شهلا منصوری- دبیر گروه گردشگری / یکی از افتخارات هر ملتی، وجود صنایع دستی و هنرهای سنتی هر کشوری است. صنایعی که نشان از آداب و رسوم یک ملت است که در قالب ذوق و خلاقیت شکل می گیرد. این هنر حاصل مرارت ها و پشتکارهایی است که با ظرافت های زیاد با […]
شهلا منصوری-
دبیر گروه گردشگری /
یکی از افتخارات هر ملتی، وجود صنایع دستی و هنرهای سنتی هر کشوری است. صنایعی که نشان از آداب و رسوم یک ملت است که در قالب ذوق و خلاقیت شکل می گیرد. این هنر حاصل مرارت ها و پشتکارهایی است که با ظرافت های زیاد با شب بیداری ها و عرق ریزان در قالب های مختلف و با نشانی از فرهنگ حلول می کند، شب بیداری ها و سوزن دوزی ها، ریزش عرق ها و تراشیدن سنگ ها، کوبیدن شانه بر دار قالی ها همه نشان از عشق هنری دارد، عشقی که در پرتوی باور هنرمندی بارور می شود. بدون تردید هنرهای سنتی و صنایع دستی، نقش بسزایی در هویت تاریخی ملت ها ایفا می کند که در شناساندن فرهنگ یک کشور بسیار مهم است و علاوه بر آن دارای ارزش های اقتصادی و اجتماعی ویژه ای نیز هستند. موضوعی که بسیاری از کشورها آن را در اولویت برنامه های خود قرار می دهند.
با وجود اینکه در کشور ما تمام امکانات لازم از جمله مواد اولیه ارزان قیمت برای تولید صنایع دستی وجود دارد، اما در حقیقت آنگونه که باید و شاید به آن توجه نمی شود و به عبارتی این صنعت مظلوم واقع شده است. یک کارشناس صنایع دستی با بیان اینکه مهمترین نکته در این زمینه این است که چرا باید صنایع دستی و هنرهای سنتی در کشور ما مورد توجه قرار بگیرد به جمله می گوید: علتش این است که مجموعه عظیمی از داشته های فرهنگی و دانش و تکنولوژی بومی که در ایران در دوره های مختلف داشتیم همه برآمده از این رشته هاست و اگر امروز در موزه های معتبر دنیا، اگر اثری از ایران وجود دارد، بدون شک، آن اثر حاصل دست هنرمندان صنایع دستی در دوره های گذشته است و به لحاظ دانش بومی هم آنچه که ما به عنوان خلاقیت مهندسی و دانش بنیان بودن کسب و کارهای بومی در دنیا مطرح می شود چیزی است که هزاران سال توسط هنرمندان این حوزه ابداع شده و خلاقیت به کار رفته است و به امروز رسیده است.
حجت مرادخانی با بیان اینکه به دلایل مختلف باید این صنعت مورد توجه قرار بگیرد ادامه می دهد: صنایع دستی و هنرهای سنتی، گنجینه ای است که هم در ظرفیت های تولید ثروت و هم در تولید اشتغال اهمیت بسیار زیادی دارد. بهترین بستر برای فعالیت زنان است. برای تقویت معیشت خانواده ها و توسعه اشتغال و جلوگیری از آسیب های اجتماعی در روستاها و شهرهای کوچک و مناطق دور از مرکز که مشکل اشتغال دارند در همین عرصه است. بنابراین قابلیت های صنایع دستی و هنرهای سنتی در ایران بسیار زیاد است و ما اگر آگاهانه و مبتنی بر عقلانیت به آن نگاه کنیم باید این موضوع را در اولویت قرار بدهیم.
به گفته وی؛ اما برای متولی این امر که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است، این موضوع اولویت ندارد. به نظر من چیزی که بیشتر برایشان اولویت دارد، تدوین ارقام، اعداد، عنوان ها و اخباری است که ظرفیت رسانه ای دربر دارد. زیرا وزارتخانه در زمانی که سازمان بود، عنوان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بود، پس از کش و قوس حقوقی بین مخالفان و موافقان آن در مجلس؛ تبدیل به وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شد. نکته ای که وجود دارد این است که چرا باید اسم صنایع دستی از وسط عنوان قبلی به انتهای آن منتقل شود؟
مرادخانی در ادامه می گوید: مشخص است که برای ساختار کنونی، این حوزه جزو اولویت اصلی نیست. وگرنه چرا باید این عنوان را تغییر دهند؟ آیا غیر از این است که باوری به آن ندارند؟ با نگاهی به کشورهای دیگر، می بینیم که دولت های آنها از نظر روندهای حمایتی در این حوزه ها، به دو دلیل عمده روی صنایع دستی و هنرهای سنتی شان، برنامه های حمایتی دارند. اولین دلیل این است که به کمک این صنایع می توانند در نواحی کمتر توسعه یافته اشتغال پایدار ایجاد کنند و در نتیجه حمایت دولت، در نواحی دور از مرکز شغل ایجاد می شود و به همین دلیل افراد بیکار از بزهکاری اجتماعی در امان می مانند و در بلندمدت به بحران اجتماعی تبدیل نمی شوند.
