نیلوفر منصوری- دبیر گروه گردشگری/ هفته گذشته در پی بارش برفی که در اصفهان صورت گرفت؛ گنبد مسجد شیخ لطف الله، در صدر اخبار میراث فرهنگی قرار گرفت. برفی که اصفهان را سفید پوش کرده بود، روی بخش مرمت شده گنبد مسجد ننشست. این تصویر که بین کاربران فضای مجازی و رسانه ها منتشر […]
نیلوفر منصوری-
دبیر گروه گردشگری/
هفته گذشته در پی بارش برفی که در اصفهان صورت گرفت؛ گنبد مسجد شیخ لطف الله، در صدر اخبار میراث فرهنگی قرار گرفت. برفی که اصفهان را سفید پوش کرده بود، روی بخش مرمت شده گنبد مسجد ننشست. این تصویر که بین کاربران فضای مجازی و رسانه ها منتشر شده بود، تعجب کاربران را برانگیخت. چرا که ظاهری عجیب و دوگانه ایجاد کرده بود. با وجود اینکه تصاویر گویای واقعیت گنبد نیمه برفی مسجد شیخ لطف الله بود، اما در ساعات اولیه انتشار این تصاویر برخی مسئولان میراث فرهنگی واکنش های عجیبی نشان دادند و حتی این تصویر را فتوشاپ توصیف کردند. اما تصاویر دیگر از زوایای مختلف نشان می‌دهد که این تصویر نه‌تنها فتوشاپ نیست بلکه تصویری واقعی از اثریک مرمت پر از سوال و جنجال است.
ماجرای گنبد مسجد شیخ‌لطف‌الله اصفهان همچنان ادامه دار است. چند وقت پیش بود که تعمیر و مرمت این گنبد در صدر اخبار قرار گرفته بود و منتقدان بسیاری به دنبال داشت. کارشناسان و مرمت گران میراث فرهنگی معتقد بودند که مرمت این بنا غیراصولی انجام شده است. ایجاد شکاف، اختلاف رنگ، اختلاف سطح و همچنین مواد و مصالح به‌کار برده‌شده در مرمت ۲ترک از گنبد مسجد شیخ‌لطف‌الله، از مهم‌ترین مواردی بود که موجب نگرانی‌هایی در بین کارشناسان و دوستداران میراث فرهنگی اصفهان ایجاد کرده بود.
حال هفته گذشته به مدد بارش برف، اصفهان سفید پوش شد، حتی میدان نقش جهان و مسجد شیخ لطف الله به غیر از بخش مرمت شده گنبد که برخلاف قسمت های دیگر به سرعت آب شد و ظاهری عجیب و دوگانه ایجاد کرد.
در همین زمینه یکی از فروشندگان میدان نقش جهان گفته بود که ساعت ۹ و نیم صبح که وارد میدان شدم، هنوز برف می بارید. با چشم خودم دیدم، برف بر روی قسمتی که جدید ساخته و مرمت شده، نبود و دقیقا روی خطی که بخش مرمت شده را از بخش قدیمی جدا می کند، قسمت برفی هم از قسمت غیربرفی جدا بود.
به گفته او، صبح همان روز چند نفر بر روی پشت مسجد شیخ لطف الله، در حال بازدید گنبد بودند و دلیل آن را نمی دانم! اما دلیل اینکه چرا بر روی بخشی از گنبد برف بود و بر روی بخش دیگر برف نبود را نمی دانم، اما آنچه مشهود است گنبد دو رنگ است و ظاهری نامناسب دارد.
خانمی که در سوی دیگر میدان مغازه دارد نیز مشاهداتش را از گنبد مسجد شیخ لطف الله در روز برفی اصفهان این چنین توصیف می کند و می گوید: با چشم خود گنبد را دیدم و حتی عکس آن را گرفتم و به نظرم جالب بود که چرا بخشی از گنبد برفی و بخشی دیگر برفی روی آن نیست.
نظرات کارشناسی
در همین زمینه عضو انجمن علمی مرمت بنای دانشگاه تهران گفته است که شاید از عایق‌های رطوبتی نانو یا پوشش‌های آب‌گریز استفاده شده باشد که در این صورت برای نانو مواد، تفاوتی نمی‌کند آجر جدید یا قدیمی باشد و در هر صورت تأثیر آب‌گریزی خود را خواهد گذاشت.
به گفته حبیب مشکین‌فام‌فرد، با تکیه بر تجربۀ ده‌ساله‌ام در ارتباط با فناوری نانو در مرمت و دستاوردهای پژوهشی کسب‌شده در خصوص ضد آب‌سازی مصالح مدرن و سنتی، عامل اصلی تغییر رنگ ایجادشده و عدم جذب رطوبت سطحی بخش مرمت‌شده در گنبد مسجد شیخ لطف‌الله را استفاده از ترکیب متفاوت و به‌احتمال‌زیاد وجود پلیمر در ملات بندکشی و دوغاب می‌دانم.
وی ادامه داد: درست است که کسی بدون خطا نیست اما اینکه دوباره اشتباهی را تکرار کنیم نیز صحیح نیست. اگر ایرادی در کار مرمت این گنبد وجود دارد باید شناخته شود و قطعاً تا زمانی که سطح موردنظر بررسی علمی نشود یا اطلاعات کافی در خصوص اقدام صورت گرفته منتشر نشود هیچ‌چیزی قطعی نیست.
به پیشنهاد این مدرس دانشگاه، نمونه‌برداری از دوغاب بخش مرمت‌شده گنبد برای تشخیص ترکیبات تشکیل‌دهنده؛ یکی از مواردی است که علت را مشخص خواهد کرد.
مشکین فام فرد دربارۀ راهکار حذف لایه ایجادکننده ماتی سطح گفت: برای ارائه راهکار نیاز به دسترسی، مشاهده و بررسی دقیق و کسب اطلاعات علمی از طریق آنالیز ترکیب دوغاب مورداستفاده است. همچنین باید در نظر گرفت که ترکیب‌های سخت و برگشت‌ناپذیر به‌صورت فیزیکی است و ممکن است طی فرایند پاک‌سازی، لعاب کاشی‌ها دچار آسیب جدی شود که قطعاً جبران‌ناپذیر خواهد بود و برای آجر نیز بخشی از لایه رو برداشته شود تا بتوان به سطح اصلی رسید.
یک استاد پیشکسوت مرمت و مشاور عالی پروژه گنبد شیخ لطف الله نیز گفت: اینکه برف روی این بخش از گنبد ننشسته خیلی عجیب است. احتمالاً زیرسازی انجام شده، اشتباه است چون متوجه شدم کاشی‌ها بعد از مرمت بلند شده‌اند. در صورتی‌که کاشی‌ها سالم هستند. احتمالاً از نانو یا مواد شوینده یا الکل ۱۰ درصد یا بنزین و نفت و شاید هم نمک برای تمیز کردن کاشی‌ها استفاده شده و این مواد هستند که باعث شده‌اند برف روی کاشی نماند.
به گفته محمدحسن محبعلی این که برف روی گنبد نباشد شاید اتفاق خوبی است ولی باید علت را پیدا کرد. اگر این مواد و یا اقدامات دیگر مرمتی باعث جلوگیری از تنفس بنا شده باشد و یا به مرور زمان آسیب بزند، اشتباه بزرگی است و باید آن را حل کرد. چون این مصالح باید بتوانند رطوبت را پس بزنند؛ نه اینکه حفظ کنند.
