جشن شهریورگان، یکی از زیباترین جشن های ایرانی است که در گروه جشن های دوازده گانه ایران باستان قرار می‌گیرد. مردم آن زمان عاشق و شیفته برگزاری جشن بودند و همچنین برای شکرگزاری از نعمت های بیشمار اهورامزدا، بهترین راه را برگزاری جشن می‌دانستند. جشن امردادگان، جشن تیرگان، جشن آب پاشونک و … تنها نمونه‌هایی […]
جشن شهریورگان، یکی از زیباترین جشن های ایرانی است که در گروه جشن های دوازده گانه ایران باستان قرار می‌گیرد. مردم آن زمان عاشق و شیفته برگزاری جشن بودند و همچنین برای شکرگزاری از نعمت های بیشمار اهورامزدا، بهترین راه را برگزاری جشن می‌دانستند. جشن امردادگان، جشن تیرگان، جشن آب پاشونک و … تنها نمونه‌هایی از جشن های ایران باستان هستند که به طور مفصل درباره آنها صحبت کرده‌ایم. یکی دیگر از جذاب ترین جشن هایِ دوازده گانه، جشن شهریورگان است که در ۴ شهریور برگزار می‌گردد و پیشینه‌ای جالب دارد.
در دوران باستان هر روز از ماه نامِ ویژه و مربوط به خود را داشت و زمانی که نامِ روز و نامِ ماه با هم یکی می‌شدند، مردم آن روز را جشن می‌گرفتند. روز چهارم هر ماه، به نام شهریور شناخته می‌شد و به همین خاطر، ۴ شهریور ماه هر سال، جشن شهریورگان را برگزار میکردند. اما ریشه نام شهریورگان از کجا به وجود آمده است؟ واژه شهریور از کلمه‌ی خشَتروَر ریشه می‌گیرد و به معنی کشور آسمانی، کشور آرزو شده، شهریاری آرمانی و شهریاری با اراده بوده و البته گاهی به معنی بهشت نیز به کار می‌رفته است. فرشته شهریور بر روی زمین به عنوان نماد مروت، به بینوایان کمک می‌کرد و به عنوان نماد قدرت رحمانی، در آسمان خواستار بزرگی و شکوه بود. بر اساس نظر ابوریحان بیرونی در کتاب آثار الباقیه، فرشته شهریور موکلی برای فلزات ارزشمند و جواهرات دنیا به شمار می‌رفته و به باقی ماندن دنیا کمک می‌کرده است. به همین دلیل در روز جشن شهریورگان مردم به سوی پادشاه می‌رفتند و ضمن تبریک، به جشن و شادی می‌پرداختند.
اما شهریورگان فقط به دلیل یکی شدن نام ماه و روز، جشن گرفته نمی‌شد بلکه در این روز چند اتفاق مهم دیگری هم رخ داده بودند که برای گرامیداشت آنها به پایکوبی می‌پرداختند.
روز پدر ایران باستان
پیش‌تر اشاره کردیم که شهریور به معنای شهریاری بر اراده و نفس نیز است و به همین جهت در ایران باستان در روز جشن باستانی شهریورگان روز پدر را نیز گرامی می‌داشتند. در آن زمان برای بزرگداشت‌‌ها، از تاریخ و روز تولد شخصیت‌ها استفاده نمی‌کردند و بیشتر به طبیعت توجه داشتند. برای مثال اسفند، ماهِ رویش و باروری زمین است و از آن‌جایی که این صفات با شخصیت زنان در ارتباط بوده است، روز زن را در روز اسفندگان برگزار میکردند. همین‌طور معنی شهریور متناسب با شخصیت پدران بوده و چهارم شهریور هر سال را برای گرامیداشت روز پدر برگزیدند.
زادروز داراب
احتمالا این سوال در ذهن‌تان پیش آمده باشد که داراب کیست؟ داراب پادشاهی است که در شاهنامه از وی صحبت شده و طبق نظر بعضی از مورخان، داراب شاهنامه و کوروش کبیر هر دو یکی هستند و این روز را به تولد کوروش نسبت می‌دهند. البته برخی دیگر هم چنین نظری ندارد ولی در زمان باستان به دنبال ثبت تاریخ زادروز و مرگ افراد نبوده‌اند و اعتقاد داشتند اگر انسانی در یک روز کاری بزرگ کرده باشد، ارزش دارد که آن روز را به نام وی ثبت کنیم. پس ممکن است که در پس تاریخچه جشن شهریورگان رد پایی از یک کار ارزشمند در میان باشد!
مرگ مانی
اکثر ایرانیان با نام مانی آشنا هستند، این پیامبر ایرانی به صلح طلبی و پاکدلی شناخته می‌شود. دین مانی در طول یک هزار سال از شرق چین تا شمال اروپا پیروان بسیاری داشت. مانی در طول زندگی خود تمامی پیامبران پیش از خود را قبول داشت به آنها احترام می‌گذاشت و در عین حال به تبلیغ دین خود می‌پرداخت. در نهایت در زمان بهرام یکم او را به جرم کفر دستگیر کردند و کشتند. ولی زرتشتیان به هنگام مرگ افراد گریه نمی‌کردند و مرگ را آغاز وصال به حق می‌دانستند. به همین دلیل روز شهریورگان را به عنوان روز عروج آسمانی مانی جشن می‌گرفتند.
جشن سرخرمن کشاورزان
در زمان قدیم کشاورزی و باروری زمین از جایگاه مهمی برخوردار بود و همه ساله اواخر تابستان کشاورزان پس از جمع آوری محصولات تابستانیِ خود، زمین‌ها را برای کشت پاییزی آماده میکردند. کشاورزان برای شکرگزاری و سپاسگزاری از اهورامزدا در روز جشن شهریورگان به شادی می‌پرداختند و از خداوند می‌خواستند که در سال زراعی آینده هم محصولاتی پربار کشت کنند. جالب است بدانید که مردم ایران باستان باور داشتند که انسان اگر به دنبال به دست آوردن نتیجه‌ای مثبت است، باید به جشن و شادی بپردازد. به همین دلیل خوشی و جشن برای مردم آن دوران اهمیت بالایی داشت و جزئی اساسی در سبک زندگی‌شان به حساب می‌آمد.
مراسم جشن شهریورگان
به طور کلی به خاطر اتفاقات مهمی که گفته شد، مردم ۴ شهریور را به عنوان روز جشن شهریورگان می‌شناختند و برای آن آماده می‌شدند. از آداب و رسوم جشن شهریورگان می‌توان به افروختن آتش اشاره کرد. مردم در شب هنگام آتش به پا میکردند، در کنار آن به شادی می‌پرداختند و از خداوند به خاطر تمام نعمت‌هایش تشکر میکردند. همچنین در اکثر خانه‌ها میهمانی مفصل برپا می‌شد و با انواع خوراکی‌های خوشمزه از میهمانان پذیرایی میکردند. با توجه به گذشت چندین سال جشن های دوازده گانه ایرانی کم کم به فراموشی سپرده شدند و متاسفانه فقط تعداد کمی از خانواده‌های قدیمی در شهر کرمان مراسم جشن شهریورگان را برگزار می‌کنند. همین‌طور برخی از زرتشتیان به تبعیت از روز پدر باستان، روز شهریورگان را به گرامیداشت پدران و برپایی روز پدر اختصاص داده‌اند و در نیایشگاه‌ها به نیایش و شادی می‌پردازند.
