طی ماه‌های اخیر برخی تصمیمات از سوی نهادهای متولی مدیریت مرزی، سبب ایجاد صفوف طولانی کامیون‌ها در پایانه مرزی بازرگان شده است؛ به طوری که با فرارسیدن موعد صادرات اقلام مختلف کشاورزی، پتروشیمی و… صف‌هایی طویل تا ۱۲۰۰ کامیونی در مرز بازرگانی ایجاد و رانندگان تا دو هفته معطل عبور از مرز می‌شوند. فعالان اقتصادی […]
طی ماه‌های اخیر برخی تصمیمات از سوی نهادهای متولی مدیریت مرزی، سبب ایجاد صفوف طولانی کامیون‌ها در پایانه مرزی بازرگان شده است؛ به طوری که با فرارسیدن موعد صادرات اقلام مختلف کشاورزی، پتروشیمی و… صف‌هایی طویل تا ۱۲۰۰ کامیونی در مرز بازرگانی ایجاد و رانندگان تا دو هفته معطل عبور از مرز می‌شوند.
فعالان اقتصادی می‌گویند هر یک روز توقف کامیون‌ها هزینه ۲۰۰ دلاری به عنوان دموراژ برای صاحبان بار در پی دارد.
به گفته مسئولان سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای، تعدد دستگاه‌های تصمیم گیر و اجرایی در پایانه‌های مرزی یکی از عوامل اصلی طولانی شدن فرآیند عبور کامیون‌ها از مرز است.
این در حالی است که به گفته مسئولان سازمان راهداری، می‌توان این نظارت‌ها و کنترل‌های متعدد را به جای انباشت در مرزها، در طول مسیر انجام داد. یا امکانی فراهم کرد که رانندگان کامیون‌ها متناسب با وضعیت روز هریک از مرزهای کشور، مرز خلوت تری را برای عبور انتخاب کنند اما در حال حاضر بدلیل بخشنامه سازمان توسعه تجارت، امکان آن برای رانندگان وجود ندارد و رانندگان مکلف هستند از مرزی عبور کنند که صاحب کالا در هنگام ثبت سفارش، آن را در سامانه ثبت کرده است.
معطلی۲ هزار کامیون در مرز بازرگان
قاسمی از فعالان صنعت حمل و نقل در مرز بازرگان با بیان اینکه همچنان شاهد صف طولانی کامیون‌ها در مرز بازرگان هستیم، گفت: یک هفته تا ۱۰ روز بعضاً طول می‌کشد تا یک کامیون از مرز بازرگان رد شود. علاوه بر کندی حرکت از ایران به ترکیه، از آن سوی مرز به سمت ایران هم با مشکل توقف طولانی مدت کامیون‌ها در مرز گولبولاغ ترکیه مواجه هستیم که سبب شده تا روزانه حداکثر ۴۰۰ کامیون بتوانند از مرز بازرگان وارد خاک ترکیه شوند.
وی یادآور شد: به دلیل اینکه سیستم‌های نادرستی در مرز بازرگان ایران و گولبولاغ ترکیه حکم فرما شده، این روند ضعیف در حال تشدید است. این در حالی است که در سال‌های گذشته روزانه تا ۱۲۰۰ کامیون از مرزهای دو طرف عبور می‌کرد. حمل و نقل بین المللی در اروپا روزانه ۱۷۵ یورو برای دموراژ هر کامیون، خسارت تعیین کرده است.
این فعال صنعت حمل و نقل ادامه داد: اگر یک کامیون ۱۰ روز در مرز توقف داشته باشد، باید ۱۷۵۰ یورو خسارت دموراژ از صاحب بار دریافت کند بیش از ۲ هزار دستگاه کامیون در مرز بازرگان متوقف مانده است ولی سیستم‌های رایانه‌ای دستگاه‌های مسئول در پایانه‌های مرزی، بسیار کند هستند.
