شهلا منصوریه دبیر گروه اجتماعی افزایش گازهای گلخانه ای در پی افزایش پدیده شهرنشینی، آلودگی هوا، مصرف بیش از حد سوخت ‌های فسیلی، ایجاد صنایع و کارخانجات متنوع باعث شده تا سلامتی انسان ‌ها و دیگر موجودات به خطر بیفتد. بر همین اساس تغییرات اقلیمی و زیست ‌محیطی سلامت جامعه را با ضررهای جبران‌ ناپذیری […]

شهلا منصوریه
دبیر گروه اجتماعی
افزایش گازهای گلخانه ای در پی افزایش پدیده شهرنشینی، آلودگی هوا، مصرف بیش از حد سوخت ‌های فسیلی، ایجاد صنایع و کارخانجات متنوع باعث شده تا سلامتی انسان ‌ها و دیگر موجودات به خطر بیفتد. بر همین اساس تغییرات اقلیمی و زیست ‌محیطی سلامت جامعه را با ضررهای جبران‌ ناپذیری مواجه می‌ کند که به زعم بسیاری از کارشناسان استفاده از گیاهان و درختان به عنوان راه ‌حل مناسب برای کاهش آلودگی و تصفیه طبیعی مطمئن‌ ترین راه است. البته دیدگاه دیگری هم برخلاف این دیدگاه وجود دارد. برخی دیگر از کارشناسان تاثیر اکسیژن تولید شده از گیاهان و درختان موجود در محیط شهری را در کاهش آلودگی هوا انکار می‌کنند.

چند سالی است که موضوع آلودگی هوا بخش قابل توجهی از اخبار رسانه ها را به خود اختصاص می‌دهد، مشکلی که به معضل تبدیل شده و با سلامت روحی، جسمی و امنیت تک تک شهروندان شهرهای بزرگ درگیر است. سه علت اصلی افزایش آلودگی هوای شهرهای بزرگ ایران در طول یک دهه اخیر را می‌توان مهاجرت به شهرهای بزرگ، افزایش تولید خودرو و استفاده از بنزین نامرغوب عنوان کرد. بحث ریزگردها و تاثیر منفی آن نیز بر سلامت عمومی مردم و طبیعت بخش قابل توجهی از کشور کتمان ناپذیر است. هر سال در مقاطع مشخصی از سال مسئولان تلاش می‌کنند در قالب گزارش‌های نه‌چندان معتبر و مستند عملکرد خود در مدیریت این پدیده را مثبت نشان دهند اما در میدان عمل نه‌تنها اثر مثبتی در زندگی در شهرها و استان‌های درگیر مشاهده نمی‌شود بلکه دامنه بحران سال به سال گسترش پیدا می‌کند.
رسانه ها نیز درباره نقش درختان، گیاهان و فضای سبز در کاهش آلودگی هوا و سالم نگه داشتن محیط زیست گزارش های متعددی با متخصصان حوزه به رشته تحریر درآورده اند و حتی با بررسی و تحلیل موضوعی این مسئله مهم زنگ‌های خطر را برای مسئولین و دست‌اندرکاران به صدا درآورده‌اند به ویژه آنکه درختان، فضای سبز و محیط زیست سالم فقط به نسل کنونی اختصاص ندارد و نسل آینده باید شانس استفاده از فضای سبز سالم و محیط زیست پاک را داشته باشد.

کاهش آلودگی در شهر و روستا
برخی کارشناسان معتقدند که تاثیر درختان بر کاهش آلودگی هوا به محیط های روستایی و شهری هم بستگی دارد. یک دانشجوی دکترای آلودگی هوا و تغییر اقلیم در دانشگاه دِرَکسل با تاکید بر اینکه تحقیقات بسیاری در مورد «میزان تاثیر درختان و گیاهان در کاهش آلودگی هوا در محیط‌های شهری» انجام شده است، اظهارکرد: تحقیقات متعدد نشان می‌دهد که بر خلاف تصور عموم، درختان و گیاهان موجود در شهرها، تاثیر چشمگیری بر کاهش آلاینده‌های گازی و ذره‌ای ندارند. به گفته محمودرضا؛ البته تاثیر درختان و گیاهان بر کاهش آلودگی هوا در محیط‌های روستایی با محیط‌های شهرهای متفاوت است چون نتایج بخشی از تحقیقات حاکی از آن است که درختان در روستاها تاثیر بیشتری در کاهش آلودگی هوا به نسبت شهرها دارند.
این محقق حوزه آلودگی هوا ضمن تاکید بر تاثیر ناچیز گیاهان و درختان موجود در محیط‌های شهری در کاهش آلودگی هوا، گفت: کاربرد اصلی درختان و پوشش گیاهی در محیط‌های شهری به‌منظور کاهش اثرات تغییر اقلیم و گرمایش جهانی است. درختان و پوشش گیاهی با ایجاد سایه همچنین تعرق باعث کاهش دما و جزایر گرمایی شهری می‌شوند و به‌عنوان عایقی برای آلودگی صوتی هستند و از طرف دیگر باعث افزایش زیبایی بصری محیط شهرها هم می‌شوند که همه اینها برای محیط‌های شهری بسیار مهم و حیاتی هستند.

کدام درختان برای کاهش آلودگی هوا مفید هستند؟
همه ما، كم و بيش راه حل هاي مختلفي را براي حل مشكل آلودگي هوا در شهرها شنيده و خوانده ايم كه در برخي موارد به حدي ساده هستند كه حتي فردي با كمترين آگاهي از علم طراحي شهري و شهرنشيني، مي تواند آنها را با ذكر مزايا و معايب شان توصيف كند. کاشت درخت در سطح شهر یکی از ساده‌ترین و مهمترین اقداماتی است که در کاهش آلودگی هوا نقش اساسی دارد و اهمیت آن برکسی پوشیده نیست.
در این میان برخی گیاهان توانایی بیشتری برای دریافت آلاینده‌ها دارند و توانایی آنها در جذب کربن موجود در هوا بستگی به ابعاد، سن و پهنه تاج گیاه دارد و هرچه تاج بزرگتر باشد گیاه آلاینده بیشتری جذب می‌کند. یک کارشناس کشاورزی با بیان اینکه چه درختانی با آب و هوای تهران سازگارترند و در رفع آلودگی هوا تاثیر به‌سزایی دارند، گفت: اقلیم تهران به چند دسته تقسم می‌شود و معمولا درخت چنار به دلیل مقاومت و جذب آلودگی هوا بیشتر در سطح شهر کاشته می‌شود.
مجتبی شادلو افزود: وجود درخت چنار با داشتن برگ‌های پهن، عمربالا، توان زیاد در جذب آلایندگی به ویژه کربن و گازهای گلخانه‌ای در کاهش آلودگی هوا تاثیر به‌سزایی دارد و این موضوع را تجربه ثابت کرده است.
شادلو کاشت گسترده درختان توت در سطح شهر را کاملا کارشناسی نشده دانست و افزود: درخت توت در جذب آلودگی موثر است اما حجم بالای کاشت آن در شهر تهران مشکلاتی از قبیل گسترش پشه سفید را به‌وجود آورده که با کاشت درختانی چون اقاقیا به جای توت، این مشکل حاصل نمی‌شد.
این کارشناس کشاورزی با اشاره به موثر بودن درخت اکالیپتوس در کنترل آلودگی اظهار کرد: اکالیپتوس درخت خوبی از لحاظ جذب آلودگی است اما به سرمای شدید هوا حساس است و مقاومت بالایی ندارد.