رقیه غلامی‌زاده / گردشگری مذهبی یکی از انواع گردشگری است که در کشورهای مسلمان و به ویژه ایران نمود بیشتری دارد. در ماه محرم و صفر ایران و دیگر کشورهای مسلمان حال و هوای خاصی به خود می‌گیرند چرا که شهرها سیاه پوش شده و با آداب خاص خود مشغول عزاداری برای […]
رقیه غلامی‌زاده /
گردشگری مذهبی یکی از انواع گردشگری است که در کشورهای مسلمان و به ویژه ایران نمود بیشتری دارد. در ماه محرم و صفر ایران و دیگر کشورهای مسلمان حال و هوای خاصی به خود می‌گیرند چرا که شهرها سیاه پوش شده و با آداب خاص خود مشغول عزاداری برای امام سوم شیعیان می‌شوند. شور محرم همه را به حسینیه‌ها می‌کشاند از هر قوم و روستایی که در استان هست برای خوشان هیئتی برپا کرده اند. در سلسه گزارش های معرفی آئین های محرم در ایران، به مراسم پخت حلیم جم در ین هرمزگان می پردازیم. مردم این خطه هرساله با آغاز ماه محرم با برپا کردن خیمه‌ها و آذین‌بندی هیئت‌ها، سیاه بندی تکیه‌گاه‌ها، مساجد و حسینیه‌ها و نصب پرچم‌های عزا بر در منازل، خود را برای عزاداری و سوگواری سالار شهیدان و یاران باوفایش آماده می‌کنند.
در شهر فین و مارم در هرمزگان مردم از روز اول تا دهم محرم مراسمی با عنوان حلیم‌پزان دارند. این مراسم در زبان محلی مراسم جُم گفته می‌شود. این سنت دیرینه که در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده بیش از ۳۰۰ سال است که نسل در نسل در حسینیه‌های شاخص فین پخت می‌شود.
این حلیم در منبر شیخ غلام‌محمد حاج علی، خضر، قتال یا ولی‌الله، کل تراب یا پاقلعه و منبر کل خیری منسوب به خانواده جعفری‌ها بیشتر طبخ می‌شود.
فینی‌ها خمره‌های (ظرفی سفالی که در قدیم به‌عنوان ذخیره آب استفاده می‌شد) پخت حلیم را از لشتغان بندرخمیر که در گذشته این منطقه مرکز سفالگری هرمزگان بوده است، خریداری و بدنه بیرونی آن را گل‌مالی می‌کنند و سپس در چاله‌هایی که از قبل تعبیه‌شده، گل می‌گیرند تا خمره ثابت مانده و تکان نخورد.
جُم، خمره‌ای به بلندی حدود یک متر و به شکل مخروط است که برای تهیه حلیم به ترتیبی خاص آن را گل‌اندود می‌کنند که گفته می‌شود این کار هنگام آتش روشن کردن برای بارگذاری این خوراکی، از ترکیدن خمره سفالی جلوگیری می‌کند.
تعداد خمره‌های پخت حلیم بین چهار تا پنج عدد است که دوسوم آن را از آب پر کرده و بعد از این که آب ولرم شد یا به درجه جوش رسید حدود پنج کیلوگرم بلغور گندم (بسته به حجم خمره) به آن می‌افزایند.
هیزمی هم که برای بار گذاشتن حلیم استفاده می‌شود از چوب (کنده) درخت نخل و یا تافال (نوعی چوب خشک) است که با فاصله در کنار خمره‌ها قرار می‌دهند.
طبخ حلیم در خمره‌های گِلی (جُم) از اول تا دهه محرم به سبکی خاص که منحصر به خطه فین است، در منبرهای این منطقه صورت می‌گیرد.
سرآشپزان کاربلد این محل (فین) پخت حلیم را از بامداد (صبح زود) زیرنظر افراد باتجربه شروع می‌کنند که تا عصر ادامه پیدا می‌کند و باتوجه به این که زمان زیادی برای پخت نیاز است به صبر فراوانی احتیاج دارد.
چندنفر از زمان بارگذازی تا آماده شدن حلیم آن را با کف‌گیر چوبی هم می‌زنند تا ته نگیرید و یا نسوزد که در اصطلاح محلی به این عمل (دار توی حلیم آوردن) می‌گویند.
بسیاری از لغت‌شناسان نیز معتقدند که نام حلیم از واژه عربی حلیم ریشه حلم یعنی صبر و بردباری گرفته شده چرا که پخت این نوع خوراک به زمان زیادی نیاز دارد.
حلیمی که داخل جُم و روی آتش چوب و هیزم پخت می شود به مراتب خوشمزه‌تر و مطلوب تر از حلیمی است که در داخل دیگ و یا روی اجاق گاز پخته می‌شود، این نوع حلیم طرفداران بیشتری هم دارد.
عصر که حلیم جا افتاد بیشتر آن، بین اهالی محله فین و مناطق هم‌جوار توزیع می‌شود و مابقی نیز به هیئت‌های عزاداری و تعزیه خوان‌ها در حسینیه‌های یاد شده، تقسیم می‌شود.
مردم در زمان مقرر و یا عده‌ای چند ساعتی قبل از پخت، در مکان مورد نظر که اقدام به پخت حلیم می‌شود جمع می‌شوند و با ملاقه و دیگ‌هایی که در دست دارند حلیم نذری گرفته و برای تبرک به خانه می‌برند و در کنار خانواده می‌خورند.
برخی ها در هنگام خوردن به حلیم شکر می‌زنند و بعضی دیگر به آن دارچین و نمک و حتی روغن به آن اضافه می‌کنند.
مخلوط اصلی پخت حلیم سنتی از گوشت گاو یاگوسفندی و گندم یا بلغور گندم است که برای هم‌زدن آن از چوب درخت خرما استفاده می‌کنند تا حلیم ته نگیرد و خوشمزه و خوش طعم شود، آشپزان نیز با صلوات و ذکر این حلیم را پخت می‌کنند.
بساط حلیم‌پزان درپایان دهه اول محرم برچیده می‌شود و خمره‌های جم از زمین بیرون کشیده، شسته و به انبارهای حسینیه و تکایای آن محل منتقل می‌کنند.
حلیم جم در مدت ده روز اول محرم بعد از عزاداری امام حسین واهل بیت (ع) در بین عزاداران توزیع می‌شود.