وی درباره اینکه آیا امکان جایگزینی مرزهای نزدیک بازرگان که کم تردد هستند، وجود دارد یا خیر؟ گفت: وزارت صمت هنگام ثبت سفارش، خواهان تعیین مرز ورودی است که معمولاً صاحب بار آن را تعیین می‌کند؛ ما بارها از وزارت صمت خواسته ایم تعیین مرز در اختیار راننده باشد تا بتواند مرزهای خلوت تر را انتخاب کند … اما این امکان فراهم نشده و هیچ امکانات رفاهی هم برای رانندگان وجود ندارد. مرز ابراهیم خلیل بین ترکیه و عراق که یک پایانه بسیار ابتدایی است اما تردد از آن به راحتی انجام می‌شود؛ حال آنکه تعداد کامیون‌هایی که از این مرز عبور می‌کنند بسیار زیادتر از مرز بازرگان (ایران و ترکیه) است.
گمرک مقصد باید ترخیص کند نه گمرک مرزی
ذاکری شجاعی از فعالان صنعت حمل و نقل در شمال شرق کشور نیز گفت: مرز بازرگان ناهماهنگی‌های زیادی دارد و هر دستگاه متولی مرزی، برای خود یک اقدام جداگانه انجام می‌دهد؛ گمرک چرا به کامیون‌هایی که مشکلی ندارند، اجازه تردد نمی‌دهد؟ همینطور پلیس گذرنامه یا سایر دستگاه‌های نظارتی هم جزیره‌ای عمل می‌کند.
وی افزود: یک فعال اقتصادی باری را می‌خواهد از ترکیه مثلاً وارد کشور کند؛ گمرک مقصد (مثلاً گمرک تهران) باید تصمیم بگیرد که این بار ترخیص شود یا نه؛ اما گمرک ورودی در این کار مداخله می‌کند؛ برای صادرات کالاهای کشاورزی هم قرنطینه‌های متعدد اعمال نظر می‌کنند.
به گفته این فعال صنعت حمل و نقل، یکی از مشکلاتی که در مرز بازرگان وجود دارد، تبعیض بین رانندگان بومی با غیر بومی است؛ اجازه تردد به رانندگان بومی را به راحتی می‌دهند اما دیگر رانندگان باید یک هفته تا ۱۰ روز در صف بمانند.
مدیریت سنتی در مرزها بهره‌وری پایانه‌ها را کاهش داد
هدایتی، مدیرکل ترانزیت و حمل و نقل بین المللی سازمان راهداری درباره آخرین وضعیت مرز بازرگان و علت طولانی شدن معطلی کامیون‌ها در این مرز گفت: براساس اطلاعات اعلامی از سوی مرز بازرگان، شاهد هستیم که تا حدود ۱۲۰۰ کامیون حامل اقلام صادراتی در سمت ایران معطل هستند که این معطلی یک هفته تا دو هفته طول می‌کشد.
جواد هدایتی افزود: این موضوع نشان می‌دهد بهره‌وری پایانه‌های مرزی در کشور پایین است؛ ترکیه با اقلیم عراق مرز ابراهیم خلیل دارد که متوسط تردد آنها ۲۵۰۰ کامیون در روز است. ترکیه با گرجستان مرز سارپی دارد که حول و حوش ۳۵۰۰ دستگاه کامیون در روز از آن عبور می‌کند.
وی ادامه داد: متوسط تردد در مرزهای ۲۷ گانه کشور، ۱۱۴ دستگاه کامیون در هر ساعت است در حالی که در مرز سارپی ۱۳۸ کامیون در هر ساعت عبور می‌کند؛ علت این کندی حرکت این است که همه کنترل‌ها و نظارت‌ها را در نقطه صفر مرزی مستقر کرده‌ایم؛ پلیس مرزبانی، پلیس گذرنامه، پلیس امنیت اقتصادی، مبارزه با قاچاق مواد مخدر، مبارزه با قاچاق کالا و ارز، گمرک، شرکت نفت و… در مرزها مستقرند که هر کدام جداگانه در کاهش سرعت تردد از مرزها مؤثرند.
