محمدحسین جعفری سمیع دبیر گروه سیاسی این روزها بحث بر سر حذف چهار صفر از پول ملی بسیار شنیده می شود. برخی این اقدام را بی فایده ارزیابی می کنند و برخی نیز آن را اقدامی در راستای بالا بردن ارزش پول کشور در مقابل دیگر ارزهای خارجی بیان می کنند. اما آنچه که باید […]
محمدحسین جعفری سمیع
دبیر گروه سیاسی
این روزها بحث بر سر حذف چهار صفر از پول ملی بسیار شنیده می شود. برخی این اقدام را بی فایده ارزیابی می کنند و برخی نیز آن را اقدامی در راستای بالا بردن ارزش پول کشور در مقابل دیگر ارزهای خارجی بیان می کنند. اما آنچه که باید در نظر داشت این اقدام تنها اقدامی اقتصادی در کشور محسوب نمی شود بلکه ابعادی در حد مباحث ملی دارد که می تواند در بلند مدت تاثیرات مثبت و منفی زیادی به همراه داشته باشد.
اواخر هفته گذشته (۹ مرداد) کلیات لایحه حذف چهار صفر از واحد پولی به تصویب هیات دولت رسید. به گفته سخنگوی دولت حذف چهار صفر از پول ملی باعث می‌شود تا حیثیت ظاهری پول ملی در مقایسه با سایر ارزهای بین‌المللی مراعات شود و مسکوکات که مدتی است حذف شده‌اند، وارد چرخه شوند.
پیشینه طرح حذف صفرهای مزاحم
اولین بار در سال ۱۳۸۶ ایده حذف صفر از پول ملی و تعیین واحد پولی جدید در ایران مطرح شد و اکنون پس از گذشت ۱۲ سال و در سال ۱۳۹۸ دولت ایران عزم خود را برای اجرایی کردن این طرح جزم کرده است. هیئت دولت ایران در جلسه نهم مرداد ۱۳۹۸، لایحه پیشنهادی بانک مرکزی مبنی بر تغییر واحد پول ملی از ریال به تومان و حذف چهار صفر از پول ملی را به تصویب رساند. بانک مرکزی ایران نیز پیشتر در دی ماه سال گذشته از ایران چک‌های جدید ۵۰ هزار تومانی رونمایی کرده بود و با کمرنگ کردن چهار صفر و برجسته کردن عدد ۵۰ به نوعی حذف ۴ صفر را القا می کرد.
موافقان این طرح اعلام کردند که حذف صفرها باعث راحتی خواندن نرخ کالاها شده، استهلاک پول کمتر می شود مثلا اگر قبلا برای خرید یک کالای ۵ میلیون تومانی به ۵۰۰ اسکناس نیاز باشد پس از حذف ۴ صفر به ۵۰ اسکناس نیاز می شود، همچنین در جامعه ایران دیگر کسی ریال استفاده نمی‌کند و در مبادلات اقتصادی هرگز این ۴ صفر مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و این به آن معنی است که مدت‌هاست این صفرها حذف شده‌اند.
اما مخالفان این طرح نظر دیگری دارند و می گویند که حذف صفر باید با سایر اصلاحات ساختاری اقتصادی نیز همراه باشد وگرنه نه‌تنها اثر مثبتی بر اقتصاد نخواهد داشت، بلکه باعث بی‌اعتمادی و تورم در آینده نیز می شود. آنها می گویند درواقع حذف صفرها از پول ملی، یک اقدام نمادین است و در صورتی اثربخش و موفقیت‌آمیز است که آخرین حلقه از زنجیره بلندمدت اصلاحات اقتصادی، سیاستی، مالی و حقوقی باشد.
آنها به ذکر مورد مشابه در کشور ترکیه در سال ۲۰۰۵ پرداختند و گفتند که کشور ترکیه شش صفر از پول خود حذف کرد، اما قبل از آن برخی اصلاحات بنیادی به‌ویژه در ساختار هزینه‌های دولتی و نظام بانکی‌اش انجام داد و با کمک صندوق بین‌المللی پول توانست به شکل موفقیت‌آمیزی با حذف صفرهای پول ملی، ضمن کاهش تورم، اعتماد عمومی به پول ملی را دوباره برگرداند.
تفاوت در اقتصاد ایران و ترکیه
مهرداد قربانی سرابی وکیل دادگستری در گفتوگو با ایلنا درباره تصمیم هیات دولت مبنی بر حذف چهار صفر از پول ملی گفت: «هیات دولت تصمیم گرفته‌اند چهار صفر را از پول ملی کسر کنند. این اقدام شاید با الهام از برخی کشورها بالاخص کشور همسایه ترکیه صورت گرفته است.»
قربانی ادامه داد: روحانی و هیات دولت واقفند اگر کشور ترکیه مبادرت به حذف صفر اضافی کرد ابتدا اقتصاد خود را ترمیم کرد. بر همین اساس، امروز شاهد هستیم کشور ترکیه در عرصه پوشاک، تولیدکننده و صادرکننده قدرتمندی است.»
