اندره ولوس نویسنده روس تبار، روایتی از زندگی رودکی، به تعبیری نخستین شاعر فارسی گو، را به گونه ای در خواب و خیال به مخاطب عرضه می کند که گویی، سراینده «بوی جوی مولیان» خود در مقابل نشسته و زبان به تعریف می گشاید. گفتنی است که این نویسنده، آثاری چون؛ «رمانی با یک طوطی» […]
اندره ولوس نویسنده روس تبار، روایتی از زندگی رودکی، به تعبیری نخستین شاعر فارسی گو، را به گونه ای در خواب و خیال به مخاطب عرضه می کند که گویی، سراینده «بوی جوی مولیان» خود در مقابل نشسته و زبان به تعریف می گشاید.
گفتنی است که این نویسنده، آثاری چون؛ «رمانی با یک طوطی» و «خرم آباد» هم به فارسی در آمده است. کتاب «بازگشت به پنج رود» با ترجمه آبتین گلکار از سوی نشر برج منتشر شده است. قابل ذکر است که از رودکی اشعار زیادی بر جای نمانده است که در این میان «بوی جوی مولیان» یک اثر ماندگار است،هم چون اجرای موسیقی گونه آن.
پدر شعر فارسی، شاعری هزارساله که با «بوی جوی مولیان» شهره آفاق شد و ارج و قربی به زبان فارسی داد که تا پیش از او از آن سلب شده بود.؛ کتاب «بازگشت به پنجرود» روایت زندگی اوست که با این بیت شروع می شود: بوی جوی مولیان آید همی/ بوی یار مهربان آید همی.
نام «رودکی» نزد بیشتر ایرانیان پیوند خورده است با شعری ماندگار که بارها و بارها دست‌مایه اهالی موسیقی قرار گرفته است: «بوی جوی مولیان». با این حال، هرقدر این شعر و شاعر آن برای ما نام‌آشنا به نظر می‌رسند، شاید کمتر در مورد زندگی پر فراز و نشیب او و دوران تاریخی مهمی که در آن به سر می‌برد اطلاعاتی داشته باشیم. رمان «بازگشت به پنجرود» اثری ارزشمند و تحقیقی است که سعی می‌کند در قالب رمان این تصویر کمتر شناخته شده را پیش روی ما قرار دهد و به جزییاتی از حقایق تاریخی و اجتماعی ایران‌زمین بپردازد که شاید کمتر در منابع فارسی‌زبان به آنها دست‌رسی داشته‌ایم.
داستانی درباره زندگی اولین شاعر شهره فارسی‌زبانی که ما می‌شناسیم؛ رودکی فرزند قریه پنجرود، سال‌ها در خدمت امیران سامانی و شعر و زبان فارسی بود و درنهایت غضب همان امیران سامانی دامنش را گرفت و با چشمانی که به خشم امیر نوح کور شده بود، راهی پنجرود شد. رمان «بازگشت به پنجرود» نوشته آندری ولوس، روایت همین بازگشت به زادگاه است. شاعر با چشم بینا از دیارش کوچیده و با چشمی نابینا درحال بازگشتن است و این رجعت اجباری در پیری با همراهی یک نوجوان که قرار است چشم شاعر پیر فرزانه ما باشد، گویی یادآور همان رودکی‌ست که در نوجوانی زادبومش را ترک گفته و حال به آن بازمی‌گردد. بازگشت به پنجرود را می‌توان در مقام زندگینامهی خودنوشت رودکی خواند که خود او ننوشته است! نه اینکه شاعر بزرگ ما در هنگام روایت داستان نابیناست؟ او شرح می‌دهد و نویسنده از دل انبوه روایت‌ها آنها را بیرون کشیده و داستانی شورانگیز از زندگی پرماجرایی روایت می‌کند که همه‌چیز در خود دارد، از بحث بر سر شعر و شاعری، زبان و ادبیات، دین و مذهب و عرفان تا سیاست و تاریخ و … .
