جمله، گروه گفت‌وگو فرشاد مؤمنی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی، رییس مؤسسه دین و اقتصاد و صاحب نظر اقتصادی است که مجموعه آثاری نظیر علم اقتصاد و بحران در اقتصاد ایران، کالبدشناسی یک برنامه توسعه، اقتصاد ایران در دوران تعدیل ساختاری، ترجمه نظریه نهادگرایی در علم سیاست نوشته گای پیترز و اقتصاد سیاسی توسعه در ایران […]

جمله، گروه گفت‌وگو
فرشاد مؤمنی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی، رییس مؤسسه دین و اقتصاد و صاحب نظر اقتصادی است که مجموعه آثاری نظیر علم اقتصاد و بحران در اقتصاد ایران، کالبدشناسی یک برنامه توسعه، اقتصاد ایران در دوران تعدیل ساختاری، ترجمه نظریه نهادگرایی در علم سیاست نوشته گای پیترز و اقتصاد سیاسی توسعه در ایران امروز را در کارنامه دارد. چندی پیش با او که برای نشست علمی به دانشگاه منابع طبیعی مازندران آمده بود هم کلام می شویم:

این استاد دانشگاه علامه با بیان اینکه وقتی ما می خواهیم به شیوه علمی درباره چالش های اقتصاد امروز ایران صحبت کنیم باید در مورد سه مقام توصیف، مقام تحلیل و مقام تجویز حرف بزنیم، گفت: در یک اقتصاد رانتی و توسعه نیافته عموم صحبت ها در مقام توصیف متوقف می ماند.
مومنی با تاکید بر اینکه ما باید در سطح ملی به یک بلوغ برسیم که کسانی که دنبال پنهان کاری هستند، به فکر توسعه کشور نیستند، افزود: این پنهان کاری به منافع کوتاه مدت برخی می انجامد. برای مثال الان کشور دچار مشکلات بانکی است، اما امار داده می شود که ۵۰ میلیون حساب مجعول بانکی داریم.
نویسنده مقاله علم اقتصاد و بحران در اقتصاد ایران با تاکید بر اینکه واقعیت های اقتصادی دستکاری شده و غیرشفاف و مخدوش است، افزود: بنابراین ما بررسی علمی قابل اعتمادی نداریم.از طرفی اشتغال متغیر سیستمی است. هر نوع ناهنجاری که در بازار کار وجود دارد برآیند همه ناهنجاری های کل سیستم است.
این استاد دانشگاه علامه طباطبایی در رشته اقتصاد با تاکید بر اینکه یکی از بزرگترین بدبختی های ما این است که مسائل بازار کار برخلاف مسائلی مانند اختلاس و… همیشه حاشیه ای بودند، گفت: این در حالی است که کلید بقای هر کشوری بازار کار است اما چالش اصلی الان ما این بوده که همین وضع موجود اشتغال را حفظ کنیم تا مشکلات بیش تر نشوند.
مومنی با تاکید بر اینکه در اقتصاد رانتی عدد و رقم اشتغال را دستکاری می کنند، اظهار کرد: مثلا در دولت قبلی از سرشماری ۸۵ تا سرشماری ۹۰ کل اندازه جمعیت شاغل کمتر از ۱۰۰ هزار نفر بوده است که البته آن ها بالای ۲ میلیون آمار داده بودند.
نویسنده کتاب اقتصاد ایران در دوران تعدیل ساختاری با بیان اینکه از سال ۶۵ تا ۹۵ ظرفیت های دانایی در کشور افزایش یافته است، خاطرنشان کرد: ذخیره دانایی شرط لازم است و کافی نیست. شرط کافی این است که عایدی خانوارها باید از فعالیتهای مولد بیشتر از عایدی شان از فعالیت های غیر مولد باشد.
مومنی افزود: این در حالی است که کسانی که به رانت وصل می شوند عایدی شان بیشتر از کسانی است که در کار تولید هستند.
نویسنده کتاب کالبدشناسی یک برنامه توسعه با اشاره به اینکه مسایل بنیادی توسعه نیافتگی ما دهه هاست تکان نخورده است، گفت: در سال ۱۳۳۸ کتابی توسط پژوهشگران خارجی نوشته شده که در رژیم قبل چاپ نشد، آنها نوشته بودند که محال است ایران توسعه پیدا کند. چون در این کشور از طریق سوداگری در زمین و مسکن و پول، آن قدر درامد وجود دارد که امکان ندارد دنبال سرمایه گذاری های دیگر بروند.
