هومن حکیمی دبیر گروه فرهنگی «مسعود فراستی» را از نزدیک دیده‌ام و سال‌های خیلی دور، مدتی را به‌عنوان شاگرد کلاس‌های آموزش نقد فیلمش گذرانده‌ام. مردی که به واقع دارای دانشی عجیب درباره سینما است و دریایی از اطلاعات و تجربه است اما تلخ هم هست و تندخو و گاهی بداخلاق می‌شود. در کلاس‌هایش جوری درباره […]
هومن حکیمی
دبیر گروه فرهنگی
«مسعود فراستی» را از نزدیک دیده‌ام و سال‌های خیلی دور، مدتی را به‌عنوان شاگرد کلاس‌های آموزش نقد فیلمش گذرانده‌ام. مردی که به واقع دارای دانشی عجیب درباره سینما است و دریایی از اطلاعات و تجربه است اما تلخ هم هست و تندخو و گاهی بداخلاق می‌شود.
در کلاس‌هایش جوری درباره اصول نقد و نقدنویسی و راجع‌به فیلم‌ها می‌گوید که کمتر کسی تاب مقاومت در برابر جادوی سینما و نقد را پیدا می‌کند. حتی اگر اعتراف کند که بعضی وقت‌ها، فیلمی را ندیده، نقد می‌کند! حتی اگر حضورش در برنامه «هفت» در چند دوره، برخی حاشیه‌ها را به درست یا غلط به وجود آورده باشد. حتی اگر متر و معیارش برای نقد فیلم در دنیای بیرون کلاس‌هایش، با آنچه در دوره‌های آموزشی‌اش مطرح می‌کند، کمی تفاوت داشته باشد.
فراستی چند باری پیش آمده که در برنامه‌های زنده یا ضبط شده تلویزیونی و اینترنتی، بدجوری به مهمان دیگر حضوری یا غیرحضوری برنامه، تاخته است. با استفاده از ادبیاتی که چندان معمول نیست و چندین بار هم در نوشته‌ها و نقدهایش با لحنی خیلی غیرمتعارف‌تر (نسبت به آنچه عموم جامعه می‌شناسند) و به شکلی صریح و بی‌رحمانه، فیلم‌هایی را یا آدم‌هایی را مورد نوازش قرار داده است پس قطعا عده زیادی در کشور ما بوده‌اند که بعد از دوئل بین او و «آرش ظلی‌پور» در برنامه «من و شما» حسابی دلشان خنک شده و از اینکه کوزه‌گر در کوزه افتاده، احساس رضایت کرده‌اند اما آیا واقعا این‌طور است یا آیا واقعا باید این‌طور باشد؟
اشتباه است اگر فکر کنیم که «آرش ظلی‌پور»، برنامه چند شب پیش را فرصتی برای تسویه‌حساب شخصی یا مطرح شدن خودش؛ آن هم با توجیه ایجاد جذابیت جدید برای مخاطب، ندانسته باشد. او جوان‌تر، خام‌تر و از نظر معروفیت و دانش، به مراتب پایین‌تر از مهمان برنامه بوده و است و خب، ترکیب اینهایی که گفتم، می‌تواند به راحتی باعث بروز چنین اتفاق جذابی از نظر عوام اما بسیار زشت و مسخره و کریه از نظر تخصصی و کلی شود.
ظلی‌پور آنی که نشان می‌دهد نیست و همین‌طور آنی که تا به حال نشان داده. گاهی ورزشی، گاهی سینمایی و گاه اجتماعی و فراستی، اگر چه آدم کاملی نیست و ایرادهایی دارد اما دست‌کم در حوزه‌ای که تخصص دارد فعالیت می‌کند و اگر گاه تندخو و هتاک هم می‌شود، نه برای به دست آوردن شهرت و معروفیت بلکه اقتضای طبیعتش این است!
اینجا اما ضلع سومی هم در کار است. دوستانی که در صداوسیما برنامه تولید می‌کنند و مجری و مهمان انتخاب می‌کنند و فکر می‌کنند همین که برنامه‌ای با موضوع هنر و سینما می‌سازند یعنی خیلی کارشان درست است اما گاهی وقت‌ها ثابت می‌کنند که نه درک درستی از مدیوم‌شان دارند و نه تحلیل درستی از مخاطب و جامعه‌ای که دارند داخلش زندگی می‌کنند.