هدایتی، مدیرکل ترانزیت و حمل و نقل بین المللی سازمان راهداری یادآور شد: باید این کنترل و نظارت‌ها در حین تردد و قبل از رسیدن به مرزها انجام شود آن هم با سیستم‌های هوشمند و نه سیستم‌های سنتی که قرار باشد تک تک کامیون‌ها متوقف و بازرسی شوند؛ حال آنکه با سیستم‌های هوشمند، خودروهای سنگینی که احتمال تخلف بالاتری دارند، شناسایی، متوقف و بازرسی و کنترل می‌شوند.
وی تصریح کرد: در مرز بازرگان بیش از ۹۲ هکتار مساحت پایانه مرزی است؛ هیچ پایانه مرزی در دنیا چنین مساحتی ندارد؛ مرز ترکیه‌ای گولبولاغ در آن سوی بازرگان، ۵ یا ۶ هکتار است؛ در تمام دنیا مرز، محل گذر است تشریفات کنترل در دیگر کشورها در پسکرانه و عمق خاک آن کشور انجام می‌شود اما وقتی همه این نظارت‌ها را در نقطه صفر مرزی بخواهیم انجام دهیم، قطعاً با شکست مواجه می‌شویم.
کامیون ۵ روزه از اروپا به مرز بازرگان می‌رسد
هدایتی بیان کرد: تقاضا برای صادرات، واردات و ترانزیت وجود دارد اما سیستم فعلی مدیریت پایانه‌های مرزی، پاسخگوی این تقاضا نیست؛ یک کامیون از غرب اروپا تا مرز گولبولاغ ترکیه ۵ روزه تا یک هفته سیر می‌کند اما در مرز بازرگان ۱۵ روز معطل می‌شود؛ این چه مزیت ترانزیتی است که داریم؟ دموراژ کامیون‌ها روزانه ۲۰۰ دلار است که این موضوع، به هزینه‌های کالاهای وارداتی یا صادراتی ما می‌افزاید.
وی تعدد دستگاه‌های مستقر در مرزها و سنتی بودن مدیریت آنها را عامل این معطلی بیش از حد در مرزها دانست و گفت: با این حال بسیاری از موارد قاچاق به دلیل همین غیر هوشمند بودن قابل کشف نیست. تجارت کشور در مرز بازرگان به عنوان مهمترین مرز کشور، متأسفانه متوقف شده است.
نقش وزارت صمت در ایجاد ترافیک سنگین مرز بازرگان
این مقام مسئول در سازمان راهداری تصریح کرد: وقتی قرار است کالایی وارد کشور شود، باید در هنگام ثبت سفارش، مرز ورودی تعیین شود که عمدتاً مرز بازرگان اظهار می‌شود؛ اولاً تعیین مرز چه ارتباطی به ثبت سفارش دارد؟ ثانیاً از زمان ثبت سفارش تا واردات کالا، ممکن است ماه‌ها به طول بینجامد؛ ما در مجاورت بازرگان، مرزهای سِرو (مرز مستقیم با ترکیه) و پلدشت (غیر مستقیم و از طریق ارتباط نخجوان با ترکیه) را داریم که فاصله ۵۰ کیلومتری با بازرگان دارند.
وی تأکید کرد: صاحب کالا ترجیح می‌دهد ۱۰ تا ۱۵ روز در مرز بازرگان بماند یا از مرز پلدشت در عرض چند ساعت عبور کند؟ معلوم است که حاضر است ۲۰۰ دلار هم هزینه کند اما مرز عبوری را تغییر دهد؛ چرا راننده یا شرکت حمل و نقلی یا صاحب کالا نباید بتواند مرز انتخابی در سامانه ثبت سفارش را تغییر دهد؟
هدایتی ادامه داد: یک ماه است به سازمان توسعه تجارت و گمرک اعلام کرده ایم محدودیت تعیین مرز ورودی کالا را حذف کنند؛ اگر با این درخواست موافقت شود، ۶۰ تا ۷۰ درصد از حجم ترددهای فعلی مرز بازرگان کاسته می‌شود.
