محمدحسین جعفری سممیع دبیر گروه سیاسی محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان یک ماه گذشته بیشتر روزهای خود را در سفرهای دیپلماتیک به سر برده است. طی دو هفته اخیر وزیر امور خارجه با حضور در کشورهای منطقه اسکاندیناوی و اروپایی، در حالی که قصد داشت عازم تور آسیایی و دیدار با مقامات کشورهای چین، […]
محمدحسین جعفری سممیع
دبیر گروه سیاسی
محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان یک ماه گذشته بیشتر روزهای خود را در سفرهای دیپلماتیک به سر برده است. طی دو هفته اخیر وزیر امور خارجه با حضور در کشورهای منطقه اسکاندیناوی و اروپایی، در حالی که قصد داشت عازم تور آسیایی و دیدار با مقامات کشورهای چین، شود سفر کوتاه اما خبرساز او به محل برگزاری اجلاس جی ۷ نظرها را به سوی خود جلب کرد. ظریف پس از بازگشت از فرانسه تنها مدت زمان کوتاهی در تهران حضور داشت و بلافاصه به سمت چین حرکت کرد. سفرهای پیاپی ظریف در چند روز گذشته حکایت از حرکت سریع ماشین سیاست خاجی کشورمان در بزرگراه دیپلماسی دارد. حال باید دید انتهای این بزرگراه چه چیزی در انتظار ظریف است.
به گزارش «جمله» روز گذشته محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان در حالی در صدر یک هیات عالی رتبه وارد بنگلادش شد، که این روزها به دلیل حجم بالای رایزنی هایش مورد توجه تحلیلگران و رسانه های بین المللی قرار دارد.
تور دیپلماسی وزیر امور خارجه همزمان با نزدیک شدن به موعد گام سوم ایران در کاهش تعهدات برجامی، از منطقه اسکاندیناوی آغاز شد و اکنون به شرق آسیا رسیده است. در واقع بنگلادش محل برگزاری مجمع کشورهای حاشیه اقیانوس هند است و قرار است که ظریف در این مجمع سخنرانی کند.
در شرایط کنونی دستگاه دیپلماسی تلاش می کند از هر فرصتی برای پیش برد اهداف کشور بهره مند شود و از آنجایی که محمدجواد ظریف همواره استفاده از دیپلماسی عمومی را یکی از مفیدترین راهکارها در سیاست خارجه می داند، حضور در این مجمع می تواند فرصت خوبی برای ایران بشمار آید. مجمع کشورهای حاشیه اقیانوس هند در واقع فرصت مناسبی است تا وزیر امور خارجه کشورمان با تعدادی از مقامات عالی رتبه کشورها دیدار و گفت و گو کرده و سیاست های راهبردی کشورمان را پیگیری کند.
از سوی دیگر همزمان با ورود وزیر امورخارجه به بنگلادش، سید عباس عراقچی نیز وارد اسلونی شد تا با برخی از مقام‌های اقتصادی و سیاسی این کشور دیدار و گفت و گو کند. عراقچی روز دوشنبه به موازات گفت و گو های ظریف در روسیه، با مقامات سیاسی و اقتصادی فرانسه رایزنی کرده بود. این اقدام همزمان وزیر و معاون او حکایت از فشردگی و گسترش فعالیت های دستگاه دیپلماسی دارد در آستانه گام سوم ایران در کاهش تعهدات برجامی دارد.
نزدیک شدن به موعد مقرر
با نزدیک شدن به موعد مقرر گام سوم کاهش تعهدات برجامی، سرعت رایزنی های دیپلماتیک به طور محسوسی بالا رفته است. برخی تحلیلگران اعتقاد دارند با توجه به رایزنی های متعدد در روزهای اخیر، به احتمال قوی ایران مجبور نخواهد شد گام سوم خود را بردارد چرا که امروز این اراده در بین کشورهای اروپایی دیده می شود که آنان خواستار برآورده ساختن مطالبات ایران هستند و تلاش می کنند با مذاکره تنش ها را کاهش دهند. در این بین برخی اعتقاد دارند که اروپایی ها و به ویژه فرانسه تلاش دارد تا روسای جمهور ایران و آمریکا را بر سر میز مذاکره آورند. اما واقعیت آن است که این نظریه تا حد زیادی غیر ممکن است. در خوشبینانه ترین حالت ممکن، می توان گفت مذاکره میان ایران آمریکا تنها در قالب ۱+۵ انجام پذیرد و آن هم در شرایطی است که ابتدا دولت ترامپ تمامی تحریم ها را لغو کرده و بار دیگر به جمع امضا کنندگام برجام بازگردد.
با توجه به سوابق نچندان خوب ترامپ در عرصه بین الملل نمی توان امیدوار بود او که تعداد زیادی از توافقات بین المللی را نقض کرده و برجام را چندین بار «توافق بد» خطاب کرده است، با سرافکندگی حاضر به پذیرش مجدد آن گردد.
بنابراین بعید است با وجود مشاورانی مانند پمپئو و تاثیر آنها بر ترامپ، رییس‌جمهور آمریکا برخلاف صحبت‌هایش انعطافی برای توافق و مذاکره با ایران نشان دهد.
