نیلوفر منصوری دبیر گروه گردشگری باوجود اینکه همدان به عنوان یکی از استان های گردشگرپذیر کشورمان مشهور است، اما از هزار و ۸۰۰ اثر طبیعی و تاریخی، حدود هزار اثر ثبت ملی شده اما هیچ یک از این آثار به ثبت جهانی نرسیده است. اين استان به واسطه وجود شمار زيادي از آثار تاريخي، تفريحي […]
نیلوفر منصوری
دبیر گروه گردشگری
باوجود اینکه همدان به عنوان یکی از استان های گردشگرپذیر کشورمان مشهور است، اما از هزار و ۸۰۰ اثر طبیعی و تاریخی، حدود هزار اثر ثبت ملی شده اما هیچ یک از این آثار به ثبت جهانی نرسیده است. اين استان به واسطه وجود شمار زيادي از آثار تاريخي، تفريحي و توريستي به عنوان پايتخت تاريخ و تمدن ايران زمين معرفي شده است. آرامگاه بوعلي سينا، آرامگاه باباطاهر، تپه هگمتانه و گنبد علويان، حمام حاج آقا تراب نهاوند، خانه لطفعليان ملاير، خانه مسعودي، آرامگاه ميررضي الدين آرتيماني و بقعه حيقوق نبي (ع) از مهمترين آثار تاريخي و باستاني اين استان است كه همه ساله مورد بازديد گردشگران نوروزي قرار مي گيرد. سنگ نوشته هاي گنج نامه، كليساهاي آنجلي و گريگوري، حمام قلعه، كاروانسراي صفوي، آب انبارها، خانه هاي قديمي و باغ نظري در همدان از ديگر آثار تاريخي مورد توجه گردشگران نوروزي استان همدان است.
سال گذشته، کارشناسان با آغاز رویداد همدان ۲۰۱۸ امید به ثبت جهانی حداقل چند اثر ممتاز تاریخی استان را داشتند. یکی از این آثار تپه تاریخی هگمتانه بود که نه تنها طی رویداد همدان ۲۰۱۸ نتوانست راهی به یونسکو بیابد، بلکه با معضلات دیگری هم روبه رو شد.
یکی از مواردی که برای جهانی شدن هگمتانه تاکید شده بود ضرورت همکاری همه مسئولان بود، اما در کمال ناباوری جاده ای به عرض ۱۰ متر در مسیر هگمتانه از سوی شهرداری ایجاد شد، جاده ای، کلید خورد تا مانعی برای ثبت جهانی هگمتانه شود. زیرا گذشته از تجاوز به حریم هگمتانه، بخش زیرین منطقه آسفالت شده جاده به طور کامل از سوی باستان شناسان کاووش نشده بود.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان با بیان اینکه به‌طور قطع هرگونه دخالت در عرصه تپه هگمتانه ثبت جهانی را با مشکل مواجه می‌کند، گفت: در حال حاضر پیشنهاد ساماندهی قسمت‌هایی که بسته شده را مطرح کرده ایم؛ اگر بنا به رفت و آمد و تردد در این محوطه است، رفت و آمد پیاده باشد و نه خودرو، چراکه این امر آن مکان را با مشکل مواجه می‌کند.
احمد ترابی افزود: اگر به دنبال ثبت جهانی هگمتانه هستیم، باید این موانع و مشکلات موجود را برطرف کنیم که تردد خودروها در آنجا یکی از مشکلات بوده و اگر این‌طور پیش برود، نمایندگان یونسکو برای ثبت جهانی این مسئله را از ما نخواهند پذیرفت.
اتش سوزی هگمتانه
حالا باز هم پیکان انتقادات به سوی مسئولان شهری نشانه رفته است. اوایل هفته گذشته بود که خبر وقوع آتش سوزی در تپه باستانی هگمتانه، روی تلکس خبرگزاری ها و سایت های خبری منتشر شد. مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان این موضوع را عادی دانست و گفت که وقوع این نوع آتش سوزی ها پیش از این نیز سابقه داشته است. علی مالمیر با بیان اینکه تقریبا هر سال شاهد وقوع آتش‌سوزی در گوشه ای از تپه باستانی هگمتانه هستیم، افزود: البته آسیبی به بافت تاریخی تپه هگمتانه وارد نشده است. این در حالی است که به گفته محمدرضا بیاناتی، مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی همدان، این آتش سوزی حدفاصل تپه هگمتانه تا کلیسا را درگیر کرده بود. حجم آتش سوزی در هگمتانه آنقدر وسیع بود که مأموران آتش نشانی نزدیک به سه ساعت تلاش کردند تا توانستند آتش را خاموش کنند.
