبار نامه را کم رنگ کرده حال آن که در مجلس اول موضوع چالش برانگیزی بود».
با اینحال با گذشت چند سال نظارت استصوابی که دیگر به عنوان قانونی در تشخیص صلاحیت کاندیداهای مجلس به شمار می رود، به جایگاهی رسید که دیگر هرگونه انتقاد از آن دارای هزینه های سنگینی برای منتقدین به همراه دارد. از این رو کمتر نماینده مجلس را می شناسیم که در دوره نمایندگی خود از این قانون مغایر با قانون اساسی انتقاد کرده باشد چرا که انتقاد از آن را به معنای رد صلاحیت خود در دوره بعد می داند.
نقش نظارت استصوابی در کاهش مشارکت مردم
کاظم اکرمی یکی از نمایندگان مجلس اول است که در درباره این بخش از سخنان رئیس جمهور که گفته «نباید اینقدر سختگیری کرده و فشار آوریم و فکر کنیم هر چه این فیلتر را تنگ‌تر کنیم، نتیجه مثبت‌تری خواهد داشت» در گفت و گویی با پایگاه خبری جماران، گفت: «فیلترهایی که در چند دوره اخیر وجود داشته بسیار محدود کننده است. می دانم بعضی از نمایندگان محترم مجلس خبرگان اول قانون اساسی که امروز دیگر نیستند و به عالم بقا پیوسته اند؛ مانند مرحوم رشیدیان یکی از نمایندگان محترم مردم خوزستان بعدها در دوره ای با رد صلاحیت مواجه شدند. او با اینکه انسان بسیار متدین و خوبی بود، تنها گناهش این بود که از شرایط موجود انتقاد می کرد و به همین خاطر رد صلاحیت شد».
در نهایت آنچه که امروز موجب نگرانی دلسوزان نظام شده است، احتمال کاهش مشارکت مردمی در انتخابات آتی مجلس است. بسیاری بر این عقیده اند که شورای نگهبان در بسیاری از موارد نگاهی مثبتی نسبت به کاندیداهای اصولگرا دارد و از این رو جریان اصولگرایی نسبت به رد صلاحیت شدن از سوی این شورا، هیچ نگرانی ندارند و در واقع نظارت استصوابی را رمز پیروزی خود در انتخابات می دانند.
اما در مقابل اصلاح طلبان و جریان های مستقل همواره نگران این نگاه جناحی، به تائید صلاحیت ها از سوی شورای نگهبان هستند تا جایی که برخی موضوع حضور مشروط یا عدم حضور در انتخابات را به میان کشیده اند. با اینحال آنچه که جامعه و افکار عمومی انتظار دارد، برگزاری یک انتخابات آزاد و به دور از گرایشات سیاسی از سوی شورای نگهبان است. این در واقع همان مطالبه ای است که همه جریان های سیاسی نزدیک به آرای مردم خواهان آن هستند.