«باربارا اسلاوین»، تحلیلگر مسائل بین‌المللی در مورد گفت‌وگو و مذاکره میان ایران و آمریکا می‌گوید: با بودن پمپئو و بولتون در کابینه ترامپ تصور اینکه گفت‌وگویی اتفاق بیفتد بسیار دشوار است. این نکته بسیار مهم است که هر کاری که می‌توان برای کاستن از تنش‌ها انجام داد، انجام شود.
در این میان هرچن گفت و گوی مستقیم روحانی و ترامپ غیر ممکن به نظر می رسد اما هستند کسانی که همچنان بییم آن را دارند که مبادا یک گفت و گوی ساده و کوتاه تمام منافع آنان را با خطر مواجه سازد. اسرائیل همواره نگران دیدار احتمالی میان ایران و آمریکا بوده است. یکی از اهداف حملات اخیر اسرائیل در عراق جلوگیری از فراهم شدن بستر مناسب برای ملاقات بین رهبران ایران و آمریکا بوده است. چیزی که واضح است این است که دولت نتانیاهو تمایلی به گفت‌وگوی مستقیم بین تهران و واشنگتن ندارد.
مقام‌های اسرائیلی در گذشته بارها به طور صریح مخالفت خود با گفت‌وگوی مستقیم بین ایران و آمریکا را اعلام کرده و همواره از خروج ترامپ از برجام حمایت کردند. دیگر طرف هایی که از این مذاکره احتمالی بیمناک هستند می توان به رژیم سعودی و گروه های تندروی داخلی اشاره کرد که با نگرانی تحولات سیاسی را نظاره می کنند.
اهداف ظریف از اسکاندیناوی تا جنوب آسیا
درباره اهدافی که وزیر امور خارجه کشورمان دنبال می کند، ابراهیم نواردر القدس العربی چاپ انگلستان نوشت:« به نظر می رسد معامله ظریف-مکرون که در تدوین آن تلاش های دیپلماتیک بسیاری از توکیو گرفته تا اسلو،برلین و پاریس نقش داشت، در بردارنده چهار نکته اصلی است:نخست: اجازه ازسرگیری صدور نفت از سوی ایران اما به میزان کمتر، دوم:راه اندازی سازوکار اروپا برای حل و فصل مسئله پرداخت ها به ایران، سوم:کاهش تنش در تنگه هرمز وچهارم:تدارک برای برگزاری نشست سران آمریکا و ایران».
این تحلیلگر جهان عرب ادامه می دهد: «این معامله در بازگشت ایران به بازار جهانی نفت نقش خواهد داشت و کشورهای وارد کننده نفت ایران بدون این که با مشکلی در روابط خود با آمریکا برخورد کنند، به نفت دست خواهند یافت.این معامله همچنین فتیله بحرانی جدید میان آمریکا و چین را پایین آورد چرا که چین بی توجه به تحریم های آمریکا به وارد کردن نفت از ایران ادامه داده واین مسئله شرکت های نفتی چین را در معرض تهدید تحریم های آمریکا قرار می دهد».
وی در ادامه با اشاره به نقش جریان های تندرو در ایران می نویسد: « اکنون توپ در زمین ایران است. گزینه های ایران در نظر سپاه و جریان های تندروی محافظه کار مورد حمایت رهبری، دشوار و پیچیده می آید اما این گزینه ها در دیدگاه جریان های سیاسی میانه رویی که از حمایت رهبر معظم وتوده مردم ایران نیز برخوردارند، ساده تر و آسان تر است. نقطه مشترک دو طرف استقلال و آزادی اراده ملی ایران است. این نقطه غیر قابل چانه زنی و مذاکره است.از این رو احتمالا میانه رو ها و تندروها نقاط مشترکی را در معامله ظریف-مکرون پیدا کرده و به گزینه هایی دست پیدا کنند که ایران را از تاثیر تحریم های آمریکا دور می کند». ابرهیم نوار در پایان پیش بینی کرده که احتمالا دیپلماسی ایران در آینده به شدت فعال شده و به دنیا سیاستی متضاد سیاست آتش افروزی اسرائیل و عربستان ارائه دهد. در نهایت پنجشنبه ۱۴ شهریورماه موعد اعلامی ایران برای اجرای گام سوم کاهش تعهدات برجامی است. مهلت ۶۰ روزه دوم ایران به طرف‌های باقی مانده در توافق هسته‌ای مخصوصا سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان در حالی ساعات پایانی خود را سپری می‌کند که دو بار برگزاری نشست کمیسیون مشترک برجام و آغاز تلاش و رهبری پاریس برای حفظ توافق هسته‌ای در این مدت بارها این سوال را در ذهن به وجود آوردند که آیا گشایشی در گره کور شده برجام صورت گرفته تا ایران روند کاهش تعهدات خود را متوقف یا تعلیق کند؟ برای رسیدن به پاسخ این سوال چاره ای نیست جز آنکه صبر کرد و تحولات لحظه به لحظه عرصه سیاست خارجی کشور را مورد رصد قرار داد.