«من و شما» تذکر می‌گیرد و یکی دو هفته تعطیل و توبیخ می‌شود. امثال ظلی‌پور عذرخواهی می‌کنند. فراستی‌ها می‌گویند که «اینها» در مقابل «آنها» عددی نیستند که حتی بهشان فکر کند و… اما سریال نامناسب‌سازی و نابخردانه برنامه ساختن، همچنان به فصل‌های جدید و دیگری خواهد رسید و همچنان در این سازمان عریض و طویل و در دنیای هنرمندان و شبه‌هنرمندان، کمتر کسی به این نکته توجه می‌کند که جای آدم‌ها در دنیای واقعی، خیلی زود عوض می‌شود و چقدر ناراحت‌کننده است که متر و معیار سنجش آدم‌ها اینقدر تغییر کرده است.
فراستی یا «من و شما»؟
مساله این نیست!
جدال لفظی میان مسعود فراستی و مجری برنامه «من و شما» که از روز گذشته نقل شبکه‌های اجتماعی شده، بیش از هر موضوع دیگری و اینکه در اصل حق با چه کسی است، این پرسش را مطرح می‌کند که چرا مخاطب تلویزیون باید شاهد صحنه‌هایی از این دست باشد؟!
مسعود فراستی که عصر روز جمعه (نهم آذر ماه) مهمان برنامه «من و شما» بود، پس از جدالی لفظی با مجری، این برنامه زنده تلویزیونی را ترک کرد؛ موضوعی که حواشی زیادی را به دنبال داشت و در نهایت به توبیخ عوامل این برنامه تلویزیونی نیز منجر شد.
در ادامه هم ظلی‌پور، مجری «من و شما» با عذرخواهی از مهمان و همچنین مردم، از مسعود فراستی دعوت کرد تا در فضایی آرام و بدون سوءتفاهم دوباره مهمان برنامه شود.
اما در این میان فارغ از آنکه حق با چه کسی است و این روند به کجا می‌انجامد، این موضوع حائز اهمیت است که چرا در سال‌های اخیر فضای نقد به ویژه در حوزه‌های فرهنگی و هنری در برنامه‌های تلویزیون، بعضا به توهین و افترا کشیده شده و سطح طرح مباحث بنیادین و اصولی آن هم در رسانه‌ای که قرار است «دانشگاه» باشد، تا این حد نازل شده؟
در همین راستا، جبار آذین، درباره حواشی برنامه «من و شما»، اظهار کرد: در اینکه حریم و حرمت انسان‌ها در هر مقام و موقعیتی باید محترم شمرده شود، حرفی نیست؛ البته این مهم در دستگاه‌های فرهنگی و رسانه که با اهداف اشاعه فرهنگ و آموزش مناسبات درست اجتماعی سر و کار دارند، باید در دستور کار و اولیت برنامه‌ها قرار بگیرد.
او ادامه داد: رسانه‌ای همانند صداوسیما به دلیل ارتباط با مخاطبان گسترده نقش تاثیرگذاری در شکل‌دهی فرهنگ و الگوهای جامعه دارد و به همین خاطر هم باید نمونه‌وار تمام مسائلی که می‌تواند به رشد فرهنگی جامعه کمک بکند را در دستور کار خود قرار بدهد.
این منتقد با بیان اینکه «مخاطب از سیمایی که مدعی است می‌خواهد دانشگاه باشد، انتظار برنامه‌ها و برخوردهای شایسته را دارد»، یادآور شد: متاسفانه مدتی است که به دلایل مختلف روند اجرایی، اداری و تولیدی در تلویزیون دچار آشفتگی‌های قابل ملاحظه شده است. اتفاقی هم که در برنامه «من و شما» میان یک مجری و منتقد روی دارد، در واقع معلول غلط‌ها و اشتباهاتی است که در تلویزیون جاری شده است.
آذین تاکید کرد: چنانچه تلویزیون در گزینش مجریان و برنامه‌سازان کارآمد و همچنین در برنامه‌ریزی اصولی و هدفمند رویه‌ای مناسب و استاندارد را در پیش می‌گرفت، دیگر شاهد چنین برخوردهای نامناسبی میان عوامل اجرایی برخی برنامه‌ها نبودیم.
