نیلوفر منصوری دبیر گروه گردشگری درباره سازنده این قلعه می‌توان با استناد به اسناد تاریخی گفت که حمدالله مستوفی درباره این قلعه گفته این بنا به دست «داعی الحق حسن بن زید الباقر» بنا شده است. حسن صباح در سال ۴۸۶هجری قمری این قلعه را تصرف کرد و اکنون دژ به نام دژ حسن صباح […]
نیلوفر منصوری
دبیر گروه گردشگری
درباره سازنده این قلعه می‌توان با استناد به اسناد تاریخی گفت که حمدالله مستوفی درباره این قلعه گفته این بنا به دست «داعی الحق حسن بن زید الباقر» بنا شده است. حسن صباح در سال ۴۸۶هجری قمری این قلعه را تصرف کرد و اکنون دژ به نام دژ حسن صباح نیز نامیده می‌شود. عمده شهرت دژ به علت فعالیت‌های نظامی-امنیتی حسن صباح در آن بوده است.
حسن صباح پس از رانده شدن از دربار «ملكشاه سلجوقی» برای فراگیری اصول مذهب اسماعیلیه نزد «فاطمیان مصر» رفت و در مدت كوتاهی به «داعی كبیر» ملقب شد.
او پس از بازگشت، سراسر ایران را برای پیدا كردن مقری برای فعالیت خود زیر پا گذاشت و در نهایت منطقه «الموت» را به عنوان مكانی برای فعالیت های خود انتخاب كرد. به خاطر حملات گسترده ای كه در دوره های مختلف به قلعه صورت گرفته است، چیز زیادی از آن باقی نمانده اما در سال های اخیر كاوش های باستان شناسی بخش های كوچكی از قلعه را قابل مشاهده كرده است. قلعه الموت در كوه های روستای گازرخان بنا شده است.
بازسازی قلعه الموت
مدتی است که قلعه الموت در حال بازسازی است. مرمتگران در حال چیدن برج و باروهای قلعه هستند و دیوارهای قلعه تا اندازه ای بالا کشیده اند. بازسازی قلعه الموت اما براساس مینیاتورهای موجود در کتاب تاریخ جهانگشای جوینی نوشته عطاملک جوینی و آنچه او از الموت و اسماعیلیان گفته بود در حال انجام است. حال باستان‌شناس‌ها در قلعه الموت لایه های زیرین و گورستان تاریخی کنار قلعه را در جست‌وجوی آرامگاه حسن صباح کاوش می‌کنند. آنها توانسته‌اند لایه‌های دارای معماری دوره صفوی را کنار بزنند و به معماری دوره سلجوقی قلعه برسند.
اما آنچه تاریخ قلعه الموت را دگرگون کرد، یافتن یک کاشی نقاشی شده به سبک اسماعیلیان است که تاریخ‌گذاری آن به بعد از دوران مغول می‌رسد. همین موضوع نشان داد که الموت پس از حمله برای همیشه تخلیه نشد و اگرچه باستان‌شناس‌ها بقایای آتش‌سوزی در قلعه و ویرانی مغول‌ها را یافته‌اند، اما براساس همین کاشی و تاریخ ساخت کاشی که مربوط به پس از حمله مغول به ایران است، باستان‌شناس‌ها دریافتند که قلعه الموت از اسماعیلیان برای همیشه خالی نشد و آنها بار دیگر بازگشتند و قلعه را از نو برپا کردند.
تیم باستان‌شناسی حتی به ریزه‌های کوچکی از طلا هنگام کاوش کانال‌های آبرسانی قلعه برخورد کرد که مشخص می‌کرد شغل طلاسازی نیز در قلعه الموت به‌صورت بسیار محدود و جزئی وجود داشته است.
لایه‌های مختلف تاریخی در دژ الموت به جمع‌آوری انبوهی از سفال‌های تاریخی موجود در این محوطه باستانی منجر شده است تا جایی که حمیده چوبک می‌گوید: تخمین زده می‌شود که بیش از ۱۰۰هزار تکه سفال در کارگاه سفال قلعه الموت جمع‌آوری شده است و کارشناسان در حال پیوند زدن این قطعات به یکدیگر هستند تا ظروف تکمیل شوند. به گفته او، تنها در یک ترانشه ایجاد شده در قلعه الموت ۷۲۰۰قطعه سفال یافت شد.
تاکنون سفال‌هایی از دوره سلجوقی، اسماعیلیه و صفویه از دل قلعه الموت بیرون آمده که هر کدام شاخصه‌های هنری مختص به خود را دارند و شیوه ساخت آنها نیز متفاوت است.
