داود بصیری- نویسنده و ترانه‌سرا کمدی همانند مظاهر دیگر هنر مولود نیاز فطری نوع بشر است به حس کمیاب و ماورایی شادی. شعف، اکسیر مکشوفه کهن‌سالی است که مؤید لطف آفریدگار است برای التیام زخم‌های زانوان لرزان فرزندان آدم ابوالبشر در گذر از مسیر پرفراز و نشیب دستیابی به عبودیت. سایه رحمتی از لطافت حق […]
داود بصیری- نویسنده و ترانه‌سرا
کمدی همانند مظاهر دیگر هنر مولود نیاز فطری نوع بشر است به حس کمیاب و ماورایی شادی. شعف، اکسیر مکشوفه کهن‌سالی است که مؤید لطف آفریدگار است برای التیام زخم‌های زانوان لرزان فرزندان آدم ابوالبشر در گذر از مسیر پرفراز و نشیب دستیابی به عبودیت. سایه رحمتی از لطافت حق بر تموز وادی بندگی به نیت قیمت پیدا کردن روح مخلوقی که خداوند در آفرینش او به خود می‌بالد.
در این میانه آنان که با تمامی دل بنا را بر تعالی نهاده و خدمت می‌کنند به مسافران زمین در تحقق این نیاز الهی ستوده شده‌اند از منظر دین و بزرگانش. باری آفریدگار شادی را نیرویی کنشگر قرار داده تا به اتکای آن تحمل رنج زندگی در آزمونهای الهی بر بندگان مخلص آسان گردد. مولا علی (ع) می‌فرمایند؛ «سوگند به آنکه همه آواها را می شنود، هیچ کسی دلی را شادمان نسازد مگر آنکه خداوند از آن شادمانی لطفی بیافریند و بدان گاه که گرفتاری و مصیبت بدو رسد، آن لطف همچون آبی که در نشیب روان گردد به سوی آن مصائب روان شده و آن ها را از او دور می‌گرداند».
با این مقدمه به مقوله‌ای نامتعارف در بازیگری می‌پردازیم به نام رل «زن پوش» و به مرور وقوع و بایدها و نبایدهای شرعی و عرفی آن می‌پردازیم.
استفاده از بازیگران مرد در ژانر کمدی به جای بانوان، سال‌هاست که درجهان مرسوم است. تقابل فیزیکال و بازتاب پارادوکسیکال تلفیق کاراکتر فریبنده یک جنس در قالب کمیکی از جنس مخالف، از ترفندهای قدیمی هنرهای نمایشی جهان است.
سینمای ایران این نوع از بازیگری را برای اولین بار در سال ۱۳۳۶توسط علی تابش تجربه کرد؛ در فیلم سیاه و سفید امین امینی به نام «مادموازل خاله». گفته می‌شود این هنرمند چنان بی نقص از عهده این نقش برآمده بود که تماشاگران بعد نمایش باور نمی‌کردند که این بازیگر در عالم واقع مرد است. تابویی که شکسته شد در افکار مخاطبین. هر چند سال‌ها طول کشید تا حقیقت این فرهنگ فراگیر شود که قشری‌نگری به این فرم کمدی نه از لحاظ عرفی معقول است و نه در آیینه شرع مذموم. در سینمای بعد از انقلاب این نوع از اکت و گریم گاه موجب خلق پرسوناژهای ماندگاری در ذهن مخاطب گردیده و جوایزی را در فستیوال‌ها به خود اختصاص داده است.
فیلم «آدم برفی» ساخته داوود میر باقری و هنرنمایی اکبر عبدی و گریم شگفت‌انگیز عبدا… اسکندری با تم مهاجرت شاید اولین تصویری باشد که با طرح این موضوع به ذهن علاقه‌مندان سینما خطور کند. فیلمی که به دلایلی نامعلوم ۳ سال در محاق توقیف باقی ماند به ظن ساختارشکنی و سر انجام در سال ۱۳۷۶ اکران گردید و توانست با جلب نظر مخاطبین در گیشه نیز موفق باشد.
در سال ۱۳۸۲ حسین یاری در فیلم «معادله» با حرفه‌ای‌گری قدم به این چالش نهاد و از آن سربلند بیرون آمد. سال ۸۵ سید جواد رضویان کمدین خلاق و نام آشنای سینمای ایران در فیلم «کلاهی برای باران» نقش یک پیرزن را برای مسعود نوابی بازی کرد. استاد عبدی که رکورددار این مقوله است در سینمای ایران. فرم خاص جمجمه و میمیک صورت او به نوعی به گریمورها اجازه می‌دهد که ابتکار عملی دوچندان داشته باشند در هنگام چهره‌پردازی. او در سال ۸۸ بار دیگر در فیلم افراطی‌ها لباسی زنانه را برتن نمود. تجربه‌ای که به او این اعتماد به نفس را داد که در فیلم «خواب زده‌ها» همزمان نقش دو زن را ایفا نماید و نقش مادر مهربان سیمرغ بلورین را در فیلم رضا عطاران برایش به ارمغان آورد به همراه جایزه جشن منقدین سینما؛ فیلمی با عنوان «خوابم میاد». عطاران می‌گوید اکبر عبدی ابتدا نپذیرفت نقش مادرم رابازی کند. او بعد از گریم با همان لباس به خانه رفت تا از بازخورد نقشش اطلاع پیدا کند.
به غیر از او، سعید پورصمیمی در فیلم «قاعده بازی»، امیرحسین رستمی در «مرد خاکستری»، فرهاد آئیش در «مکس» سامان مقدم، امین حیایی در فیلم سیروس الوند به نام «مزاحم» در نقش مقابل خسرو شکیبایی فقید، علیرضا خمسه به نقش مارجان در «کوچه مروارید»، مهران غفوریان در مجموعه «شوخی کردم»، رضا شفیعی جم در «صورتی» جیرانی و پارسا پیروز فر در نمایشنامه «سنگ‌ها در جیب‌هایش» جمعی از بازیگران برجسته کشور هستند که در سینمای ایران به قولی زن پوش بازی کرده‌اند اما نزدیک‌ترین و تا حدودی جالب‌ترین اجرا را می‌توان به محسن تنابنده منتسب کرد که در سریال «ابله» کمال تبریزی، خوش درخشید در نقش پیرزنی حراف و عبوس.
گریم سه بعدی و بادی استایل هنرمندانه‌اش او را شاید به کلی برای مخاطب ناشناس می‌ساخت و تنها اسمش در تیتراژ، اندکی می‌توانست رمزگشای حضور بدیعش باشد. به هر روی هنر اقیانوس لایتناهی شگفتی‌هاست که رو به افقی مملو از شفق خلاقیت نرم نرمک برگستره صحنه امواج بی قرار شکل می‌گیرد و نگاه سلیقه‌ای و قشری به آن می‌تواند موجب عقب ماندگی‌ها و نقصان‌های فرهنگی درازمدت گردد.
چگونه می‌توان به چالش کشید حضوری را که از نظر مراجع جایز است وقتی نیت شادی خلق باشد و بس. چنانچه که معظم له و آیت‌ا… مکارم شیرازی به صراحت می‌فرمایند: در استفتاء که «پوشیدن لباس جنس مخالف و تقلید صدای او هنگام بازیگری اگر به نیت مفسده نباشد بلامانع است»
