محمدحسین جعفری سمیع دبیر گروه سیاسی دنیای سیاست، دنیای عجیبی است. عرصه سیاست همواره غافلگیر کننده است و نمی توان ارزیابی دقیقی پیرامون تحولات این عرصه ارائه کرد. تاریخ بارها شاهد این حقیقت بوده است که نه دشمنی ها همیشگی بوده اند و نه دوستی ها تا ابد ادامه داشته اند. چه بسیار دوستان و متحدانی […]
محمدحسین جعفری سمیع
دبیر گروه سیاسی
دنیای سیاست، دنیای عجیبی است. عرصه سیاست همواره غافلگیر کننده است و نمی توان ارزیابی دقیقی پیرامون تحولات این عرصه ارائه کرد. تاریخ بارها شاهد این حقیقت بوده است که نه دشمنی ها همیشگی بوده اند و نه دوستی ها تا ابد ادامه داشته اند. چه بسیار دوستان و متحدانی که به دشمنان سرسخت تبدیل شدند و چه دشمنانی که در گذر زمان به متحدانی نزدیک بدل گشتند. روابط ایران و آمریکا قبل و بعد از انقلاب و همچنین روابط ایران و عراق در زمان صدام و بعد از آن از جمله رویدادهای غافلگیر کننده به حساب می آیند. در روزهای گذشته برخی افراد از علنی شدن مذاکرات میان جمهوری اسلامی و طالبان شگفت زده شدند اما بسیاری از تحلیلگران این رویداد را دور از ذهن نمی دانستند.
هفته گذشته بود که بهرام قاسمی سخنگوی وزارت خارجه از مذاکرات ایران و طالبان به صورت علنی رونمایی کرد. او ضمن تائید سفر هیاتی از گروه طالبان به تهران اظهار داشت: « هیاتی از طالبان در تهران بود و مذاکرات مفصلی را با معاون سیاسی وزارت امور خارجه داشتند و گفتوگوهای مبسوطی صورت گرفت.» قاسمی افزوده بود: «با توجه به اینکه ٥٠ درصد اراضی افغانستان در اختیار طالبان است، با تمایل و اعلام و مطرح کردن این مرضوع با دولت جناب اشرف غنی این مذاکرات صورت گرفت. هدف اصلی یافتن راهکار و زمینه‌های تسهیل‌کننده برای کمک به گفت‌وگوی گروههای افغان برای پیشبرد روند صلح است.»
طالبان از کجا آمد؟
طالبان به معنای طلبه‌ها، نام گروهی از شبه نظامیان مخالف دولت افغانستان است که دارای عقاید دگماتیسم مذهبی و دیدگاه‌‌های جهادگرایی هستند. البته نمی‌توان ادعا کرد که طالبان متأثر از يک مکتب ايدئولوژيک خاصی بودند؛ بلکه ذهنیت و رفتار آنان آمیزه‌ایی از چند مکتب افراط‌گرای دينی است. طالبان با پشتوانه و راهنمایی سازمان اطلاعات نظامی پاکستان و عربستان تجهیز شدند و به افغانستان فرستاده شدند. رهبر کنونی طالبان پس از کشته شدن ملا اختر منصور، هبت‌ا… آخوندزاده است. در ۱۰ اکتبر سال ۱۹۹۴ میلادی در اوج جنگ‌های داخلی افغانستان گروهی وارد منطقه سپین بولدک ولایت قندهار در جنوب افغانستان شدند و نام خود را «تحریک اسلامی طلبای کرام» نهادند. در بدو امر مردم افغانستان به این گروه خوشبین بودند و گمان می‌کردند، آنها می‌توانند به جنگ‌های داخلی افغانستان پایان دهند. طالبان ۲۶ سپتامبر ۱۹۹۶ کابل پایتخت افغانستان را تصرف کردند.
شهادت دیپلمات های ایرانی در مزار شریف
روز ۱۷ مرداد ۱۳۷۷ کنسولگری ایران در مزار شریف اشغال شد. در پی اشغال شهر توسط طالبان، به مقر کنسولگری ایران در مزار شریف حمله شد و دیپلمات‌ها ناپدید شدند. بعداً گزارش شد که دیپلمات‌ها کشته شده‌اند. هرچند طالبان اعلام کرد که این کشتار توسط نیروهای خودسر انجام شده‌است. همچنین گزارش شده‌است که عده‌ای از کارمندان کنسولگری به گروگان گرفته شدند که بعداً آزاد شدند. محمد حسین جعفریان و امیر فرشاد ابراهیمی از جمله کارمندان رایزنی خانه فرهنگ ایران در مزار شریف بودند که در لحظه حمله به مقر کنسولگری در بیرون از ساختمان کنسولگری بودند که پس از حمله، مخفیانه به ایران بازگشتند.
قتل عام مردم هزاره
پیرو گزارش‌های نهادهای بین‌المللی حقوق بشری، طالبان در دوره حاکمیت خود دست به کشتار هزاران تن از مردم هزاره زده‌اند که از آن می‌توان به عنوان یک نسل‌کشی یاد کرد. قتل‌عام مردم هزاره در شهر مزار شریف در ماه آگوست سال ۱۹۹۸ که هزاران تن از مردم هزاره در طی چند روز کشته شدند یکی از نمونه‌های این قتل‌عام‌ها به‌شمار می‌آید. بر اساس گزارش دیده‌بان حقوق بشر والی طالبان در آن هنگام، پس از تصرف شهر مزار شریف از هزاره‌ها که شیعه هستند به عنوان کافر یاد کرده و قتل آنان و غارت اموال شان را جایز دانست.
