بستن چشم‌ها بر آینده و بی توجهی به مقوله مهم توسعه پایدار در کنار فشار‌های بی امان برخی مدیران و سیاستمداران محلی، حاصلی جز نابودی سرمایه‌های مادی و معنوی شهروندان کشورمان ندارد؛ مثل اتفاقی که برای سد بزرگ بارزو افتاده تا این سازه گران قیمت از چرخه اقتصاد و معیشت مردم این شهرستان خارج و […]
بستن چشم‌ها بر آینده و بی توجهی به مقوله مهم توسعه پایدار در کنار فشار‌های بی امان برخی مدیران و سیاستمداران محلی، حاصلی جز نابودی سرمایه‌های مادی و معنوی شهروندان کشورمان ندارد؛ مثل اتفاقی که برای سد بزرگ بارزو افتاده تا این سازه گران قیمت از چرخه اقتصاد و معیشت مردم این شهرستان خارج و آینه عبرت همگان شود. در پی تشدید بحران خشکسالی و برداشت‌های بی رویه از آب‌های سطحی و زیرزمینی، دومین سد بزرگ استان خراسان شمالی کامل خشک شده و دیگر امکان آب گیری ندارد؛ سدی که در هنگام افتتاح شاید کمتر کسی چنین فرجامی برای آن متصور بود.
در رابطه با سدی سخن می‌گوییم که در شناسنامه آن قابلیت ذخیره بیش از ۹۲ میلیون متر مکعب آب و همچنین توان تنظیم سالانه چیزی حدود ۴۴ میلیون متر مکعب آب قیده شده است؛ مشخصاتی که سبب شده این سد پس از دیگر سد بزرگ استان خراسان شمالی، یعنی شیرین دره به عنوان دومین سد بزرگ استان لقب بگیرد. در ادامه توضیحات در خصوص این سد، هدف از تأسیس آن بر سرشاخه‌های رود اترک و به صورت مشخص رود محلی قلچق، مهار و کنترل سیلاب ها، تأمین آب آشامیدنی، مصرف در بخش صنعت و نیز کشاورزی عنوان شده است.
سازه‌ای که از سال ۱۳۷۲ و با پیگیری‌های مجدانه نماینده مردم منطقه در مجلس شورای اسلامی، مدیران سیاسی منطقه و نیز نظر مساعد دولت وقت، عملیات ساخت آن در شهرستان شیروان آغاز شد و در نهایت پس از هشت سال، در سال ۱۳۸۰ به پایان رسید و آب گیری این سد بزرگ با حجم ۹۲ میلیون مترمکعب آب، آغاز شد. افتتاح سازه‌ای از نوع بتنی دو قوسی نامتقارن با ارتفاع ۸۳ متر از پی که بنا بود منبع تأمین آب مطمئن برای اهالی منطقه باشد و زمینه توسعه صنایع را در شهرستان فراهم کند.
یکی از نکات مهم و قابل تأمل در مورد این سد آن است که در زمان ساختش با احتساب منابع آب فراوان، مدیران وقت سرریز آن را از نوع نیلوفری انتخاب و این سرریز را در تکیه گاه چپ سد و در ارتفاع ۸۰ متری نصب کردند؛ تصمیم قابل تأملی که تنها پس از پنج سال از افتتاح سد، مشخص شد ریشه در مطالعات غلط داشته، چون این بخش از سازه مدت هاست به نماد شکست پروژه این سد تبدیل شده و کارایی دیگری ندارد.
تصاویر موجود از سد شیروان در سال‌های مختلف به خوبی نشان می‌دهد، هرچند میزان اندکی آب در کف سد موجود بود، امکان بالا آمدن آب تا ارتفاع ۸۰ متری و ریزش آن از سرریز نیلوفری جز چند سال نخست هیچ گاه محقق نشده است.
با اینکه سد مذکور در سال‌های اولیه امید‌های فراوانی را برای توسعه شهرستان در دل مردم منطقه ایجاد کرد، بسیار زود مشکل کم آبی گریبان این سد را گرفت و همه برنامه‌های آرمانگرایانه مدیران استانی و محلی را نقش بر آب کرد. این البته همه ماجرا نبود و روند کاهش منابع آب سد بزرگ بارزو تا آنجا پیش رفت که در روزهای اخیر، منابع محلی از خشک شدن کامل سد سخن می‌گویند تا مهر تأییدی بزنند بر همه اقدامات نسنجیده‌ای که با میلیارد‌ها تومان بودجه در این شهرستان محروم انجام و جنبه میراثی به خود گرفته است.
خشک شدن کامل سد بارزو در سال جدید، در حالی است که سال گذشته اندک آب جمع شده در کف سد، مدیران محلی را مجبور کرده بود دستور دهند تا هر گونه بهره برداری از آب آن ممنوع شود. در همین باره، شهریورماه سال گذشته عباسعلی صفایی، فرماندار شهرستان شیروان به رسانه‌ها گفت: پس از بررسی جوانب مختلف، قطع آب خروجی سد تا اطلاع ثانوی تصویب شد. کاهش چشمگیر و ۵۰ درصدی نزولات آسمانی در فصل بهار موجب شد تا آب ورودی و ذخیره پشت سد بارزو به شدت کاهش یافته و هم اکنون بنا به نیاز سازه سد به وجود میزان معینی آب در پشت سد، دستور جلوگیری از هر گونه استفاده آب سد صادر شد.
وضعیتی که امسال وخیم تر شده تا میزان آب ورودی به سد بارزو به صفر برسد و سد کامل خشک شود. این در حالی است که در سال ۱۳۹۶ ورودی آب سد ۱۶ میلیون مترمکعب بود و در سال ۱۳۹۵ نیز این ورودی۲۲ میلیون متر مکعب گزارش شده است؛ آمار قابل تأملی که به خوبی روند کاهشی بارش و آورد آبی این سد بزرگ (دومین سد بزرگ استان خراسان شمالی) را اثبات می‌کند.
اکنون شهرستان شیروان است و یک سد بزرگ که علی رغم میلیارد‌ها تومان هزینه هیچ کارایی مشخصی ندارد؛ داستان پر غصه‌ای که در سال‌های آینده برای بسیاری از سد‌های بزرگ کشور تکرار خواهد شد و سوء مدیریت متولیان منابع آبی کشور را بیش از پیش برای میلیون‌ها شهروند ایرانی به تصویر می‌کشد./ تابناک
