هامون بالاخره آب را در آغوش می‌گیرد؟
هامون بالاخره آب را در آغوش می‌گیرد؟

  مائده مطهری زاده/ دریاچه و تالاب بین‌المللی هامون سومین دریاچه بزرگ ایران پس از دریاچه کاسپین و دریاچه ارومیه، هفتمین تالاب بین‌المللی جهان و یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره در ایران است. دریاچه و تالاب هامون در استان سیستان و بلوچستان واقع شده‌است. این دریاچه از سه دریاچه کوچک به نام‌های هامون پوزک، هامون صابری […]

 

مائده مطهری زاده/

دریاچه و تالاب بین‌المللی هامون سومین دریاچه بزرگ ایران پس از دریاچه کاسپین و دریاچه ارومیه، هفتمین تالاب بین‌المللی جهان و یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره در ایران است. دریاچه و تالاب هامون در استان سیستان و بلوچستان واقع شده‌است. این دریاچه از سه دریاچه کوچک به نام‌های هامون پوزک، هامون صابری و هامون هلمند(هیرمند) تشکیل شده و هامون گود زره هم کمی دورتر از این سه قرار گرفته‌ است. این دریاچه‌ها در زمان فراوانی آب به هم می‌پیوندند و دریاچه مشترک هامون، میان افغانستان و ایران را تشکیل می‌دهند.

