نیلوفر منصوری دبیر گروه گردشگری این روزها وقتی صحبت از ثبت جهانی جنگل های هیرکانی می شود، کمابیش نام بیابان لوت را هم می شنویم؛ بیابانی که به عنوان اولین اثر طبیعی ایران در یونسکو به ثبت رسیده است. تمدنی ۶هزار ساله که دارای مرتفع‌ترین تپه‌های ماسه بادی، بلندترین کلوت جهان و گرم‌ترین نقطه کره […]
نیلوفر منصوری
دبیر گروه گردشگری
این روزها وقتی صحبت از ثبت جهانی جنگل های هیرکانی می شود، کمابیش نام بیابان لوت را هم می شنویم؛ بیابانی که به عنوان اولین اثر طبیعی ایران در یونسکو به ثبت رسیده است. تمدنی ۶هزار ساله که دارای مرتفع‌ترین تپه‌های ماسه بادی، بلندترین کلوت جهان و گرم‌ترین نقطه کره زمین است. ۲۷ تیر ۹۵ درحالی که نشست یونسکو آخرین ساعات چهلمین اجلاس خود را در استانبول پشت سر می‌گذاشت بیابان لوت ایران با موافقت بیشتر کشورهایی که در وصف آن سخن گفتند به ثبت جهانی رسید. اکنون سه سال از این موضوع گذشته است و وضعیت امروز کویر لوت اولین میراث طبیعی ثبتشده در فهرست جهانی یونسکو سبب نگرانی میراث دوستان ایرانی شده است. از سوی دیگر فعالین محیط زیست نیز معتقدند که اگر مراقبت جدی در این خصوص صورت نگیرد عواقب بدی برای ما دارد و حتی ممکن است که به ما کارت قرمز بدهند و این از لحاظ وجهه بین المللی اصلا برای ما خوشایند نیست.
بيابان لوت با مساحتي بيش از ۸۰هزار كيلومترمربع در حدود جنوب شرق ايران، منحصربه‌فردترين داشته‌هاي از اين دست را در سطح دنيا رقم زده است. اين منطقه بياباني به واسطه شرايطي كه بر زمين و آسمان آن حاكم است، يكي از پررمز و رازترين و نيز ناشناخته‌ترين مناطق بياباني دنيا محسوب مي‌شود. این میراث جهانی در جنوب شرقی ایران و میان سه استان خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان و کرمان واقع شده است. بعد از انتشار اخبار امیدبخش ثبت جهانی شدن بیابان لوت انتظارها بر این مدار قرار گرفت که اهداف یونسکو برای ثبت یک اثر طبیعی با دستاوردهایی امیدآفرین به مرور زمان محقق شود.
گردشگری انبوه آسیب جدی برای بیابان لوت
یک طبیعتگر و کارشناس گردشگری در خراسان جنوبی معتقد است که اقدامات ارزشمندی برای معرفی و حفاظت از بیابان لوت بعد از جهانی شدن انجام گرفته است. به گفته احسان درستکار، پوشش گیاهی و جانوری لوت بسیار شکننده است و به طور قطع ایجاد حساسیت در حفظ و نگهداری از جانب گردشگران باید انجام شود که خوشبختانه تاکنون بخصوص در حوزه خراسان جنوبی شاهد ایجاد آسیب به منظر عرصه و حریم لوت نبوده‌ایم.
وی گردشگری انبوه را یکی از آسیب‌های جدی دانست که بیابان لوت را تهدید می‌کند و گفت: باید از بروز این پدیده جلوگیری کرد و با مدیریت گردشگری، بیابان لوت را در مقابل آسیب های انسانی مصون نگهداشت.
بازدید سالانه ۱۰ هزار گردشگر از بیابان لوت در خراسان جنوبی
مدیر پایگاه میراث جهانی بیابان لوت در خراسان جنوبی گفت: بعد از ثبت جهانی بیابان لوت سالانه حدود ۱۰ هزار گردشگر خارجی و داخلی از این میراث جهانی و روستاهای اطراف آن در خراسان جنوبی دیدن می‌کنند.
