زهرا ایران‌شاهی/ توسعه کشورهایی که به نوعی اقتصادشان به دریا و منابع و موهبت های موجود در آن وابسته است، از منظر توسعه دریامحور قابل بررسی است. این نوع توسعه، نقش مهمی در تحقق شعاعر اقتصاد مقاومتی در کشور ما دارد و در اساس، بر روی توسعه بنادر متمرکز است. در این میان، رونق گمرکات، […]
زهرا ایران‌شاهی/
توسعه کشورهایی که به نوعی اقتصادشان به دریا و منابع و موهبت های موجود در آن وابسته است، از منظر توسعه دریامحور قابل بررسی است. این نوع توسعه، نقش مهمی در تحقق شعاعر اقتصاد مقاومتی در کشور ما دارد و در اساس، بر روی توسعه بنادر متمرکز است. در این میان، رونق گمرکات، کشتی سازی و دیگر صنایع دریایی به توسعه بندر وابسته است.
اما در دنیا دسترسی به بندر یک نعمت و موهبت است، چرا که وجود دریا فرصت های شغلی و مزیت های کلانی در بخش های مختلف از جمله کشتی‌سازی، بندرداری، خدمات ترانزیتی، خدمات آموزشی، ساخت تجهیزات بندری و… ایجاد می کند. در کشور ما اما اقتصاد عمدتا مبتنی بر نفت است و به هر میزان که اقتصاد را از این حالت تک‌محصولی و تک‌محوری دور کرده‌ایم، به همان میزان نیز به رشد صنایع ضرورتی‌تری همچون صنعت حمل ونقل یا گردشگری توجه شده است. اگرچه اغلب، شرایط توجه به اقتصاد چندمحصولی همچون زمان حال، بر اثر فشارهای خارجی و تحریم ها به وجود آمده است اما در این ارتباط، دلایل چندان اهمیتی ندارند و صِرِفِ ارتقایِ عملکرد و رشد اقتصادی از اهمیت بیشتری برخوردار است.
عموم مردم در جوامع مختلف جز مباحث گردشگری و تغذیه‌ای، آشنایی چندانی با مباحث حمل ونقلی به ویژه در حوزه دریا ندارند و به اندازه صنعت گردشگری، به اهمیت آن برای اقتصاد کل کشور واقف نیستند. البته نیازی هم به آگاهی عموم جامعه از مباحث تخصصی نیست اما برای درک اهمیت و گرامیداشت این صنعت روزی در تقویم جمهوری اسلامی ایران با عنوان روز حمل ونقل درج شده است.
درواقع در جهان امروز، بخش حمل و نقل از جمله بخشهای زيربنايی اقتصاد هر جامعه است كه علاوه بر تحت تأثير قراردادن فرايند توسعه اقتصادي، خود نيز در جريان توسعه دچار تغيير و تحول ميشود. ۲۶ آذر، روز ملی حمل و نقل ایران است. تعیین این روز به این مناسبت در سال ۱۳۷۶ به پیشنهاد وزارت راه و ترابری و برای آگاه‌سازی جامعه با نقش و جایگاه بخش حمل و نقل در اقتصاد ایران، از سوی شورای فرهنگ عمومی کشور صورت گرفت.
حالا مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی کشورمان همزمان با آغاز چهارمین نمایشگاه صنعت حمل و نقل گفته است که: جا دارد هفته ملی حملونقل را به همه همکاران و فعالان این عرصه تبریک بگویم و امیدوارم در ایفای وظایف خطیری که برعهده دارند پیروز و سربلند باشند. محمد راستاد درباره اهمیت حمل ونقل دریایی مباحثی را مطرح کرده است که جا دارد آنها را بیان کنیم تا با نقش و جایگاه این صنعت در رشد اقتصادی کشور بیشتر آشنا شوید.
راستاد در اینباره گفت: «اهمیت این صنعت از آنجایی است که تجارت داخلی و خارجی ایران بر پایه حملونقل استوار بوده و در این بین بیشترین سهم تجارت خارجی کشور از طریق دریا و کشتیرانی انجام می‌گیرد.
در این زمینه یکی از اهداف مهم و راهبردی که باید توسط تمام فعالان صنعت حمل و نقل کشور دنبال شود، افزایش بهره وری در این صنعت است. تمام روش‌های حمل و نقل باید به گونه‌ای عمل کنند تا در یک ساختار منسجم و هماهنگ منجر به ارتقای کیفیت و افزایش بهره‌وری این عرصه شود و در واقع سهم حملونقل در قیمت تمام شده کالا باید به حداقل ممکن برسد.
