محمدحسین جعفری سمیع دبیر گروه سیاسی دهم مرداد ماه بود که حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان در سخنانی ضمن دفاع از توافق نامه برجام به این نکته مهم اشاره کرده که در صورت باقی ماندن برجام ایران می‌تواند از سال آینده وارد بازار جهانی تجارت اسلحه شود.وی گفت: «این توافق اگر تا سال آینده باقی […]
محمدحسین جعفری سمیع
دبیر گروه سیاسی
دهم مرداد ماه بود که حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان در سخنانی ضمن دفاع از توافق نامه برجام به این نکته مهم اشاره کرده که در صورت باقی ماندن برجام ایران می‌تواند از سال آینده وارد بازار جهانی تجارت اسلحه شود.وی گفت: «این توافق اگر تا سال آینده باقی بماند تمام تحریم های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران به طور کامل برداشته می شود و این یعنی هر سلاحی را می‌خریم و می فروشیم و آماده هستیم برای خرید هر نوع سلاح.» حال با گذشت حدود ۳ ماه از این اظهارات مقامات آمریکایی از لغو تحریم های تسلیحاتی ایران در سال آینده احساس خطر کرده و این نگرانی را به صراحت اعلام می کنند.
به گزارش «جمله» روز شنبه برایان هوک نماینده ویژه وزارت خارجه آمریکا در امور ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد نسبت به لغو تحریم تسلیحاتی آن سازمان علیه جمهوری اسلامی ایران، که سال آینده منقضی می‌شود، هشدار داد.
هوک در پیام ویدیویی که در توییتر وزارت خارجه آمریکا منتشر شد گفت: «یک سال دیگر از امروز تحریم های تسلیحاتی سازمان ملل علیه حکومت ایران به پایان خواهد رسید. بزرگترین دولت حامی تروریست قادر خواهد بود تسلیحات پیشرفته خرید و فروش کند که به مسابقه تسلیحاتی تازه در خاورمیانه منجر خواهد شد.»
او در این پیام به قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل اشاره کرد که در سال ۲۰۱۵ میلادی در پی به رسمیت شناختن توافق هسته ای ایران تصویب شد. بر اساس این قطعنامه، جمهوری اسلامی ایران از اکتبر سال آینده مجاز به خرید و فروش سلاح های پیشرفته و مرگبار خواهد بود؛ مجوزی که به گفته آقای هوک به یک رژیم حامی تروریسم داده می شود و مغایر با هدف شورای امنیت برای «ایجاد صلح و امنیت» است.
مطابق توافق ایران و قدرت‌های جهانی، که به تصویب شورای امنیت سازمان ملل رسیده، پنج سال پس از آغاز اجرای برجام، تحریم‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران لغو می‌شود.
یک سال تا تحقق کابوس دشمنان ایران
مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا، نیز ۲۱ مرداد ماه با اشاره به زمان باقی مانده به پایان تحریم سازمان ملل علیه فروش اسلحه به جمهوری اسلامی و لغو احتمالی ممنوعیت فرمانده سپاه قدس، از متحدان ایالات متحده خواست فشار بر جمهوری اسلامی را بیشتر کنند.
پمپئو در پیامی با ابراز نگرانی از پایان زمان تحریم تسلیحاتی ایران نوشته بود: «ساعت در حال تیک تاک کردن است.زمان باقیمانده تا انقضای تحریم تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران و لغو ممنوعیت سفر قاسم سلیمانی به پایان نزدیک می‌شود. ما، متحدان و شرکای خود را به افزایش فشار بر رژیم ایران تشویق می کنیم تا آن رفتار بی ثبات کننده خود را متوقف کند.»
همانطور که اشاره شد تنها یک سال دیگر در صورت پایبندی ایران به توافق برجام، تحریم تسلیحاتی ایران لغو می شود. شاید به همین دلیل است که بسیاری از دشمنان داخلی و خارجی کشورمان تلاش می کنند به هر نحو ممکن ایران از برجام خارج شده تا زمینه لغو تحریم های تسلیحاتی او فراهم نگردد.
ایران در سال های گذشته در حالی مورد تحریم تسلیحاتی شدید قرار داشته که کشورهای منطقه مسابقه ای دیوانه وار در خرید تسلیحات نظامی به راه انداخته اند. کشورهایی همچون رژیم سعودی، امارات و رژیم صهیونیستی بالاترین رقم خرید تسلیحاتی در منطقه را به خود اختصاص داده اند.
این در حالی است که ایران پیش از این به دلیل قرار گرفتن در منطقه ای پر تنش، رکورد دار خرید آخرین محصولات صنایع نظامی جهان بود. اما پس از انقلاب اسلامی در سال ۵۷ بسیاری از قراردادهای نظامی ایران و کشورهای جهان لغو و با شروع جنگ تحمیلی از سوی عراق، ایران با شدیدترین تحریم های تسلیحاتی مواجه شد و بسیاری از مایحتاج تسلیحاتی خود را از بازار سیاه و یا کشورهایی همچون کره شمالی تامین می کرد.
