نیلوفر منصوری دبیر گروه گردشگری پوشاك و پوشش در جهان، همیشه به عنوان یك عنصر فرهنگی جذاب، بسیار مورد توجه فعالان و مردم است. اگر بخواهیم به واکاوی دلایل آن بپردازیم همین بس که فقط پوشش و لباس عامل نیست بلکه تجلی باورها، عقاید و ویژگی های مذهبی، اجتماعی و هنری یك قوم و ملت […]
نیلوفر منصوری
دبیر گروه گردشگری
پوشاك و پوشش در جهان، همیشه به عنوان یك عنصر فرهنگی جذاب، بسیار مورد توجه فعالان و مردم است. اگر بخواهیم به واکاوی دلایل آن بپردازیم همین بس که فقط پوشش و لباس عامل نیست بلکه تجلی باورها، عقاید و ویژگی های مذهبی، اجتماعی و هنری یك قوم و ملت است كه در پوشش و لباس مردان و زنان و كودكان نقش می بندد که ابزار شناخت فرهنگ یک تمدن و جامعه قلمداد می شود. کشورهای بسیاری هستند که با لباس و پوشش به بیان فرهنگ و تمدن و حتی زبان خود اشاره می کنند. هر منطقه با پوشش بومی و منطقه ای خود، معرف آداب و رسوم سرزمین خود هم هست و به اصالت و جایگاه والای خود در فرهنگ می پردازد. در کشور ما نیز لباس محلی تنوع زیادی دارد و از شمال تا جنوب تا شمال و غرب تا شرق، نشان از هویت و اصالت آن دیار است.
کشور ما، رنگین کمانی است از اقوام مختلف. اقوامی که در چهار گوشه این سرزمین با فرهنگ، سنت، مراسم، آئین ها و لباس های محلی خود قرار گرفته اند. لباس های رنگارنگ و متنوعی که شباهت زیادی به یک جعبه مدادرنگی دارد، که بسیاری از آنها را نمی شناسیم و نمی دانیم مربوط به کدام شهر یا منطقه هستند. پوشاک و پوشش سنتی – بومی، جزو میراث معنوی ارزشمندمان محسوب می شود که در دهه های اخیر مورد کم لطفی و کم توجهی بسیاری قرار گرفته که نتیجه آن در ورطه فراموشی قرار گرفتن نقش فرهنگ و تمدن است.
گردشگران بسیاری هستند که تنها به عشق پوشش منطقه ای به شهرها و روستاهای مناطق مختلف ایران سفر می‌کنند و این تنوع لباس های محلی، زیبایی های فرهنگی نهفته ای در دل خود دارد. بررسی لباس و پوشش اقوام ایرانی که یکی از نمادهای برجسته در شناخت فرهنگ اقوام است، جدا از بافت فرهنگ ملی و بومی، از شیوه و نوع پوشش هم می توان به سبک زندگی آن دیار دست یافت. زمانی که به پوشش کرمانج، قزلباش، لر، ترک، گیلک، بلوچ و… نگاه می کنیم تفاوت های گسترده ای را می بینیم. با توجه به اینکه امروزه این نوع پوشش تقریبا رو به فراموشی است و بسیار کم استفاده می شود، لازم است تا طراحان و متولیان حوزه مد و لباس در این زمینه ها ورود کنند تا به احیای این نوع پوشش در جامعه کمک شود.
پوششی خارج از شهرنشینی
کتب بسیاری در زمینه اقوام و لباس ایرانی وجود دارد، اما یکی از نویسندگان برجسته که در این زمینه صاحب نظر است، جلال زیایی پور است که ۱۸ جلد کتاب درباره لباس ایران باستان دارد، اما یکی از آنها درباره لباس ایلات و عشایر غرب است بقیه کتابها هم تقربیا کپی همان است. تعدادی از کتاب ها هم همیشه درباره لباس اقوام شناخته شده توضیح داده اند. مدیر موزه عروسک و لباس اقوام معتقد است: عدم آشنایی با اهمیت و تاریخ و فلسفه لباس‌های سنتی و محلی باعث شده تا برخی از افراد دیگر آن را به تن نکنند.
به گفته علی گلشن، ما چون از لباس سنتی و اهمیت آن چیزی نمی دانیم این لباس ها را به تن نمی کنیم و یا وقتی افراد به تهران می آیند لباس سنتی شان را نمی پوشند. چون شبیه به لباس شهر نشین ها نیست پس برای ما عجیب است و به آن نگاه می کنیم. از طرفی چون ارتباط مان با نسل قدیم کم شده دیگر پیشینه خود را نمی شناسیم یا نمی دانیم چرا لباس ها در هر منطقه متفاوت است و یا چرا مثلا شلوار کردی گشاد طراحی شده است.
وی با بیان اینکه برخی از لباس های سنتی بسیار گران هستند، به ایسنا گفت: لباس سنگسر حدود ۲۰ میلیون تومان هزینه دارد. چون پارچه اش دستبافت بوده و با نخ ابریشم دوخته می شود. تا چند سال پیش دو سه نفر بیشتر نبودند که این نوع لباس را می دوختند که آنها هم از دنیا رفته اند. دوخت این لباس چند ماه طول می کشد. چون از بالا تا پایین آن سوزن دوزی است. زیورآلاتی که به آن وصل می شود هم گران هستند. این لباس یک چادر به نام سرگیرا هم دارد که آن هم چیزی حدود ۲۰ میلیون هزینه دارد. در واقع یک لباس کامل سنگسری که محلی ها به آن «کژین شوی» می گویند را باید ۵۰ میلیون تومان خرید.
احیای لباس سنتی
لباس ها و پوشش های محلی ایرانی، از عظمت و وقار بالایی برخوردار هستند و اصالت و زیبایی را توامان باهم دارند؛ اما امروزه این جلال و وقار در حالی از قامت ایرانیان افتاده که بسیاری از کشورها برای معرفی و ترویج پوشش سنتی خود از هیچ کوششی دریغ نمی‌کنند. یک جامعه‌شناس نیز درباره نادیده گرفتن پوشش های محلی در جامعه امروز معتقد است: این روزها متاسفانه حتی در روستاهای برخی مناطق، مردم از پوشیدن لباس های محلی ابا دارند و آن را نوعی رفتار با بار منفی تلقی می کنند.
به گفته وی لباس های محلی این روزها در گیر و دار مدها و مدل های از آن سوی آب آمده رنگ باخته است و دیگر جز در تاریکی بازارهای قدیمی نشانی از آنها نمی بینید.
به اعتقاد کارشناسان، الزامات زندگی شهرنشینی و صنعتی امروز در کنار تغییر شیوه معیشت مردم از جمله عوامل عمده ای است که سبب فراموشی و به کار نگرفتن لباس های سنتی و محلی در استان های مختلف کشور شده است. قدر مسلم حفظ لباس هاي محلي موجود و احياي لباس هاي محلي فراموش شده، يكي از مهم ترين جاذبه هاي گردشگري و دست مايه جشنواره هاي فرهنگي خواهد بود.