وی تاکید کرد: «در زمینه تولید لوازم ساختمانی نیز چنین است. خدمات فنی و مهندسی به کشورهای مجاور و حاشیه صادر می‌کند. پیمانکاران ترک در کشورهای عراق، ترکمنستان، آذربایجان و غیره فعال هستند. این وضعیت به معنی رشد اقتصادی است.»
این حقوقدان در ادامه با بیان اینکه در کشور ایران قدرت برابری پول رایج با ارزهای رایج در طول کمتر از هشت سال قریب به دوازده بار کاهش داشته است، گفت: پیرو این اتفاق توان خرید مردم به همین نسبت کم شده است. اغلب شرکت‌های تولیدی غیر فعال و یا نیمه فعال هستند. صادرات نفت و گاز با مشکل مواجه است. قطعا با ارقام صحیح ملاحظه می‌فرمایند رشد اقتصادی وجود ندارد. حال دولت تدبیر اندیشه و ارائه طریق کرده تا چهار صفر کسر شود.»
مخالف حذف چهار صفر از پول ملی هستم
در همین رابطه روز گذشته الیاس حضرتی، نماینده تهران و رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس ، در جمع خبرنگاران، به جلسه کمیسیون اقتصادی مجلس به منظور حذف چهار صفر از پول ملی اشاره کرد و گفت: « قرار است حذف چهار صفر از پول ملی را با حضور رئیس کل بانک مرکزی و کارشناسانی از وزارت اقتصاد و دارایی در کمیسیون اقتصادی بررسی کنیم و دولت مبانی و دلایل خود را در خصوص حذف چهار صفر برای ما تشریح کند».
حضرتی در پاسخ به سوال خبرنگاری، مبنی بر موافقت یا عدم موافقت با حذف چهار صفر از پول ملی، عنوان کرد: «مخالف حذف چهار صفر از پول ملی هستم مگر اینکه دلایل قوی بشنوم. تاکنون از سوی دولت تنها خبر حذف چهار صفر از پول ملی مطرح شده و کسی دلایل و مبانی این تصمیم را عنوان نکرده است».
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس ، دلایل مخالفتش با حذف چهار صفر از پول ملی را مطرح کرد: «معتقدم به دلیل شرایط تورمی کنونی، پایین بودن ارزش پول، مشکلات صادرات و رکود، حذف چهار صفر فایده ندارد و تنها هزینه‌زاست».
*نگاه منفی مجلس به این لایحه
محمدرضا تابش نماینده مردم اردکان در مجلس نیز با اشاره به تصویب کلیات لایحه حذف چهار صفر از پول ملی در هیئت دولت گفت: «از نظر اقتصادی حذف چهار صفر اثری ندارد و این کار یک اقدام مدیریتی وحسابداری است که شاید از جنبه روانی اثری داشته باشد. اگر هم تبعیت از این منطق است که پول کشور در مقابل دلار باید مضربی از یک باشد(مثل هر پوند معادل ۱/۲۱دلار) باز هم امروز با حذف چهار صفر و احتساب هر دلار ۱۲۰ هزار ریال به عدد ۱۲ می‌رسیم».
وی یادآور شد: «با این اقدام قرار نیست مولفه‌های اصلی اقتصاد بهبود یابد، تورمی کاهش نخواهد یافت و رشد نقدینگی مهار نخواهد شد و پول ملی تقویت نمی‌شود. اگر هم بحث کاهش هزینه‌های نگهداری و حمل ونقل و… پول مطرح است که چاپ اسکناس و مسکوکات جدید مستلزم صرف هزینه‌های هنگفتی است.»
نماینده مردم اردکان در مجلس با بیان اینکه این لایحه باید در مجلس مورد رسیدگی قرار گیرد، افزود:« تصور من این است که در مجلس نگاه مثبتی به آن وجود نخواهد داشت زیرا این کار تأثیر اقتصادی ندارد».
این عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس ادامه داد: «ما ملاحظات دولت و دفاعیاتش را درباره این لایحه استماع خواهیم کرد و بر مبنای آن تصمیم‌گیری می‌کنیم. اگر آثار مهم اقتصادی بر آن مترتب باشد طبعا مجلس از آن استقبال می کند اما در غیر این صورت این لایحه مورد تصویب مجلس قرار نمی‌گیرد.»
در نهایت با توجه به اظهارات کارشناسان و صاحبنظران، حذف چهار صفر از پول ملی نمی تواند تاثیر چندانی بر اقتصاد بحران زده کشور و فشارهای اقتصادی تحمیل شده بر جامعه داشته باشد. چرا که آنان اعتقاد دارند، حذف این چهار صفر در واقع آخرین اقدام پس از جراحی اقتصادی کشور است و نمی تواند در زمان حال مثبت ارزیابی شود.