زهرا رضایی ملکوتی به اقدامات پژوهشی انجام گرفته در زمینه فلور این بیابان و بررسی نقش امنیت اجتماعی در توسعه گردشگری روستای دهسلم و بیابان لوت اشاره کرد و افزود: بعد از پوشش گیاهی، پژوهش در خصوص پوشش جانوری و زمین شناسی از اولویت های بعدی پژوهش در بیابان لوت است که به تناسب اعتبار اختصاص یافته انجام می‌شود.
به گفته وی بعد از ثبت جهانی ۶۰۰ میلیون تومان اعتبار به خراسان جنوبی اختصاص یافت که این اعتبار در تجهیز و تکمیل پایگاه میراث جهانی بیابان لوت استان خراسان جنوبی، مسیرهای دسترسی و بهسازی و زیباسازی نخلستان روستای دهسلم به عنوان ورودی بیابان هزینه شده است.مدیر پایگاه میراث جهانی بیابان لوت در خراسان جنوبی افزایش اقامتگاه‌های بومگردی و ساخت کمپ گردشگری را از دستاوردهای ثبت جهانی لوت در روستاهای حاشیه آن عنوان کرد و ادامه داد: برای افزایش شمار خانه‌های بومگردی نیازمند اعتبار هستیم.
آسیب هایی که لوت را تهدید می کند
مدیر پایگاه میراث جهانی بیابان لوت به آسیب‌هایی که این اثر طبیعی را تهدید می‌کند، اشاره کرده و گفته است: «ایجاد مسیر گردشگری و در عین حال حفظ و برقراری تعادل، دغدغه همیشگی ما است. در تعطیلات نوروز برای ورود ۳ هزار نفر مجوز صادر شد که قاعدتاً تخریب ایجاد می‌کرد، پرسش ما این است حجم انبوه گردشگران را در بیابانی که ۴ هزار کیلومتر عرصه و حریم دارد، چگونه می‌توان کنترل کرد. لوت مثل ارگ بم یا تخت جمشید نیست که عرصه و حریم مشخص داشته باشد. ۸۶۰ کلیومتر آن عرصه و ۹۷۰ کیلومتر آن حریم است.»
به گفته مهران مقصودی حضور گروه‌های کویرنوردی و گردشگران ماجراجو در کویر، محیط‌زیست گیاهی و جانوری و چشمانداز طبیعی این منطقه را تهدید می‌کند. برگزاری مسابقات ورزشی مانند آفرود، موتورسورای و دو ومیدانی هرچند باعث معرفی بهتر جاذبه‌های کویر لوت شده اما برگزاری این مسابقات بدون رعایت استانداردها و الزام‌های زیست‌محیطی بر طبیعت بکر این منطقه تاثیر منفی گذاشته است. رهاکردن زباله و پسماند، خسارت به پوشش گیاهی خاص منطقه، تخریب عرصه‌های طبیعی، به خطر انداختن حیات جانوران کمیاب و نادر، از مهمترین خطرهایی است که این اقلیم خاص و دستنخورده را تهدید می‌کند. لطماتی که حضور گردشگران به کویر لوت وارد می‌کنند تنها مختص به محیط‌زیست و حیات‌وحش و گونه‌های جانوری منطقه نمی‌شود. عدم رعایت فرهنگ محلی و در نظر نگرفتن حساسیت‌های فرهنگی منطقه سبب نارضایتی جامعه محلی شده است. اتفاقی که در سایر جاذبه‌ها و قطب‌های خاص گردشگری به خصوص کویر مرنجاب نیز رخ داده و سبب شده که حتی گردشگری در این منطقه با محدودیت و گاهی با ممنوعیت روبه‌رو شود. محمدرضا مجیدی، سفیر و نماینده سابق ایران در یونسکو به این موضوع اشاره کرده و افزوده: «متاسفانه رویدادهای غیرمترقبه‌ای از نظر فرهنگی ساکنان منطقه را حساس کرده به طوری که گاه در مفهوم توریسم و تروریسم اختلاط پیش آمده است.»
حالا گرچه هنوز کویر لوت کارت قرمز یا زردی از سوی یونسکو دریافت نکرده اما حفظ و نگهداری از آن، از جمله شروطی است تا این میراث طبیعی ایران در میان میراث جهانی باقی بماند. حال که عرصه کویر لوت به همراه همه زیبایی‌ها و جاذبه‌هایش در طول قرون متمادی توسط مردم کویرنشین به خوبی حفظ شده، لازم است که حالا گردشگران نیز در حفظ آن کوشا باشند.
