جمله ـ گروه اقتصاد: بازار سرمایه از معدود افق های امیدواری دولت سیزدهم در حوزه بازار پولی بود. در سه سال آخر دولت روحانی و در جریان مبارزات انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ هواداران گفتمان اصولگرایی به خصوص اقتصاددان های جریان پایداری معتقد بودند که دولت دوازدهم به دلیل ناتوانی و بی عرضه گی بلایی بر […]
جمله ـ گروه اقتصاد: بازار سرمایه از معدود افق های امیدواری دولت سیزدهم در حوزه بازار پولی بود. در سه سال آخر دولت روحانی و در جریان مبارزات انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ هواداران گفتمان اصولگرایی به خصوص اقتصاددان های جریان پایداری معتقد بودند که دولت دوازدهم به دلیل ناتوانی و بی عرضه گی بلایی بر سر بازار سرمایه آورده است که در تاریخ معاصر ایران بی سابقه است. این انتقادها سرمایه گذارانی نظیر مردم مال استریت (روستایی که همه دارایی خود را بدل به سهام کردند) امیدوار کرد که دولت جدید سفره رنگارنگی برایشان پهن می کند تا حداقل بتوانند بخشی از زیان خود را جبران کنند. اما وضعیت تمامی بازارهای پولی ازجمله بازار بورس نشان می دهد که دولت جدید موفق به کنترل بازار نشده و تابلوی بورس همچنان در دوراهی سبز و قرمز سرگردان است. از جمله تدابیر دولت سیزدهم برای جمع آوری نقدینگی و تزریق آن به بخش ها مولد فروش «اوراق بدهی» بود. تصمیم که تا همین چند روز پیش با مقاومت بانک ها روبه رو شده بود، اما خبرهای تازه حاکی از آن است که در سومین حراج اوراق بدهی آذرماه، نرخ سود به سطح بی سابقه رسیده و بانک ها پس از ده هفته از دولت اوراق خریده اند.
اوراق بدهی چیست
برای تأمین مالی مورد نیاز شرکت‌ها، ابزارهای مختلفی تاکنون به بازار سرمایه معرفی شده است. اوراق بدهی یکی از ابزارهای تأثیرگذار تأمین مالی در بازار سرمایه و بورس هر کشور است که ویژگی‌ها و شرایطی خاصی را داراست. اوراق بدهی همانند سایر اوراق بهادار است که شرکت‌ها از آن برای تأمین مالی مورد نیاز خود استفاده می‌کنند. استفاده از اوراق بدهی به جای دریافت وام از بانک‌ها است که از تأمین نقدینگی جمعی نشأت می‌گیرد. یکی دیگر از مزایای استفاده از اوراق بدهی برای تنوع بخشی به سبد سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران است. افراد می‌توانند در کنار اوراق بهاداری مانند سهام، اوراق حق تقدم، واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری در پرتفوی خود از اوراق بدهی موجود در بازار استفاده کنند.