از سال‌های پایانی دهه ۱۳۷۰ و هم‌زمان با کاهش بارش‌ها و خشکسالی، میزان ورودی آب رودخانه هیرمند به دریاچه هامون مرتباً کاهش یافته است و خشکی این تالاب مهم را تهدید می‌کند.
حالا سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان در جدیدترین اظهارات خود اعلام می‌کند: بازگشایی موانع ورودی آب به تالاب بین‌المللی هامون با پیگیری‌های محیط زیست به نتیجه رسید.
داود میرشکار می‌افزاید: با پیگیری‌های محیط زیست استان سیستان و بلوچستان و با همکاری وزارتخانه‌های دفاع و نیرو موانع ورود آب در مسیرهای منتهی به تالاب هامون حذف شد.
وی اظهارمی‌دارد: پس از بازدیدهای میدانی و
بررسی‌های کارشناسی از مناطق و مسیرهای ورود آب به مجموعه تالاب‌های بین‌المللی هامون و با پیگیری‌های فراسازمانی پس از هماهنگی‌های انجام شده با استاندار سیستان و بلوچستان ورودی‌های آب به هامون صابوری اصلاح و موانع ورود آب در این مسیر حذف شد.
*خسارات فراوان محیط زیستی و اجتماعی خشک شدن تالاب هامون
خشک شدن تالاب بین المللی هامون علاوه بر بیکاری جمعیت زیادی از بومیان محلی سبب توسعه و گسترش گرد و غبار و کاهش کیفیت هوا و شرایط زندگی در این منطقه شده است.
تالاب هامون با وسعت حدود ۵۷۰ هزار هکتار یکی از مهم‌ترین تالاب‌های بین‌المللی بوده که نقش مهمی در تعدیل آب و هوای منطقه و اشتغال جامعه بزرگی از مردم بومی را دارد.
با توجه به کاهش نزولات آسمانی در طول سالیان گذشته و قطع جریان آب رودخانه هیرمند به عنوان مهمترین شاهرگ حیاتی تامین آب این تالاب شاهد خشک شدن و از بین رفتن بخش زیادی از حیات جوامع محلی هستیم.
حیات تالاب هامون نقش مهمی در ارتزاق جامعه بزرگی از صیادان و دامداران محلی ایفا می‌کند و آبگیری فصلی این تالاب در طول سنوات گذشته موجب اشتغال جوامع محلی سیستان شده است.
تالاب هامون در زمان آبگیری موجب اشتغال سه هزارو ۷۰۰ خانواده صیاد شده که علاوه بر تامین نیاز شخصی اقدام به عرضه ماهیان صید شده به بازارهای محلی و خارج از استان می کنند و این امر سبب رونق کسب و کار در بین صیادان و مراکز عرضه بهداشتی آبزیان در سطح شهرستان های حوزه سیستان و نیز فروشندگان محلی شده است.
علاوه بر این آبزیان صید شده از تالاب به مراکز فرآوری ارسال و محصولاتی با ارزش افزوده بیشتر تولید و روانه بازار مصرف می‌شوند.
ماهیان هرز صید شده از تالاب نیز جهت تهیه پودر ماهی به مراکز تولید خوراک آبزیان ارسال و زمینه اشتغال بخش دیگری از جوامع محلی را فراهم می‌کرد.
متاسفانه خشک شدن تالاب هامون علاوه بر بیکاری جمعیت زیادی از بومیان محلی سبب توسعه و گسترش گرد و غبار و کاهش کیفیت شرایط زندگی در منطقه شده است.
حیات تالاب هامون وابستگی شدیدی به ورودی آب از طریق رودخانه هیرمند دارد که با توجه به کاهش نزولات آسمانی و احداث سدهای انحرافی در مسیر رودخانه هیرمند در کشور افغانستان به عنوان مثال بند کمال خان، ورودی رودخانه هیرمند به کشور و تالاب هامون دچار اختلال و در واقع قطع شده و این در حالیست که بر اساس معاهدات و توافق نامه های امضا شده بین کشور ایران و افغانستان حق آبه تالاب هامون مشخص شده و باید سالانه از طریق رودخانه هیرمند به تالاب هامون رها سازی شود که این امر نیازمند پیگیری دستگاه دیپلماسی برای برخورداری حق آبه رودخانه هیرمند است.
زندگی در سیستان وابسته به آب می باشد اگرچه تلاش شده مشاغل غیروابسته نیز در این منطقه رونق یابد اما باز سیستان با رودخانه هیرمند و پهنه پرآب تالاب هامون زنده است و غیر از این منطقه دچار مشکلات فراوانی است.
مدیرکل شیلات آبهای داخلی سیستان و بلوچستان در گفت‌وگویی اظهار داشت: صیادان سیستان تا سال گذشته به دلیل اینکه شرایط آبی تا حدودی مناسب بود و اندک سیلابی وارد منطقه می شد، در برخی ایام سال مشغول صید و صیادی بودند.
عیسی میرانی شاهرودی گفت: متاسفانه از اوایل سالجاری تالاب هامون کاملا خشک شده و بخشی از جوامع صیادی مشغول صید در چاه نیمه ها هستند.
وی افزود: سه گروه شامل کشاورزان، صیادان و دامداران جزو ذینفعان تالاب هامون هستند که هم اینک با توجه به کمبود آب و خشکسالی، مردم معیشت خود را از دست داده اند. مدیرکل شیلات سیستان و بلوچستان بیان کرد: این استان دارای ظرفیت های ویژه ای از منابع آبی به ویژه در حوزه جنوب است که با مشارکت مردم منطقه صیادان شمال سیستان و بلوچستان می توانند از منابع آبی جنوب برای صید و صیادی بهره مند شوند.
وی خاطرنشان کرد: فرصت های صیادی در سیستان به آب بستگی دارد و وجود تالاب هامون با آب کافی سبب ایجاد اشتغال در منطقه می شود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان نیز با انتقاد از تخصیص نیافتن حق آبه‌های تعیین شده برای تالاب هامون اظهار داشت: تفاهمنامه چهار جانبه درباره پروژه سیستان با هدف ارتقای ظرفیت‌ها و مدیریت پایدار آب و سرزمین، مدیریت و احیاء تالاب هامون و همچنین توسعه اقتصاد محلی و معیشت سازگار با منابع آب و خاک به امضا رسیده که این طرح می‌تواند بر تغییر رویکرد مردم نسبت به درآمد و معیشت‌شان تاثیر مثبت و مشخصی داشته باشد. وحید پورمردان با اشاره به اینکه در منطقه سیستان اکنون هیچ معیشتی که پایه آبی داشته باشد پاسخگو نیست، گفت: تالاب هامون گنجایش آبی بالغ بر ۱۳ میلیارد متر مکعب دارد و حقابه‌ای که از محل چاه نیمه‌های سیستان وارد می شود ۶۰ میلیون متر مکعب است که قابل قبول نیست زیرا پوشش گیاهی را نابود و طوفان گرد و غبار ایجاد کرده است.