هرچند نگرانی هایی درباره وقوع مجدد آتش‌سوزی در هگمتانه وجود دارد اما مالمیر معتقد است که طبیعی است که به دلیل رشد گیاهان روی تپه و عبور و مرور رهگذران و بی‌توجهی که ممکن است درخصوص انداختن زباله و ته سیگار داشته باشند، شاهد وقوع آتش‌سوزی باشیم. همچنین ممکن است به دلیل گرما این آتش‌سوزی رخ دهد.دیوار کشی اطراف محوطه هگمتانه، بیشتر موجب آلوده شدن منطقه شده است. دستفروشان، کارگران فصلی و زباله ها و شیشه هایی که داخل محوطه پرت می شود موجب مشتعل شدن می شوند. یک فعال میراث فرهنگی در این زمینه می گوید: بخشی از زباله هایی که در محوطه هگمتانه رها می شوند شیشه هایی هستند که با توجه به گرمای هوا عامل ایجاد اشتعال می شوند. به گفته حسین زندی همدان ۱۸۰۰ اثر تاریخی دارد که توسط ۱۷۰ نیروی یگان میراث فرهنگی حفاظت می‌شود. او اعتقاد دارد که این تعداد از پس حفاظت از آثار برنمی آیند و باید تمام مسئولان استانی و شهری همدان برای حفاظت از تاریخ شهر هماهنگ شوند اما اعتقاد دارد که آنها رویکرد مثبتی به میراث فرهنگی ندارد.
مدیر ملی پایگاه میراث فرهنگی هگمتانه هم رشد گیاهان در وسعت ۳۰ هکتاری محوطه تاریخی را به دلیل باران‌های زمستانه و بهاره طبیعی می‌داند و می‌گوید: این گیاهان در هوای گرم و خشک، مستعد آتش سوزی می‌شوند. آنطور که بهرام توتونچی می‌گوید: حتی یک ته سیگار هم می‌تواند باعث ایجاد حریق در میان گیاهان خشک شود.
سال پیش بود که علی اصغر مونسان رئیس سازمان میراث فرهنگی کشور از برنامه سازمان متبوع خود برای ثبت جهانی هگمتانه خبر داد. اما فعالان حوزه میراث فرهنگی همدان اعتقاد دارند با توجه به جانمایی مشاغل و ساخت و سازهایی که هر روز وسعت بیشتری از هگمتانه را تخریب می‌کنند، رؤیای جهانی شدن پایتخت مادها هرگز تحقق نمی‌یابد.
با این وجود آتش‌سوزی تنها نگرانی فعالان میراث‌فرهنگی درخصوص هگمتانه نیست چراکه سال‌هاست این تپه تاریخی در فهرست ثبت در میراث جهانی قرار دارد اما موانعی برای ثبت جهانی آن وجود دارد که قابل بررسی است. شاید بتوان از فعالیت مشاغل مزاحم به عنوان یکی از موانع ثبت جهانی هگمتانه یاد کرد.
مدیرکل میراث و گردشگری همدان نیز با بیان اینکه موضوع ساماندهی مشاغل مزاحم در دستور کار قرار دارد، تاکید کرد: تا زمانی که این موانع برطرف نشود، ثبت جهانی هگمتانه به سرانجام نمی‌رسد. با وجود آنکه به کرات به این نکته اشاره داشته ایم اما همچنان این موانع پابرجا هستند. درحال حاضر حدود ۵ هکتار از عرصه هگمتانه نیازمند تملک و آزادسازی است.
به گفته مدیرکل میراث و گردشگری همدان، با اجرای طرح تفصیلی شهر همدان شاهد این طرح و آسفالت‌ریزی در تپه باستانی بودیم که البته خارج از عرصه است. باید به سمتی برویم که بتوانیم هم افزایی که در استان شاهد هستیم را به این سمت تعمیم دهیم و این موضوع را رفع کنیم، می توانیم امید بیشتری برای ثبت جهانی داشته باشیم. اگر این همکاری محقق نشود، مانند سال های گذشته هیچ کاری پیش نخواهد رفت.