کاهش واردات تجهیزات نظامی ایران
به دلیل افزایش تحریم ها از سوی مجامع بین المللی تحت نفوذ آمریکا، میزان واردات و خرید تسلیحات ایران هم در بیست و پنج سال گذشته (۲۰۱۸–۱۹۹۴) به شدت افول کرده است، تا جایی که در مقایسه با واردات تسلیحاتی کشورهای عربستان، قطر و امارات بسیار ناچیز است. برای مثال، ارزش کل واردات ایران بین سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۸ معادل ۳٫۵ درصد واردات عربستان سعودی بود.
کاهش واردات ایران متأثر از دو عامل عمده بود: محدودیت‌های بودجه‌ای به سبب مسایل و تنگناهای اقتصادی کشور؛ و محدودیت‌های ناشی از قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل که انتقال و فروش جنگ‌افزار عمده به ایران را تا پایان سال ۲۰۲۰ منع می‌کرد. مهمترین واردات تسلیحاتی سال‌های اخیر ایران در سال ۲۰۱۶ بود که این کشور توانست با بهره‌گیری از برخی معافیت‌های منظور شده در قطعنامه‌ها، سامانه‌های پدافند هوایی «اس۳۰۰» را از روسیه دریافت کند.
در حالی که کشورهای جنوب خلیج فارس می‌توانند جنگ‌افزار مورد نیاز خود را از کشورهای گوناگون تهیه کنند، شمار عرضه‌کنندگان تسلیحات به ایران بسیار محدود است. ایران بین سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۹ حدود ۹۶ درصد تسلیحات وارداتی خود را از روسیه و بقیه را از چین دریافت کرد.
ایران با توجه به برنامه‌هایش برای رسیدن به خودکفایی، شماری از سلاح‌های عمده از جمله موشک‌های بالیستیک و کروز، و پهپادها را خود تولید می‌کند و این توانایی تا حدی محدودیت‌های وارداتی آن را مرتفع کرده‌است.
روسیه در انتظار پایان تحریم ایران
در حال حاضر ایران ضمن برآورده کردن خواست های برجام و قطعنامه ۲۲۳۱، هنوز برای ایجاد شرایط جهت واردات اسلحه و تجهیزات نظامی پس از لغو ممنوعیت ها تلاش می کند. برای مثال، در سال ۲۰۱۶، حسین دهقان وزیر دفاع ایران از مسکو دیدن کرد و در باره ازسرگیری همکاری نظامی- فنی در مقیاس گسترده مذاکره نمود. ایران می خواست تجهیزات نظامی روسی به مبلغ حداقل ۸ میلیارد دلار خریداری کند.
لیست نیازهای ایران عبارت است از: هواپیماهای جنگنده Su-30SM، سو-۳۵، هواپیماهای جنگی یاک — ۱۳۰، بالگردهای جنگی Mi-8 و Mi-17، تانک های T-90، سامانه ضد کشتی ساحل پرتاب باستیون Bastion مجهز به موشک های مافوق صوت “یاخونت”، کشتی های سطحی کلاس ناوچه، زیردریایی های دیزل الکتریکی و تعدادی از انواع دیگر تجهیزات نظامی.
در تابستان ۲۰۱۸ وضع در ایران و حول آن عوض شد. دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا خروج واشنگتن از برجام را اعلام کرد. این جریان اگر نه به فروپاشی معامله هسته ای (که بیشتر احتمال دارد)منجر می‌شود ولی در هر حال، تنظیم مقررات مربوط به توافقنامه بین شرکت کنندگان آن حتمی می شود. از این رو است که سیاست تهران نیز تغییر خواهد کرد (همچنین امکان خروج آن از برجام وجود دارد و اولویت های آن عوض خواهد شد و ایران به جستجو ی منابع جدید برای خرید اسلحه و تجهیزات نظامی خواهد پرداخت.
در چنین شرایطی، روسیه تقریبا تنها شریکی است که قادر به توسعه همکاری نظامی — فنی با ایران است.
با این حال، آینده همکاری نظامی — فنی روسیه و ایران به اوضاع در جهان، منطقه و، در درجه اول، سیاست تهران در داخل و خارج از کشور وابسته خواهد بود. در این رابطه، موضع روسیه در مورد بسیاری از مسایل دنیای امروزی و نقش و جایگاه روسیه در آن اهمیت دارد.
بر این اساس می توان گفت بیش از اینکه ایران برای لغو تحریم های تسلیحاتی خود لحظه شماری کند، این روسیه است که مشتاقانه در انتظار فرصتی است تا به عنوان اولین صادر کننده تسلیحات مورد نیاز ایران قبل دیگر کشورها، بازار تسلیحاتی ایران را به خود اختصاص دهد. اما در هر صورت این موضوعی است که متحدان آمریکا در منطقه از هم اکنون نگران آن هستند. متحدانی همچون رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی که موشک های بالستیک و پهپادهای غیرقابل رهگیری ایرانی همواره کابوس هرشب آنان بوده، حال باید در فکر ایرانی باشند که به آخرین فناوری های تسلیحاتی روز جهان مسلح است.