وی ادامه می دهد: دومین علت را که می توان به آن اشاره کرد این است که قرن ۲۱، صحبت از صنایع خلاق است، صنایع سبزی که چالش های زیست محیطی مربوط به صنایع سنگینی قرن بیست را ندارند و مصداق بارز آن ارزش افزوده بسیار بالا است. مصداق بارز آن را در حوزه صنایع دستی می بینیم، محصولاتی که چه در روند تولید و چه در روند مصرفشان آسیب زیست محیطی به وجود نمی آورند و از یک مواد و متریال ارزان قیمت مثل خاک و گل، یک اثر واجد قیمت و ارزشمند، مثل سفال و لعاب زیبا با قیمت بالا تولید می کنند. در بسیاری از کشورها کارهای حمایتی صورت می گیرد. مصداق بارز آن حمایت های کشور ترکیه از تولیدکنندگان جواهرات سنتی و وزارت نساجی هند از نساجی هند به عنوان متولی حوزه هنرهای سنتی است. مثلا چند سال پیش من گزارشی را خواندم که وزارت هند، یک سرمایه گذاری حدود سه و نیم میلیارد دلاری برای توسعه نساجی و صنایع دستی در ایالت های شمالی هند انجام داده است. بنابراین اینگونه حمایت ها در همه کشورها رایج است؛ اما اگر ما بخواهیم وضعیت فعلی را بررسی کنیم، وزارتخانه در ساختار کلی چه حمایت هایی در این خصوص انجام می دهد؟ وضعیت بیمه که مشخص است و بغیر از ارقام و اعدادی که گفته می شود و نمی توان گفت که آنها واقعی است یا خیر. تسهیلات با نرخ بهره پایین برای شرکت در نمایشگاه ها و…
این کارشناس صنایع دستی به مشکلات موجود دراین زمینه اشاره می کند و می افزاید: همچنین اقداماتی که وزارتخانه انجام می دهد بعضا مشکل ایجاد می کند. یکی از جدیدترین مشکلات موجود، پیشنهاد حذف معافیت مالیاتی فعالان صنایع دستی و فرش ماده ۱۴۲ قانون مالیات های مستقیم است. این موضوع برای همه فعالان عرصه فرهنگی است، با این تفاوت که هنرمندان عرصه سینما، تئاتر و هنرهای تجسمی با حمایت و پیگیری های عباس صالحی، وزیر محترم فرهنگ و ارشاد، معافیتشان همچنان محفوظ است. اما وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی فقط به ارسال یک نامه به اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس جمهوری اکتفا کرده است و اگر کار دیگری هم انجام شده باشد، اطلاع رسانی نشده است.
به گفته مرادخانی، وجود معافیت مالیاتی، تنها مزیت و بند حمایتی دولت از فعالان صنایع دستی و فرش دستباف برای تولید کالا است که اگر از بین برود و حذف شود مطمئنا، بخش زیادی از کارگاه ها تعطیل خواهند شد و خانوارهای زیادی دچار چالش خواهند شد. با توجه به ادعاهای جسته و گریخته اظهارات معاون صنایع دستی و رئیس مرکز فرش، حدود پنج میلیون نفر خانوار در دو حوزه صنایع دستی و هنرهای سنتی فعال در کارگاه ها، با حذف این ماده، مشکل معیشیتی پیدا خواهند کرد. به عبارتی یک دهم جمعیت کشور دچار چالش خواهند شد.
وی در ادامه می افزاید: سوال مهمی که وجود دارد این است که وزارت میراث فرهنگی به عنوان متولی این حوزه و خاصه معاونت صنایع دستی چرا باید نسبت به این موضوع سکوت پیشه کند و اقدامی نکند؟ آیا با وجود این شرایط و اینکه صنایع دستی در اولویت وزارت میراث نیست، استدلال اشتباهی است؟ اگر اشتباه است دلایل حمایتی را مطرح کنند.