بازگشت به پنجرود زندگینامهی خیالی رودکی است. ماجرای رمان از زمان کهنسالی رودکی آغاز می‌شود، هنگامی که به دستور امیر نوح سامانی نابینا شده و به سیاهچال افتاده و حالا باید با پای پیاده، با راهنمایی پسرک نوجوانی به نام شیرافکن، رهسپار زادگاهش، روستای پنجرود، شود. امیرالشعرا در این مسیر طولانی پیوسته مراحل مختلف زندگی خود را مرور می‌کند: از کودکی‌‌اش در پنجرود و تحصیلش در سمرقند، جایی که شعرهایش رفته‌رفته بر سر زبان‌ها می‌افتند، تا زمانی که در دربار امیر نصر سامانی به مقام امیرالشعرایی می‌رسد و به ثروت و مکنتی افسانه‌ای می‌رسد و سپس مورد غضب پسر او، امیر نوح سامانی قرار می‌گیرد. رمان آمیخته‌ای از مطالب مندرج در منابع فارسی و عربی و تخیل نویسنده است و ضمن روایت سرگذشت رودکی، بحث‌های عقیدتی و فلسفی مختلفی دربارة مسائلی مانند شعر و شاعری، آیین تصوف، همدلی میان مذاهب، پا گرفتن جریان‌های شیعی در ماوراءالنهر به عنوان رقیبی در برابر خلافت بغداد، نیز در آن مطرح می‌شود و همچنین بسیاری از رسوم و آیین‌ها و باورهای منطقة ماوراءالنهر به تصویر کشیده می‌شود.
چرا باید این کتاب را بخوانیم
از ویژگی‌های رمان ولوس بازتاب پرجزئیات جهان شرق است و شهرهای مهمی چون سمرقند و بخارا. از مکان‌هایی چون مساجد، کاخ‌ها، ارگ‌ها، زندان‌ها و بازارها تا شخصیت‌هایی چون دراویش، جنگاوران، وزیران و ادیبان، بلدها، مسخره‌بازها و مردمان عادی. ولوس آن نگاه پر رمز و راز غربی‌ها را به شرق ندارد و واقع‌نگری او در توصیف این فضا کتابش را در زمره‌ی آثاری قرار داده است که همزمان به کار مورخان، ادیبان و شرق‌شناسان خواهد آمد.
نویسنده به جهت پرداخت شخصیت اصلی و نابینایی او، به قدری از صداها، تصاویر و شرح حواس مختلف برای توصیف فضا استفاده کرده است که رمان مثل فیلمی سینمایی قابل دیدن است. بازگشت به پنجرود استعاره‌ای بسیط است که شیوه‌ی زندگی بشر را توصیف می‌کند، راهی که انسان برای درک درونیاتش، زندگی‌اش و محیط اطراف طی می‌کند.
آندری ولوس با استفاده از نسخه‌های خطی و افسانه‌های باستانی زندگینامهی رودکی را نوشته است، زندگینامه‌ای که همچنان نقاط تاریکی دارد اما کامل‌ترین چیزی است که درباره‌ی روزگار این شاعر بزرگ نوشته شده است. بازگشت به پنجرود توصیفی است کم‌نظیر از بخارا و مسیری که رودکی به سمت زادگاهش پنجرود طی می‌کند. از این نظر رمان به «راهنمای سفر»ی شبیه است که در اختیار خوانندگان قرار داده شده است و می‌تواند چون یک سفرنامه‌ی تاریخی خوانده شود. رمان سرشار از گفت‌و‌گوهایی خواندنی درباره‌ی ایمان، قدرت، شعر و ارتباط میان انسان و زبان مادری اوست.
آبتین گلکار، مترجم این اثر، متولد ۱۳۵۶، فارغ‌التحصیل رشته ادبیات روسی از دانشگاه ملی کی‌یف است و از سال ۱۳۷۸ به ترجمه آثار نویسندگان روس مشغول شده. بیشتر در زمینه ترجمه نثر و نمایشنامه فعالیت می‌کند و ترجمه‌هایش جوایزی مانند کتاب سال و جایزه ابوالحسن نجفی را از آن خود کرده‌اند. گلکار پژوهشگر زبان و ادبیات روسی و استادیار دانشگاه تربیت مدرس است. آنتون چخوف، آلکساندر پوشکین، ویکتور مرژکو، ولادیمیر نیکالایویچ واینوویچ، آلکساندر هرتسن و میخاییل زوشنکو تعدادی از نویسندگانی هستند که آثاری از آنها را ترجمه کرده است. او تحصیلات خود را در مقطع کارشناسی در دانشگاه تهران و مقطع کارشناسی ارشد و دکترای ادبیات روسی را در دانشگاه ملی تاراس شفچنکو کی‌یف در اوکراین گذرانده است.
«بازگشت به پنجرود» اثر آندرِی وُلوس را انتشارات برج در ۵۲۸ صفحه و با قیمت۱۳۵ هزار تومان منتشر کرده است. به گفته گلکار، کتاب «بازگشت پنج رود» در روسیه مورد استقبال قرار گرفته و برنده جایزه بوکر روسی شده است.
لینک کوتاه :
https://jomlehonline.ir/?p=149376
