اجتناب، کاهش و کنترل بار مصرف سه سطح مهم و اولویت‌دار در هرم مدیریت پسماند هستند که هر سه بر نقش شهروند و رفتار وی در مواجهه با پسماندها دلالت دارند و اگر در فرآیندهای فرهنگی و آموزشی بتوانیم این رفتار را به نحو مطلوب تغییر دهیم، می‌توانیم شاهد کاهش هزینه و جلوگیری از اتلاف […]
اجتناب، کاهش و کنترل بار مصرف سه سطح مهم و اولویت‌دار در هرم مدیریت پسماند هستند که هر سه بر نقش شهروند و رفتار وی در مواجهه با پسماندها دلالت دارند و اگر در فرآیندهای فرهنگی و آموزشی بتوانیم این رفتار را به نحو مطلوب تغییر دهیم، می‌توانیم شاهد کاهش هزینه و جلوگیری از اتلاف منابع در سطوح بعدی شامل بازیافت و دفن باشیم.
امروزه توسعه شهرنشینی، رواج فرهنگ مصرف‌گرایی، افزایش جمعیت و به تبع آن پیچیده‌تر شدن زندگی جوامع بشری در قرن جدید، محیط زیست انسانی و طبیعی را با مخاطرات جدی مواجه کرده است؛ یکی از بارزترین مشکلات در جوامع بشری، افزایش تولید مواد زائد جامد است. در ایران با محاسبه ۸۰۰ گرم زباله سرانه هر نفر، روزانه بالغ بر ۶۴ هزار تن مواد زائد جامد تولید می‌شود که در مقایسه با سایر کشورهای جهان با ۲۹۲ کیلوگرم زباله برای هر نفر در سال در حد متعادل است.
با این حال ازدیاد جمعیت و توسعه صنعت به گونه‌ای که در برنامه پنجم جمهوری اسلامی ایران مطرح است، موجب افزایش مواد زائد جامد و در نتیجه تغییرات فیزیکی – شیمیایی آنها شده است به گونه‌ای که برنامه جمع‌آوری و دفع زباله موجود جوابگوی نیازهای این بخش از کار نخواهد بود.
فرآیند جمع‌آوری، دفع، بازیافت و مدیریت مواد زائد جامد در ایران با توجه به نوع و کیفیت زباله‌های ایران، تفاوت فاحشی با سایر کشورهای جهان دارد بنابراین به کارگیری هر گونه تکنولوژی بدون شناخت مواد و سازگاری عوامل محیطی، کار ارزنده‌ای نیست.
وجود ۷۰ درصد مواد آلی کمپوست و بیش از ۴۰ درصد رطوبت در زباله‌های خانگی از یک سو و تفاوت فاحش آب و هوا و شرایط زیست محیطی در مناطق مختلف کشور با سبک و فرهنگ منحصر، دلیلی دیگر برای خودداری از استفاده بی‌رویه از تکنولوژی‌های وابسته به خارج است. حالا مدیرکل دفتر مشارکت مردمی و مسئولیت اجتماعی با اشاره به هزینه‌های مالی و آسیب‌های زیست‌محیطی پسماند در طبیعت می‌گوید: هرکجا که محیط زیست را با تفکر اقتصادی اداره کنیم و نفع جوامع و مردم را در نظر بگیریم موفق می‌شویم. منظور از جنبه اقتصادی، پرداخت ریالی نیست بلکه منافع جمعی به لحاظ بهداشتی، اجتماعی، فرهنگی و بخشی هم مالی است که مردم وارد عمل شوند. به گزارش ایسنا، مسئله پسماند به یک معضل بزرگ تبدیل شده است که به اشکال گوناگون آسیب‌های خود را به رخ می‌کشد.
در برخی مناطق به‌صورت شیرآبه و آلودگی دریایی و در برخی مناطق نیز به صورت آلودگی هوا و تولید گازهای گلخانه‌ای خود را نشان می‌دهد که تاثیر بسیار بالایی در سلامت محیط زیست و تمام جانداران دارد.
سید ابوالقاسم موسوی از پسماند به عنوان یک مسئله مهم برای تشکل‌های مردم‌نهاد و فعالان محیط زیست و… نام برد و اظهارکرد: موضوع پسماند متولیانی همچون شهرداری‌ها و دهیاری‌ها دارد که آنها را از شهرها و روستاها جمع‌آوری و به مراکز دفن و بازیافت
منتقل می‌کنند.
