محمدحسین جعفری سمیع دبیر گروه سیاسی با نگاهی به اقدامات یک سال اخیر دولت آمریکا به این نتیجه دست می یابیم که این دولت به سمت و سویی در حال حرکت است که چشم انداز روشنی ندارد. ترامپ و همپیمانان منطقه ای او در ماه های اخیر، خلیج فارس و دریایی عمان را به کانون […]
محمدحسین جعفری سمیع
دبیر گروه سیاسی
با نگاهی به اقدامات یک سال اخیر دولت آمریکا به این نتیجه دست می یابیم که این دولت به سمت و سویی در حال حرکت است که چشم انداز روشنی ندارد. ترامپ و همپیمانان منطقه ای او در ماه های اخیر، خلیج فارس و دریایی عمان را به کانون تنش در خاورمیانه تبدیل کرده اند. این در حالی است که اقدامات خصمانه آمریکا همان تکرار دولت های پیشین این کشور است. اقداماتی که پس از جنگ جهانی دوم، جهان را به سمت «جنگ سرد» کشاند. جنگی که هرچند رویارویی قدرت های شرق و غرب را در پی نداشت، اما آتش جنگ های نیابتی زیادی را در جهان شعله ور ساخت.
به گزارش «جمله» پس از تنش های اخیر در منطقه خلیج فارس و دریای عمان و همچنین اقدامات دولت ترامپ و دولت انگلستان علیه ایران، حال رسانه های بین الملل از تلاش این دو کشور متخاصم در جهت ایجاد یک ائتلاف جهانی علیه ایران خبر می دهند. اقدامی که واکنش های دیگر قدرتهای جهانی را در پی داشت.
در میان این واکنش عکسالعمل روسیه و چین به لشگرکشی های آمریکا و انگلیس در خلیج فارس به بهانه ایجاد امنیت کشتی های تجاری و نفتکش ها، بسیار قابل تامل است.
بازخوانی دورانی که در حال تکرار است
به اعتقاد تحلیلگران سیاسی، تقابل های اخیر میان غرب و شرق یادآور دوران جنگ سرد است. جنگ سرد اصطلاحی است که به دوره‌ای از رقابت، تنش، و کشمکش‌های سیاسی و ژئوپلیتیکی بین بلوک شرق (اتحاد جماهیر شوروی و دولت‌های اقماری‌اش) و بلوک غرب (ایالات متحده و متحدان ناتو) بعد از جنگ جهانی دوم گفته می‌شود. مورخان در تاریخ شروع و پایان جنگ سرد کاملاً موافق یکدیگر نیستند، اما در دوره زمانی بین سال‌های ۱۹۴۷ تا سال ۱۹۹۱ (زمان فروپاشی شوروی) نظر مشترک دارند. در طول این دوره رقابت میان این دو ابرقدرت در عرصه‌های گوناگونی، مانند اتحاد نظامی، ایدئولوژی، جاسوسی… ادامه داشت. این رقابت‌ها پیامدهایی مانند مسابقات فضایی، پرداخت هزینه‌های گزاف دفاعی، مسابقات جنگ‌افزار هسته‌ای و تعدادی جنگ‌های غیرمستقیم به دنبال داشت. جنگ سرد با سقوط کمونیسم و فروپاشی و تجزیه اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ به پایان رسید.
پس از فروپاشی شوروی سابق دولتمردان آمریکا خود را یکه تاز عرصه بین الملل یافتند و از این رو احساس پیروزی می کردند. اما این خوشحالی دوام زیادی نیاورد چرا که با روی کار آمدن ولادیمیر پوتین در روسیه و جهش اقتصادی چین، اینبار کاخ سفید با جهانی سه قطبی مواجه بود. از سوی دیگر پوتین که سودای بازگرداندن قدرت شرق را در سر داشت توانست در طول یک دهه جایگاه نسبی روسیه را در جهان تثبیت کند.
آغاز رقابت های دوباره میان شرق و غرب
ایالات متحده برای آنکه جایگاه کدخدایی خود را در خاورمیانه و شمال آفریقا حفظ کند، پس از وقوع انقلاب های عربی وارد عرصه شد و با دخالت نظامی در لیبی نقش مهمی را در سرنگونی حکومت قزافی ایفا کرد. پیش از آن نیز با لشگرکشی به یوگوسلاوی، افغانستان و عراق قدرت نظامی خود را به رخ جهانیان کشید. اما پس از بحرانی شدن سوریه، پوتین اجازه نداد ماجرای لیبی تکرار شود و با دخالت نظامی خود در کنار ایران از حکومت اسد حمایت کرد. این آغاز تقابل میان روسیه و آمریکا بود. همچنین در موضوع برجام نیز با حمایت از مواضع ایران در کنار چین غرب را به چالش کشید.
اکنون با تنش آفرینی های آمریکا و متحدانش روسیه بار دیگر به تقابل با آمریکا پرداخته است. دولت روسیه به پیشروی خود در منطقه اوراسیا ادامه می دهد و با اتخاذ رویکرد تقابل در با آمریکا بیش از پیش به ایران نزدیک می شود.
نمونه ها و موارد رویکرد جدید کرملین برای افزایش حضور و نفوذ خود در منطقه اوراسیا را می توان به عنوان سندی در زمینه ایجاد تلاش جمعی برای تامین امنیت خلیج فارس مشاهد کرد که ١٠ روز پیش لاورف آن را در سازمان ملل متحد به ثبت رساند. دولت روسیه برای ایجاد ائتلافی منطقه ای در این زمینه خواستار رایزنی با طرف های علاقه مند به این طرح شده است. گام دیگری که روسیه قصد برداشتن آنرا دارد برپایی کنفرانسی بین المللی درباره امنیت و همکاری درخلیج فارس وسپس تشکیل سازمانی برای تحقق این هدف اما نه چیزی شبیه اتحادیه بی خاصیت عرب است.
