نیلوفر منصوری- دبیر گروه گردشگری/ در ۶۵ کیلومتری اهواز روستایی وجود دارد به نام «نفت سفید». تنها منطقه ای در ایران که دارای چاه نفت سفید است. روستایی که به گفته کارشناسان، در گذشته سرشار بود از چشمه های نفتی. نفتی که از آن برداشت می شد، نفتی تصفیه شده و تمیز بود. به […]
نیلوفر منصوری-
دبیر گروه گردشگری/
در ۶۵ کیلومتری اهواز روستایی وجود دارد به نام «نفت سفید». تنها منطقه ای در ایران که دارای چاه نفت سفید است. روستایی که به گفته کارشناسان، در گذشته سرشار بود از چشمه های نفتی. نفتی که از آن برداشت می شد، نفتی تصفیه شده و تمیز بود. به همین دلیل به آن نام روستا را نفت سفید گذاشتند. از این نفت حتی برای سوخت جت هم استفاده می شود. این چشمه های نفتی اگر چه در ابتدا رونق بخشِ این روستا بود اما زمانی که تن اش از مکیدن های مکرر تلمبه های نفتی رنجور شد، یله و رها با مشعل های روشن اش به حال خود واگذار شد تا بدانجا که اکنون مخروبه ای بیش از آن نمانده است.
از پیچ جاده که گذر کردم، قبل از مغازه تابلو دهکده گردشگری نفت سفید را که دیدم مات موندم. از بالا ردیف خانه های منظم و خیابان های آسفالت و شعله های روشن جلب توجه می کرد. گفتم: اینجا نفت سفید است؟ گفتند: آره خودشه. نفت سفید است. بار اول که به نفت سفید رسیدم مات بودم و مبهوت. آنچه که درباره نفت سفید خواندیم و شنیدیم الان میشه اندکی از آن گذشته زیبا را جلوی چشم دید. یک فعال میراث فرهنگی خوزستان با بیان این مطالب به جمله می گوید: بوی نفت که آمد، سر و کله انگلیسی ها پیدا شد. انگلیسی ها پیش تر به مسجدسلیمان و اهواز رفته بودند و بعد به روستای نفت سفید آمدند. در میان کوه های موسوم به «کرایی» و «شه» میان مسجد سلیمان و هفتکل و در میانه میادین نفتی، چاه زدند. وقتی که دیدند نفتش سفید است سکنی گزیده و دهکده نفت سفید را ساختند. جایی که اندکی بعد به “پاریس ایران” معروف شد. ۸۰ سال پیش ، هندی‌ها به دستور انگلیسی‌ها شروع به ساخت دهکده ای مدرن کردند.
به گفته مجتبی گهستونی، دهکده ای سنگی با امکانات مجهز در حد یک شهر کاملا برخوردار را با بخش های کارگری و کارمندی بنا کردند. البته به جز انگلیسی و هندی ها کارگران ایرانی هم در دهکده حضور داشتند. نفت سفید، به قسمت های کارگران، مدیران و مدیران عالی رتبه، تقسیم شده بود. بنگله‌ها به تناسب رتبه‌ای که افراد در کارخانه‌ها داشتند، از هم جدا شده بودند.
مکانی به وسعت هیچ
فتح الله بی نیاز در رمان «مکانی به وسعت هیچ» می گوید: «نخستین بار در سال ۸۹ که مسافری شب رو در جاده های فرعی خوزستان بودم با مشعل های روشن در حیاط خانه هایی مواجه شدم که مرا محصور خود کرد.»
روستاهای حسن شاهی، نمره دوازه، نفت سفید و چمن لاله با مشعل های همیشه روشن شان و اندک بازمانده در این این دهات ها، نوید حیاتی کم فروغ در این مناطق است.
این فعال گردشگری می افزاید: نفت به همراه گاز از چاه بیرون می‌آید، که پس از جداسازی گاز، با خط لوله تصفیه شده و برای پالایشگاه گاز می‌فرستند؛ اما چون قبلا پالایشگاه گاز نبود، این گاز را می‌سوزاندند. اکنون نیز در برخی مناطق، از نفت سفید گرفته تا عنبل در شهرستان لالی همین‌طور است و اهالی از این گاز برای روشنایی و گرما استفاده می‌کنند.
به گفته گهستونی، پس از خروج انگلیسی ها در سال ۴۷ از این منطقه، کم کم بساط نفت نیز برچیده شد و نفت سفید در سراشیبی سقوط قرار گرفت، البته این که چرا مدیریت آن وقت شرکت ملی نفت (اقبال)، تصمیم گرفت دهکده زیبای نفت سفید را با قراردادی ناچیز و تنها به مبلغ ۱۳ میلیون و سیصد هزار تومان به ارتش واگذار کند، جای سوال دارد.
آنگونه که گهستونی می گوید: تعداد کارکنان مناطق نفتخیز مستقر در نفت سفید در ۳۱ دسامبر ۱۹۵۶ـ ۸۴۷ نفر و تعداد سکنه نفت سفید هم ۳۰ هزار نفر بوده است که این جمعیت در حال حاضر به ۱۰۰ خانوار رسیده است که یا دامپروری کرده و یا در حراست از تاسیسات نفتی نگهبانی می‌دهند و در پالایشگاهها و مجموعه های نفتی کار می کنند.