او در ادامه بار دیگر به حواشی برنامه «من و شما» اشاره کرد و گفت: مجری و منتقد این برنامه تلویزیونی هیچ‌کدام دارای پیشینه مناسب از نظر برخورد فرهنگی با مخاطبان اجتماعی نیستند. متاسفانه هر دوی آنها گاهی با الفاظ نامناسب درباره مباحث هنری سخن گفته‌اند که اصلا شایسته نیست؛ اما به هر حال این موضوع نمی‌تواند دلیل قانع‌کننده‌ای برای بی‌احترامی به مهمان باشد، آن هم در رسانه‌ای که تریبون اجتماعی محسوب می‌شود.
آذین بر لزوم پاک‌سازی ساختار برخی از برنامه‌های تلویزیونی تاکید و اظهار کرد: این موضوع بارها نیز از سوی مقام معظم رهبری نیز تاکید شده است، اما به نظر می‌رسد که توجه چندانی به این موضوع نشده است.
این منتقد همچنین در پاسخ به این پرسش که چرا مسعود فراستی که خود با ادبیاتی تند و متفاوت نقدهای خود را مطرح می‌کند، تاب شنیدن نقدهای تند یک مجری دیگر را نداشت، اظهار کرد: متاسفانه گروهی از دوستان در مقام اجرا و نقد به دلیل بدفهمی ارتباط اجتماعی و بیان مسائل مختلف فرهنگی به زبان مردم، از راه اصلی منحرف شده‌اند و به جای آنکه به زبان مردم سخن بگویند، به زبان کوچه بازاری سخن می‌گویند. گاهی الفاظی مورد استفاده قرار می‌گیرد که نه تنها زیبنده کلام یک منتقد و هنرمند نیست، بلکه به نوعی ترویج لمپنیزم در عرصه فرهنگ و هنر کشور نیز محسوب می‌شود.
او ادامه داد: برخی از دوستان منتقد همانند آقای فراستی (که از منتقدان باسواد کشور هم هستند) در استفاده از کلمات ناپسند و نازیبا از بعضی منتقدان هتاک، گوی سبقت را ربوده‌اند؛ آنها باید به این نکته توجه کنند که ادبیات آنها ممکن است الگوی برخی منتقدان و مجریان جوان باشد. بنابراین بهتر است که در استفاده از برخی الفاظ دقت بیشتری داشته باشند تا الگوی بدی برای دیگران نباشند! در واقع هر دوی منتقد و مجری برنامه «من و شما» باید در خودشان اصلاحاتی را انجام بدهند تا برخوردها و سخنانشان بتواند انعکاس خوبی در جامعه داشته باشد.
آذین در پایان سخنان خود یادآور شد: در واقع می‌توان گفت که این مجری و منتقد مساله اصلی این اتفاق نیستند و مساله اصلی ترویج اجرا و نقد درست و سالم با استفاده از عبارات درست و رعایت اخلاق مداری در مباحث رسانه‌ای است.
واکنش «مسعود فراستی» به یک حاشیه
فراستی در یادداشتی اعلام کرد که صدای هشدار و اعتراض جمعی بسیاری علیه ابتذال، اخلاق‌فروشی و ارزش‌فروشی فراگیر در سینما و تلویزیون، به گوش همه رسید.
مسعود فراستی منتقد سینما و تلویزیون که جمعه نهم آذر به برنامه «من و شما» در شبکه شما رفته بود به دلیل برخورد مجری و ادبیات وی این برنامه زنده تلویزیونی را ترک کرد.
ویدیویی از آنچه پیش آمد در شبکه‌های اجتماعی منتشر و باعث واکنش مخاطبان شد.
فراستی نیز در یادداشتی نوشت: «نه آن مجری، و نه کل مجریان و تهیه‌کنندگان رنگارنگ تلویزیونی از این قماش، و برنامه‌های مبتذل‌شان، مساله من نیستند. برنامه امروز برخلاف طراحی عده‌ای برای تخریب نقد، علیه خودشان تمام شد، و صدای هشدار و اعتراض جمعی بسیاری علیه ابتذال، اخلاق‌فروشی و ارزش‌فروشی فراگیر در سینما و تلویزیون، به گوش همه رسید. خسارتش هم برای من، بسیار ناچیز بود».