هدف روسیه ایجاد سازمانی شبیه سازمان همکاری شانگهای است. هدف نهایی مسکو عضویت دادن کشورهایی همچون هند، چین، پاکستان و سپس ترکیه و ایران در این سازمان است.
روسیه در ضمن قرار است در رزمایش ضد تروریست سازمان کشورهای آسیای جنوب شرقی (آسه آن) که در تایلند و چین برگزار خواهد شد، شرکت کند. به این ترتیب روسیه می خواهد بین سازمان همکاری و امنیت خلیج فارس و آسه آن پیوند برقرار کند. با در پیش گرفتن چنین رویکردهایی از سوی مسکو، متوجه می شویم که روسیه می خواهد قلمرو نفوذ خود را از دریای خزر و خلیج فارس گرفته تا آسیای جنوب شرقی توسعه دهد و در این میان ائتلاف بین ایران و روسیه از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
سخنان دبیر شورای امنیت ملی روسیه در نشست سه جانبه اخیر در اسرائیل با جان بولتون و میر بن شابات را باید همواره به خاطر داشت . وی گفت ایران همچون گذشته شریک و متحد روسیه محسوب می شود و ما همواره مناسبات دو جانبه خود با این کشور را گسترش می دهیم.
تشکیل جبهه شرقی علیه آمریکا
چندی پیش امیر دریادار حسین خانزادی، فرمانده نیروی دریایی ارتش اعلام کرده که براساس توافقنامه امضا شده، در آینده نزدیک، ایران و روسیه رزمایش نظامی – دریایی را در بخش شمالی اقیانوس هند، منطقه تنگه هرمز و دریای سرخ برگزار خواهند کرد. وی همچنین، خبر داد که در جریان سفر اخیرش به مسکو، وزیران دفاع دو کشور یادداشت تفاهم پیرامون همکاری متقابل و توسعه همکاری ها را امضا کرده اند. وی خاطر نشان کرد که این نخستین توافقنامه میان تهران و مسکو در راستای توسعه همکاری های نظامی در سطح نیروی نظامی – دریایی است.
در عرصه ای از متشنج تر شدن اوضاع جاری در خلیج فارس و سخنان آمریکا پیرامون تشکیل ائتلاف جدید برای حفاظت از دریانوردی در این منطقه، برگزاری رزمایش های مشترک ایران و روسیه می تواند از اهمیت بسیاری برخوردار باشد. این روند باعث می شود تا تفکر احتمال تشکیل اتحاد نظامی – سیاسی میان مسکو و تهران مطرح شود. در اروپا، به خوبی، به این موضوع واقف هستند. از این رو، برلین اعلام کرده که قصد ندارد، به ائتلاف آمریکا در تنگه هرمز ملحق شود. در چنین شرایطی، می توان گفت که سطح فشارهای آمریکا بر ایران به طور چشمگیری، تاثیر خود را از دست خواهند داد. در حال حاضر، می توان گفت که بینش ژئو سیاسی ایران و روسیه نه فقط در سوریه، بله در خاور میانه مشهود می شود. از این رو، می توان گفت که رزمایش های نظامی – دریایی روسیه و آمریکا در تنگه هرمز یک رویداد تاریخی مهمی بشمار خواهد رفت که به واشنگتن نشان خواهد داد، حمله احتمالی علیه تهران، غیر قابل قبول و غیر قابل اجرا است.
در روزهای اخیر ترامپ تلاش زیادی برای ایجاد یک ائتلاف ضد ایرانی داشته است.ائتلافی که تا این لحظه تنها انگلستان و لهستان از آن حمایت کرده اند. ولت آلمان رسماً اعلام کرد در زمان حال و شریط فعلی به ائتلاف آمریکایی برای گشت زنی در تنگه هرمز نمی‌پیوندد.
به نوشته خبرگزاری«رویترز»، سخنگوی «آنگلا مرکل» صدر اعظم آلمان روز دوشنبه گفت: «صدراعظم [نیازی به] مشارکت در مأموریتی آمریکایی را در شریط فعلی و زمان حاضر نمی‌بیند و همه [مقامات] در دولت آلمان در این موضوع متفق هستند».
سفارت آمریکا در برلین روز سه‌شنبه از آلمان خواسته بود به فرانسه و انگلیس در ائتلاف واشنگتن برای «مبارزه با خشونت ایرانی‌ها» ملحق شود. همچنین هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان روز دوشنبه دوباره تاکید کرد که آلمان به یک ماموریت دریایی در تنگه هرمز به رهبری آمریکا شرکت نخواهد کرد..
وی به خبرنگارن گفت: «در حال حاضر، انگلیسی‌ها ترجیح می‌دهند که به یک ماموریت آمریکایی ملحق شوند؛ ما این کار را نخواهیم کرد».
در نهایت باید گفت اقدامات تنش آفرین آمریکا و انگلیس جهان را به سمتی سوق می دهد که آینده روشنی ندارد و شاید بار دیگر جهان معاصر شاهد برافروخته شدن آتش جنگ در مقیاس جهانی باشد حتی اگر این جنگ از نوع سرد آن باشد.