مومنی با اشاره به اینکه ما مسایل بنیادی مان را حل و فصل نکردیم، گفت: بنابراین نمی توانیم توسعه مند شویم.
این استاد دانشگاه علامه ادامه داد: بدتر از وضعیت اقتصاد رانتی، وضعی است که تجارت پول یعنی سلطه رباخواری داریم.
نویسنده کتاب اقتصاد سیاسی توسعه در ایران امروز با بیان اینکه
در مقام تحلیل دو مولفه داریم، افزود: یکی این است که باید تولیدکننده ها در راس باشند اما در کشور ۱۱ تا ۱۳ درصد عایدی تولیدات کشاورزی، سهم کشاورز است و بیش از ۵۰ درصد سهم رباخوارها و دلال ها و سلف خوارهاست. داده ها تکان دهنده است.
وی با انتقاد از برخورد سهل انگارانه با فرصت شغلی در سطح ساختار قدرت گفت: این بی اعتنایی یعنی به سرمایه انسانی و دانایی و توانایی ها تعرض می شود.
نویسنده کتاب اقتصاد سیاسی توسعه در ایران امروز با بیان اینکه بیش از ۸۵ درصد خطاهای سیاستی در شوک اول نفتی در رژیم گذشته در آخرین شوک آخر نفتی که بین سال های ۸۴ تا ۹۲ اتفاق افتاد، تکرار شده است، خاطرنشان کرد: تولیدکننده باید تشویق و مفت خور تنبیه شود که البته سازوکارهای پیچیده ای دارد. چون مفت خورها راحت کنار نمی روند.
مومنی با بیان اینکه باید نابرابری های ناموجه را در کشور کم کنیم، اظهار کرد: همه ناهنجاری ها یک سرش به نابرابریهای ناموجه بازمی گردد.
وی با بیان اینکه هر جامعه ای که توسعه می خواهد باید اشتغال مولد ایجاد کند، افزود: اگر کل ذخیره دانایی بشر را ۱۰۰ در نظر بگیریم، ۹۰ درصد ان از طریق کار و اشتغال مولد صورت می‌گیرد و ۱۰ درصد آن در دانشگاه ها ایجاد می شود.
این استاد دانشگاه علامه با بیان اینکه ما در سطح نظری باید بگوییم راه توسعه بستن راه مفت خوری است که از دلارهای نفتی عاید می شود، خاطر نشان کرد: در دوران جنگ اعلام شد که تصمیم گیری درباره تخصیص دلارهای نفتی باید در اختیار قوه مقننه باشد، نه مجریه. از سال ۶۸ این قانون تغییر پیدا کرد و پول نفت در اختیار قوه مجریه قرار گرفت. تخصیص دلارهای نفتی در حال حاضر شخصی و سلیقه ای است.
این پژوهشگر اقتصادی با بیان اینکه راه مفت خوری باید سخت و پرهزینه شود، افزود: چانه زنی برای دریافت ارز دولتی، در یک وزارتخانه راحت تر از چانه زنی در مجلس است که باید در این خصوص دولت با دقت بیش تری عمل می کرد تا رانت ایجاد نشود.
وی راه خروج از بحران را اقتصاد درون زا دانست و تاکید کرد: ما باید به کتاب هنر تحریم ها چاپ شده در مرکز تحقیقات مجلس رجوع کنیم. از نظر من‌هیچ چیز واجب تر این نیست که هیات وزیران این کتاب را بخوانند.
مومنی ادامه داد: در همین رابطه من به رییس جمهوری گفتم همه وزیران این کتاب را بخوانند.
این استاد اقتصاد دانشگاه علامه با بیان اینکه توان اشتغال زایی ما کاهش یافته است، افزود: تکنولوژی های ما فرسوده شده و توان رقابت با تولیدات خارجی را ندارد. نویسنده کتاب کالبدشناسی یک برنامه توسعه با بیان اینکه ریسک بالای کسب و کار در ایران وجود دارد، گفت: تنش های داخلی و بین المللی مردم را از سرمایه گذاری دور کرده است.
وی در پایان با تاکید بر اینکه رکود در کشور ما هم طرف عرضه است و هم طرف تقاضا وجود دارد، خاطرنشان کرد: این دو همدیگر را تشدید می کنند اما ما انتظار داریم یک رکود تورمی دیگر را از امسال شاهد باشیم.