استراتژی ایران در قبال طالبان
سال ۹۴ مارگریتا استانساتی در تحلیلی که در روزنامه وال استریت ژورنال منتشر شد پیرامون استراتژی جمهوری اسلامی در قبال طالبان نوشت: « مقام‌های آمریکایی می‌گویند که استراتژی ایران در حمایت از طالبان دو گونه است: مقابله با نفوذ ایالات متحده در منطقه و فراهم‌کردن یک وزنه تعادلی در برابر حرکت دولت اسلامی در قلمرو طالبان در افغانستان. فشار تهاجم نظامی طالبان و حرکت جدید در راستای گفتوگوهای صلح میان آنها و کابل، نیز این احتمال را بالا می‌برد که برخی از اعضای آنها سرانجام به قدرت برگردند. یک دیپلمات غربی گفت: «ایران روی برگشت دوباره طالبان به قدرت شرط‌بندی میکند.»
این تحلیلگر در ادامه آورده بود: «قوی‌تر شدن اتحاد ایران و طالبان پیچیدگی جدیدی را در برنامه‌های اوباما برای شرق میانه و آینده افغانستان نشان می‌دهد؛ جایی که ایالات متحده برای محدود‌کردن نقش طالبان قبل از خروج تمام نیروهایش، به استثنای ۱۰۰۰ سرباز امریکایی، در پایان ریاست جمهوری اوباما در سال ۲۰۱۶ کار کرده است.» وی ادامه می دهد: « پشتیبانی ایران از طالبان یک منطق استراتژیک دارد. مقام‌های افغانستان می‌گویند که ایران در حال حاضر در سوریه و عراق علیه داعش می‌جنگد و نسبت به ظهور خط مقدم جدید در نزدیکی مرز شرقی‌اش محتاط است. یک مقام امنیتی افغانستان گفت: «ایران به دنبال آن است که با استفاده از طالبان با داعش مقابله کند». باید توجه داشت که این گفته ها مربوط به حدود ۳ سال پیش است. در این مدت هرچند برخی سیاستمداران آمریکایی از ارتباط جمهوری اسلامی با طالبان سخن می گفتند اما این موضوع همواره یا تکذیب می شد و یا با سکوت همراه بود.
داعش بیش از طالبان امنیت ملی را تهدید میکند
نوذر شفیعی تحلیلگر مسائل بین الملل درخصوص مذاکرات میان ایران و طالبان می گوید: «روابط کشورها تابعی از منافع ملی به ویژه امنیت ملی‌شان بوده و براساس آن در عرصه سیاست خارجی عمل می‌کنند. تداوم بحران در افغانستان به امنیت ملی ایران خدشه وارد می‌کرد؛ به عبارتی، ایران به سرریز پیامدهای ناشی از ناامنی و بحران در افغانستان تبدیل شده بود.» این کارشناس مسائل افغانستان با اشاره به رشد افراطی‌گری و انتقال داعش به منطقه آسیای مرکزی و افغانستان اظهار داشت: «در سال‌های اخیر برخی گروه‌ها مانند داعش در افغانستان شکل گرفته‌اند که بیش از گروههایی که قبلا در افغانستان بودند – مانند طالبان – امنیت ملی ایران را تهدید میکند. به همین خاطر ایران مجبور است با گروههایی مانند طالبان تعامل کرده و رایزنی داشته باشد.»
با داعش مذاکره نداریم
دبیر شورای عالی امنیت ملی در حاشیه همایش دفاع و امنیت در غرب آسیا در پاسخ به سوالی مبنی بر مذاکرات ایران با طالبان و دولت افغانستان خاطرنشان کرد: «به دنبال کمک به دولت افغانستان برای تحقق ثبات هستیم. طالبان به دنبال این است که بتواند با دولت این کشور به مصالحه برسد. جمهوری اسلامی نیز به دلیل نیات عدم سلطه‌گری و صلح‌‌‌‌طلبی در پی کمک به دولت افغانستان برای رسیدن به یک فرمول به منظور صلح و ثبات است.» علی شمخانی در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر این که شما در سخنان خود در ارتباط با مذاکره ایران با طالبان صحبت کردید، آیا راهبرد مذاکره با طالبان ممکن است به راهبرد مذاکره با دیگر گروه‌ها با مشخصات این چنینی منجر شود؟ اظهار کرد: «اگر منظورتان داعش است حتما منجر به مذاکره با داعش و امثال آن نخواهد شد.»
به رغم آنکه برخی مدعی هستند که طالبان امروز با طالبان دو دهه پیش تفاوت دارد، اما همچنان افغانستان عرصه اقدامات تروریستی این گروه خشن است. به گزارش خبرگزاری رویترز، در پی حمله شبه‌نظامیان طالبان به دو ایستگاه امنیتی در غرب افغانستان ۲۱ مامور پلیس کشته شدند. این خبر را مقام‌های رسمی افغانستان روز دوشنبه اعلام کردند. بر این اساس باید دیدی آیا رابطه دیپلماتیک با این گروه خشن می تواند نقش موثری در مهار افراطگرایی در منطقه داشته باشد یا خیر.