وی ادامه داد: مسئله نگران‌کننده برای سازمان حفاظت محیط زیست این است که برخی مراکز دفن زباله دیگر گنجایش و ظرفیت حجم زیاد زباله و پسماند را ندارد بنابراین نیاز است که مردم نیز در زمینه کاهش تولید زباله کوشا باشند و تولیدکنندگان نیز به‌گونه‌ای عمل کنند که کاهش حجم پسماند از ابتدا در تولید سپس توسط مصرف‌کننده را در پی داشته باشد.
مدیرکل دفتر مشارکت مردمی و مسئولیت اجتماعی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه از جمله اقدامات این سازمان ارایه آموزش‌های مختلف از طریق تشکل‌ها و یا به‌طور مستقیم به مردم در زمینه کاهش پسماند است، گفت: همه ایرانیان نسبت به چگونگی تفکیک زباله از مبدا و اثرات منفی انباشت این زباله‌ها همچون تولید شیرابه، ایجا آلودگی هوا، آلودگی دریایی و… آگاهی دارند. وی افزود: دو تشکل برای مدیریت اجتماعی پسماند اقدامات مهمی انجام دادند و اقداماتی را در دو روستای داراب کلا و دلیر استان مازندران کردند که تاثیرات
خوبی داشت.
زندگی روستایی نیز مشابه زندگی شهری شده است و سطل‌های بزرگ زباله در نقاط مختلف وجود دارد و همه زباله‌های مختلف را در آنها رها می‌کنند و فکر نمی‌کنند که جمع آوری آنها چه هزینه‌ای را به شهر یا روستا تحمیل می‌کند و چندان توجهی به هزینه‌های محیط زیستی که در محل دپو وجود دارد هم نمی‌کنند.
موسوی ادامه داد: این تشکل‌ها به مردم این دو روستا، آموزش‌های لازم درباره آثار حجم بالای زباله‌ها دادند بنابراین سطل‌های بزرگ زباله از آن دو روستا جمع و به هر خانواده دو سطل مجزا برای زباله‌های خشک و تر داده شد. وی افزود: زباله‌های تر در یک مزرعه اطراف روستا به کمپوست تبدیل و مرحله به مرحله آنالیز شد که می‌توان ادعا کرد یکی از بهترین کمپوست‌های کشور در آن منطقه وجود دارد. زباله‌های خشک نیز از مردم خریداری و آنان از منافع مادی جمع‌آوری زباله‌ها
بهره‌مند می‌شوند.
مدیرکل دفتر مشارکت مردمی و مسئولیت اجتماعی سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: هرکجا که محیط زیست را با تفکر اقتصادی اداره کنیم و نفع جوامع و مردم را در نظر بگیریم، موفق می‌شویم.
منظور از جنبه اقتصادی، پرداخت ریالی نیست بلکه منافع جمعی به لحاظ بهداشتی، اجتماعی، فرهنگی و بخشی هم مالی است که مردم وارد عمل شوند.
وی ادامه داد: برای جمع‌آوری زباله‌های خشک، فروشگاه‌هایی در این مناطق تحت عنوان ماپ ( مدیریت اجتماعی پسماند) آماده شده است که مردم با تحویل زباله‌های خود امتیاز می‌گیرند و با این امتیازها کالا دریافت می‌کنند. موسوی با تاکید بر اینکه با برنامه‌ریزی و اقدامات انجام شده، ۷۰ درصد زباله‌های روستاهای داراب کلا و دلیر کاهش یافته است، اظهار کرد: در حالت عادی دهیاری باید برای حمل زباله‌های روستا روزانه یک نیسان آماده می‌کرد و آنها را به محل دفن زباله انتقال دهد اما با این روش هر هشت روز یک بار این اتفاق می‌افتد و در این صورت نفع مستقیم به مدیریت روستا و شهر می‌رسد.
وی ادامه داد: ما در تلاش هستیم تا این مدل را به سایر استان‌های کشور همچون البرز و مازندران تسری دهیم بنابراین با دهیاران و فرمانداران صحبت خواهیم کرد تا در کل کشور اجرا شود. موسوی در پایان تصریح کرد: این طرح در کارگروه ملی پسماند نیز مطرح شده است و امیدواریم که این طرح توسط دهیاری‌ها و شهرداری‌ها که متولی هستند، اجرا شود.