وزارت اقتصاد کوتاه آمد
بسیاری از کارشناسان بازار سرمایه معتقدند که دلیل اصلی خرید اوراق توسط بانک ها کوتاه آمدن وزارت اقتصاد، به ویژه شخص احسان خاندوزی است. بانک ها که به مدت ۱۰ هفته با بازار اوراق قهر کرد بودند حالا با خرید آنها پیامی مثبت به بازار روانه کردند. به نظر می رسد دلیل اصلی انعطاف وزارت اقتصاد شرایط نامناسب بازار سرمایه است که از عدم اطمینان سرمایه گذاران به آینده نشات می گیرد. پایه پولی و نقدینگی همواره برای دولت ها دردسرآفرین بوده است، زیرا نهایتا به مرضی به نام تورم منتهی می شود که می تواند کمر دولت و ملت را خَم کند. دولت رییسی نیز مانند دولت های قبلی با کسری بودجه قابل توجهی روبه روست. اگرچه رییس جمهور مدعی است که این دولت از بانک مرکزی استقراض نکرده است، اما نمی گوید پول موجود را از کجا به دست آورده است. به همین خاطر است که کارشناسان معتقدند دولت به سمت افزایش نقدینگی می رود و ممکن است با اتخاذ سیاستی تلفیقی نظیر آنچه دولت روحانی در ۳ سال نخست در پیش گرفت خطر رکود را تشدید کند و با محرمانگی درآمدهای نفتی به دلیل تحریم ها، از شفافیت که پیش نیاز ضروری جذب سرمایه است بکاهد. دولت رییسی که با جراحی اقتصادی به تورمی بی سابقه دامن زد حالا تمام تمرکز خود را بر کنترل تورم گذاشته است تا جلوی افزایش تناوبی نرخ ها را به خصوص در کالاهای اساسی بگیرد. به همین خاطر در سال های اخیر دولت بازار دیگری را مدیریت می کند تا شاید این تورم زایی کمتر شود. حراج اوراق بدهی دولتی، که در آن دولت به مشتریان اوراق می فروشد و درآمد حاصله را خرج تامین کسری بودجه می کند. در همین خصوص داده هایی که بانک مرکزی تاکنون منتشر کرده نشان می دهد سه اتفاق مهم در سه ماه گذشته در این بازار جریان داشت که
در هفته اخیر به یکباره تغییر کرده است.
تامین ۶۲ همتی کسری بودجه
بر اساس اطلاعات منتشر شده توسط بانک مرکزی تاکنون ۲۹ مرحله از حراج اوراق سپری شده که در این مدت نزدیک به ۶۲ همت از کسری بودجه دولت را از این مسیر تامین کرده است. سمت غیر تورمی در این بازار به نوعی کارشناسان را به برگزاری مستمر آن و فروش بیشتر در این معاملات معتقدتر کرده است. این در حالی است که در دو هفته ابتدایی آذرماه هیچ اوراقی فروخته نشده و بانک ها هم از ابتدای پاییز هفته قبل، تنها ۵۰ میلیارد تومان اوراق از دولت خریداری کرده بودند. علاوه بر آن نرخ سود اوراق با توجه به تورم سکه و دلار برای مردم جالب توجه است. این شاخص در اواخر پاییز به وضعیت مناسبی برای خریداران اوراق رسید و در هفته اخیر، دولت انعطاف بیشتری به خرج داده و نرخ سود اوراق را افزایش داد. طبق داده های بانک مرکزی نرخ سود اوراق اراد ۱۲۱؛ برابر با ۲۲٫۹۵ درصد بوده و نرخ سود اراد ۱۲۰؛ معادل با ۲۲٫۴۹ درصد فروخته شد.
رکوردشکنی سود موثر اوراق و خرید صفر بازار سرمایه
در نهایت نرخ سود موثر در این مرحله به ۲۲٫۵۴ درصد رسیده و رکورد بالایی را به ثبت رسانید که بیشترین رکورد در سال جاری است. بر اساس آمار ارائه شده از سازمان بورس و اوراق بهادار؛ در هفته منتهی به ۱۹ آذرماه به طور کلی ۵۵۴ میلیارد تومان اوراق بدهی دولتی فروخته شده که تمام آن را بانک ها خریداری کرده اند. این در حالی است که برای نخستین بار در سال جاری، سهم مشارکت بورسی ها در عملیات هفتگی بازار اولیه، صفر شده و هیچ اوراقی را از دولت نخریده اند. با این که نرخ سود بالا برای بورسی ها بیشترین جذابیت را دارد اما خرید نهادهای تامین سرمایه در این بازار متوقف شده است. بنابراین امیدواری به جذب سرمایه و کاهش کسری بودجه با انعطاف پذیری وزارت اقتصاد افزایش پیدا کرده اما هدف دیگر که درگیر کردن بازار سرمایه در آن روند بود محقق نشده است.
