محمدحسین جعفری سمیع دبیر گروه سیاسی موضوع اختیارات رئیس جمهور بارها در محافل سیاسی مطرح شده است. خردادماه سال جاری بود که درخواست حسن روحانی، رئیس جمهوری ، برای گرفتن اختیارات ویژه در دوران جنگ اقتصادی بازتاب وسیعی در افکار عمومی داشته و با واکنش فعالان و تحلیلگران سیاسی روبه‌رو شده است. پیش از آن […]
محمدحسین جعفری سمیع
دبیر گروه سیاسی
موضوع اختیارات رئیس جمهور بارها در محافل سیاسی مطرح شده است. خردادماه سال جاری بود که درخواست حسن روحانی، رئیس جمهوری ، برای گرفتن اختیارات ویژه در دوران جنگ اقتصادی بازتاب وسیعی در افکار عمومی داشته و با واکنش فعالان و تحلیلگران سیاسی روبه‌رو شده است. پیش از آن نیز دکتر روحانی ۲۲ اردیبهشت در دیدار با جمعی از فعالان سیاسی دو جناح داخلی به مناسبت ماه رمضان گفته بود وقتی از دولت سوال و مطالبه‌ای می‌شود باید از طرف دیگر بررسی شود که دولت چه مقدار در حوزه‌های مورد سوال دارای اختیار بوده است. هفته گذشته برای سومین بار بود که رئیس جمهور بار دیگر از اختیارات محدودش انتقاد کرد.
به گزارش «جمله» دکتر حسن روحانی که سال ۹۲ با وعده حل مساله هسته ای، ایجاد رونق اقتصادی، حل مساله حصر و بهبود وضعیت مردم توانست بر رقبای خود پیروز شود، در سال های گذشته از طرف بخش عظیمی از جامعه به دلیل عدم تحقق وعده هایش با انتقادهای شدیدی مواجه است. او پیش از این نیز حتی در مقابل مشکلات از جمله موضوع احتمال فیلترینگ اینستاگرام نه به عنوان بالاترین مرجع دولت بلکه در نقش یک منتقد ظاهر شده و از چنین وضعیتی انتقاد کرده بود که این موضوع واکنش بسیاری را در شبکه های اجتماعی به همراه داشت. برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی به او یادآوری کرده بودند که او اکنون رئیس جمهور است و نباید نقش منتقد به خود بگیرد. روحانی که وعده داده بود «هرگز انگشت دولت به روی دکمه فیلترینگ» نرود نتوانست از فیلتر شدن پیامرسان تلگرام ممانعت بعمل آورد. این مضوع گرچه به ظاهر کوچک بود اما بازتاب گسترده ای در جامعه به همراه داشت.
رابطه اختیارات دولت و زندگی ملت
هفته گذشته برای بار سوم بود که بار دیگر رئیس جمهور از محدود بودن اختیاراتش سخن گفت. او که در پانزدهمین جشنواره شهید رجایی سخنرانی می کرد،از نبود اختیارات برای اداره کردن کشور و حل مشکلات فزاینده، به صراحت ابراز ناخشنودی و نارضایی کرد وگفت : «دولتی که اختیارات ندارد چه مسئولیتی می‌توان از آن انتظار داشت»
دکتر روحانی همچنین اظهار کرد: « تا زمانی که اختیارات دولت بالا نباشد و قدرت زیادی نداشته باشد مردم زندگی خوشی نخواهند داشت. البته این معنایش دیکتاتوری و خودرایی نیست بلکه قدرت داشتن برای رسیدگی به امور مردم و رفع مشکلات و مسائل است».
پیش از این هم اظهارات مشابه رئیس جمهور در خصوص محدودیت اختیاراتش با واکنش های جریان های سیاسی مواجه شده بود. البته در این میان جریان سیاسی وابسته به دلواپسان و رقیبان شکست خورده در انتخابات ۹۲ و ۹۶ حسابی جداگانه دارند، چرا که در مقابل هر اظهار نظر دکتر روحانی واکنش های تندی از خود نشان می دهند که هیچگونه ارزش بازخوانی ندارند. اما جریان های معقول و معتدل از نگاهی کارشناسانه سخنان رئیس جمهور را مورد نقد قرار داده اند.
پیش از این تقی آزاد ارمکی، استاد جامعه‌شناسی دانشگاه تهران در انتقاد از سخنان حسن روحانی دربارۀ ناکافی بودن اختیاراتش می‌گوید: «آقای روحانی با سیستم بیگانه نبوده و به خوبی می‌دانسته که اختیارات رئیس جمهوری در ایران چقدر است. این حرف روحانی نه سیاسی است نه کارشناسانه.»