سازمان بنادر و دریانوردی از جمله برنامه‌های مهمی که با همکاری شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران در این خصوص دنبال می کند، افزایش سهم حمل و نقل ریلی از کالاهایی است که به بنادر وارد یا از آن خارج می شوند. ارتقا و بهبود زیرساخت‌های ریلی بنادر کشور با تعامل با شرکت راه‌آهن از جمله اقداماتی است که در این زمینه برقرار شد تا از طریق برنامه‌های مدیریتی و نرم‌افزاری به گونه‌ای عمل شود تا منجر به افزایش سهم حمل و نقل ریلی در کالاهای ورودی یا خروجی از بنادر کشور شود.
یکی دیگر از اقدامات راهبردی مهمی که سازمان بنادر و دریانوردی آن را در صنعت حمل و نقل دنبال می‌کند، افزایش میزان جابه‌جایی کالا یا کاپوتاژ از طریق دریاست. از جمله آثار مهمی که کاپوتاژ یا کران بری به دنبال خواهد داشت کاهش میزان مصرف سوخت، بهبود محیط زیست و همچنین کاهش فشار بر سایر روش‌های حمل و نقل به خصوص حمل و نقل جاده‌ای است. در همین خصوص اقدامات خوبی در سال جاری انجام شده و امیدواریم با هماهنگی و تعامل موجود بین دستگاه‌های مختلف، سهم جابه‌جایی کالا از طریق کاپوتاژ افزایش یابد.
اخیرا با همکاری سازمان راهداری و حملونقل جاده‌ای ساماندهی تردد کامیون‌ها به بنادر کشور در دستور کار قرار دارد و هفته گذشته بندر شهید رجایی به عنوان اولین بندر کارش را در این زمینه آغاز کرد تا به مرور این پروژه در سایر بنادر اجرایی شود. هدف از ساماندهی ورود و خروج کامیون‌ها، انضباط بخشی و بهبود کیفیت تردد آنها به بنادر است.
اتکا به توان داخلی برای تامین مایحتاج حمل و نقل دریایی کشور یکی دیگر از اقداماتی است که توسط سازمان بنادر و دریانوردی در دستور کار قرار دارد. خوشبختانه توانمندی شرکت‌های تولیدی داخلی و شرکت‌های دانش بنیان به گونه‌ای است که کمترین نگرانی و دغدغه برای تامین مایحتاج بخش حمل و نقل دریایی کشور توسط سازندگان داخلی وجود دارد و در این زمینه توانسته‌ایم دستاوردهای بسیار خوبی داشته باشیم.
در سال جاری ۱۵ دستگاه جرثقیل محوطه‌‌ای پایانه‌های کانیتنری یا ترنستینر با استفاده از توان تولیدکنندگان داخلی به بهره‌برداری رسید و در این زمینه از جمله اقدامات مهم دیگری که در دستور کار قرار دارد تامین ناوگان دریایی سازمان بنادر و دریانوردی توسط سازندگانی داخلی است. این اقدام در قالب طرح تحول صنایع دریایی کشور در حال انجام است که امیدواریم به مرور شاهد تولید و بهره‌وری از ناوگان عملیاتی بنادر کشور توسط سازندگان داخلی باشیم.»
این در حالی است که در دنیا دسترسی به بندر یک نعمت و موهبت است، چرا که وجود دریا فرصت های شغلی و مزیت های کلانی در بخش های مختلف از جمله کشتی‌سازی، بندرداری، خدمات ترانزیتی، خدمات آموزشی، ساخت تجهیزات بندری و… ایجاد می کند. دریا در بسیاری از کشورها پایه توسعه و نه محور توسعه است، یعنی کل اقتصاد را می توان با استفاده از دریا شکل داد و تغییرات عظیمی در حوزه های اقتصادی، راهبردی، امنیتی، نظامی، اجتماعی و…ایجاد کرد.
در حال حاضر سهم ایران از دریا زیاد نیست اما با تلاش های اخیر این امکان وجود دارد که کشور از اقتصاد نفتی فاصله بگیرد و رویکرد اقتصادی تنوع را انتخاب کنیم.