گذشته و حال
امکان تحصیل برای دانش آموزان در روستای نفت سفید در مقاطع دبستان و راهنمایی وجود دارد، اما برای ادامه تحصیل، در صورت رضایت خانواده و تامین هزینه های تحصیل باید به “هفتکل” بروند.
به گفته وی، سی برنج، پشت برج و بنگله های کارگری و کارمندی از مناطق مختلف نفت سفید است. ساکنان نفت سفید در گذشته از امکانات مدرنی شامل، سیستم مخابرات، تلفن‌های مدرن هندلی، سینما، مدرسه، سیستم فاضلاب، استخر سرپوشیده و روباز، ایستگاه تولید برق و حتی برق زیرزمینی به جای برق هوایی، منازل ضد زلزله و … برخوردار بوده اند که متاسفانه اکنون جز تلی از خرابه نمانده است.
گهستونی ادامه می دهد: مدرسه “نظام وفا” از قدیمی ترین مدارس آن منطقه است که توسط مرحوم نظام وفا فرزند میرزا محمود از مشاهیر ادب ایران افتتاح شد. در حال حاضر این مدرسه تخریب شده است. البته از دیگر آثار این دهکده مدرن فقط خرابه هایی از حمام زیبای عمومی، استخر، سینما، باشگاه و فروشگاه باقی مانده است. نفت سفید در خاطرات خود بازارچه ای سرپوشیده داشته که دور تا دور آن مغازه بود و مردم برای خرید مایحتاج خود به آنجا می رفتند، اما متاسفانه اکنون بجز دیواره های تخریب شده چیزی از آن باقی نمانده است.
مدیر کل روابط عمومی وزارت نفت در زمان زنگنه نیز، با اشاره به اینکه این روستا در گذشته چشمه‌های نفتی داشته که نفت سفید از آن برداشت می شده است، خاطرنشان کرد: نفت سفید، نفتی تصفیه شده و تمیز است که برای سوخت جت از آن استفاده می‌شود. در ایران تنها این منطقه چاه نفت سفید دارد.
به گفته اکبر نعمت اللهی؛ در گذشته که برخی چاه های نفت سر باز بودند، مردم محلی از جاهای مختلف می‌آمدند و با کاسه نفت پر می‌کردند و در چراغ‌هایشان می‌ریختند. بعدها برای همان کاسه‌ها، باید ٣٠ شاهی و در نهایت یک ریال پول پرداخت می کردند. از آن به بعد بود که اینجا را نفت سفید گفتند.”
ثبت به عنوان دهکده گردشگری
نفت سفید در تاریخ اولیه اکتشاف نفت، جزو پنج منطقه نفتخیز ایران که عبارت بودند از مسجد سلیمان، هفتکل، لالی، گچساران محسوب می شود. دهکده نفت سفید با اینکه هم اکنون روزانه ۵۰ میلیون فوت مکعب گاز از گنبد گازی مخزن خود تولید و در مخزن هفتکل تزریق می کند و چندین هزار بشکه برداشت نفت در هر روز دارد، در حال حاضر به مانند بسیاری از مناطق نفتخیز به خاطر کم شدن نفت صادراتی و نیز دور افتادگی از جاده ارتباطی با مرکز و تخلیه آن توسط سکنه اصلی اش شادابی و رونق گذشته اش را از دست داده است.
این فعال گردشگری می افزاید: آب شرب این منطقه از سرچشمه آب سید حسن گرفته می‌شود که متاسفانه فاقد تصفیه ابتدایی است و مردم مجبور به خرید آب شرب می شوند. استدلالی هست که می گوید، براساس شاخص های جمعیتی امکانات را تخصیص می دهند، اما به شخصه معتقدم در صورت وجود امکانات، جمعیت خود به خود جذب می شود و اکنون نیز با تلاش هایی که صورت گرفته این روستا به عنوان دهکده گردشگری ثبت شده است. آنگونه که گهستونی می گوید: مردم ساکن نفت سفید بیشترِ احتیاجات خود را به اجبار باید از هفتکل و یا شوشتر و حتی اهواز تهیه می کنند که کار را برای آنها دشوار می کند. لازم به ذکر است: گردشگرانی که تمایل دارند به دهکده نفت سفید بروند می توانند از دو مسیر اهواز-هفتکل-نفت سفید و یا از مسیر جاده مسجدسلیمان و وارد این خطه مهم نفتی شوند.
از آنجا که پادگان ها به عنوان یکی از آیتم های توسعه شهری محسوب می شوند، با حضور پادگان ارتش در هفتکل و نفت سفید رونق اقتصادی خوبی به این منطقه تزریق شد، اما پس از انتقال این پادگان به اهواز به دلیل برخی کج سلیقگی ها با ریزش جمعیت و رکود اقتصادی در این مناطق مواجه شدیم. در هنگام جنگ عراق با ایران، شهرِ خالی از سکنه، به مامنی برای جنگ زدگان بدل شد و پس از پایان جنگ، باز هم نفت سفید تنها شد، اما با ویرانی هایی دو چندان. اما نفت سفید آنقدر مدرن و همسان با محیط طبیعی پیرامون ساخته شده بود که توانست به سختی، زیبایی های خود را حفظ کند.