در پاسخ به این نکته که روحانی در جواب منتقدان می‌تواند بگوید پیشاپیش به میزان اختیاراتش به عنوان رئیس جمهوری واقف بوده اما در مقام عمل، اختیاراتش محدودتر از چیزی شده که قانون اساسی برای رئیس جمهوری تعیین کرده و روسای جمهور سابق از آن برخوردار بودند، آقای ارمکی می‌گوید: «اگر هم این طور بوده، آقای روحانی در این شش سال باید فغان می‌کرد. امروز دیگر نمی‌تواند چنین چیزی بگوید. اختیارات رئیس جمهوری را قانون اساسی و عرف سیاسی تعیین می‌کنند. آقای روحانی با قانون اساسی آشنا بود. اگر با عرف سیاسی آشنا نبود، می‌توانست با صدای بلند عرف را نقد کند. اگر هم با عرف سیاسی آشنا بود ولی آن را قبول نداشت، می‌توانست کاندیدای ریاست جمهوری نشود. رئیس جمهور مطابق عرف سیاسی کشور اختیارات کمی دارد. آقای روحانی وقتی کاندیدای ریاست جمهوری شد، چه سال ۹۲ چه سال ۹۶، مطابق حداکثر اختیارات رئیس جمهور و بدون توجه به عرف سیاسی شعار و وعده داد تا از مردم رای بگیرد».
بر این اساس عده ای از منتقدان نیز موضوع مطرح شده از سوی رئیس جمهور در خصوص محدودیت اختیاراتش را به نوعی شانه خالی کردن از مسئولیت ارزیابی می کنند و آن را دلیلی بر عدم توانایی دولت در حل مشکلات می دانند در حالی که برخی دیگر اعتقاد دارند، مقصر بروز مشکلاتی که امروز دامن گیر کشور و ملت شده تنها دولت نیست و بخش های دیگر هم در آن سهیم هستند.
همه در این وضع مقصر هستند
مسعود پزشکیان، نائیب رئیس مجلس در گفت و گویی که با یکی از رسانه ها داشت، به این موضوع پرداخت. او عدم پایبندی مسئولان به اهداف و شعارهای اعلام شده را علت سرخوردگی مردم می‌داند و می‌گوید همه اعم از اصلاح طلب یا اصولگرا در واقعیت فساد و ناکارآمدی گسترده مقصرند و از ایجاد سیستمی که بتواند “جلوی بخور و ببرها” را بگیرند غفلت کرده‌اند: «… هر دولتی روی کار آمد عده‌ای شعار دادند بی‌عرضه است. بعد از سوی دیگر در ۴۰ سالگی انقلاب از دستاوردهای انقلاب می‌گوییم. خب اگر دستاوردی داریم همین بی‌عرضه‌ها به دست آورده‌اند و اگر همه آنها بی‌عرضه‌اند که از کدام دستاورد سخن می‌گویید. یعنی این تناقض را باید حل کنیم.»
نایب رئیس مجلس دهم اضافه می‌کند که بی‌اعتمادی مردم، نتیجه رفتار “دولت پنهان” است و تاکید می‌کند که همه جناح‌ها به صورت موقتی آمده و رفته‌اند اما ثبات کاری دست کسانی بوده که در سایه حرکت می‌کنند: «این سازمان در سایه همیشه حضور داشته و ثابت بوده است. در نتیجه اگر مشکلی در کشور وجود دارد آنهایی که ثبات دارند باید جواب بدهند و نه آنهایی که یک روز آمده و و یک روز هم می‌روند.»
او در توضیح رفتار “دولت پنهان” از دوران وزارت خودش مثال می‌آورد: «زمانی که من وزیر بهداشت بودم ۲۵ کانون در بهداشت و درمان تصمیم می‌گرفتند. من وزیر بودم اما اختیاراتم در دست ۲۵ واحد و سازمان و ارگان دیگر بود. بعد هم در نهایت من باید پاسخگو می‌بودم. در بقیه وزارتخانه‌ها هم همین وضع است. شما فکر می‌کنید فرهنگ را وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کنترل می‌کند؟ سازمان‌های مختلف در این زمینه نقش‌آفرینی می‌کنند اما وقتی می‌خواهند فحش بدهند تنها به وزارت ارشاد فحش می‌دهند.»
مسعود پزشکیان گفت که اگر به جای حسن روحانی بود، در اولین فرصت به مجلس می‌آمد و همه چیز را به صورت شفاف بیان می‌کرد. او با تشبیه مواضع مسئولان به بازی “کی بود کی بود من نبودم”، اذعان کرده که مجلس در همه ادوار خود “همینی بوده که هست”؛ مجلسی نه خوب و نه بد، با نمایندگانی که از الک شورای نگهبان گذشته و در بهترین حالت برای حوزه انتخابیه خودشان لابی می‌کنند.
در نهایت باید گفت هرچند دکتر روحانی محدودیت اختیارات، کارشکنی های داخلی و خارجی، بدعهدی آمریکا و ده ها مورد دیگر را به عنوان موانع تحقق وعده هایش نام می برد اما همانطور که مسعود پزشکیان اشاره کرد، او این اختیار را دارد تا با مردم صریح و بی پرده سخن بگوید مردم انتظار دارند رئیس جمهور روحانی برای یک بار هم که شده سخنان خود را از لای پرده‌ها بیرون آورده و صریح بگوید منظورش از نبود اختیار چیست. شاید شجاعت و شفافیت کمترین توقعی باشد که امروز مردم از رئیس جمهور خود دارند.
