شهلا منصوریه دبیر گروه گردشگری بسیاری از روستاهای ایران به دلیل محرومیت و دور بودن از مراکز شهری ناشناخته مانده اند. روستاهایی که هر کدامشان رگ حیاتی هر کشوری می توانند باشند. روستاهای بکر و سنتی که بافت قدیمی و زیبای خود را حفظ کرده اند. بسیاری از این روستاها که می تواند روستای هدف […]
شهلا منصوریه
دبیر گروه گردشگری
بسیاری از روستاهای ایران به دلیل محرومیت و دور بودن از مراکز شهری ناشناخته مانده اند. روستاهایی که هر کدامشان رگ حیاتی هر کشوری می توانند باشند. روستاهای بکر و سنتی که بافت قدیمی و زیبای خود را حفظ کرده اند. بسیاری از این روستاها که می تواند روستای هدف گردشگری باشد، در شهرهای مرزی قرار دارند. روستاهایی که با وجود دارا بودن شرایط زندگی و جوی نامناسب، اما همچنان مردمی خونگرم و اصیل دارند. در برنامه این هفته روستاگردی، روزنامه جمله به روستایی مرزی در شرق ایران رفته است. روستای قلعه نو، در حوالی زابل از این دست روستاهایی است که باید به آن سفر کرد و در کوچه پس کوچه هایش قدم زد و با مردمانش گفت و گو کرد.
از نظر ویژگیهای آب و هوایی، فصل، فصل رفتن به سیستان است. قدم زدن در روستاهای دورافتاده اما بکر و سنتی؛ روستاهایی دورافتاده که برای بسیاری ناشناخته است. برای دیدن روستاها باید وقت کافی گذاشت و از تک تک لحظه های آن لذت برد. شنیدن نغمه های زیبای محلی با زبان مردمانش مطمئنا خاطراتی فراموش نشدنی از سیستان را برای تان خواهند ساخت.
بر روی یک بلندی تپه مانند قرار دارد، شاید هم به این دلیل است که اسمش را قلعه گذاشته اند. خانه هایی با سقف های گنبدی شکل به صورت پلکانی که در زیر هر سقفی بادگیرهایی قرار گرفته که در زبان محلی به آن «کولک» می‌گویند و در دیواره آن «سورک» قرار دارد که دریچه ای است که سبب ورود هوای سرد و کوران آن می شود، به گونه ای که باد از سقف وارد و از سورک خارج می شود.
کوچه هایی تودرتو و شیبدار که خانه های گنبدی شکل را به هم متصل می کند. می گویند شبیه ماسوله است و به همین جهت لقب ماسوله جنوب شرق ایران را به آن داده اند. هرچند نسبت دادنش به ماسوله، نام و آوازه خود قلعه نو را یک جورهایی تحت الشعاع قرار می دهد.
وجه تسمیه قلعه نو
در کویر و مسیر خاکی و غبارآلود به تپه ای رسیدیم که برفراز آن روستا بود. به گفته راهنمای گردشگری این روستا که از دور زیبایی اش چشم نواز و روح نواز بود، از اواخر دوره قاجاریه ساخته شده و مردمان را از روستای قلعه کهنه به سوی خود کشانده است.
آفتاب کاملا بالای سرمان بود و گرما به همراه باد ما را به کوچه پس کوچه های روستا هدایت می کرد. این روستا از یک سو در لابه لای کویر و خطوط تلماسه ای، از سویی به «دهانه غلامان» و از سوی دیگر همسایگی «چاه نیمه چهارم» تنها منبع آب سیستان است. با این وجود خود روستا، هلاک آب است. سایه چندین و چند ساله خشکسالی زندگی مردم این روستا را تهدید می کند و مردم فقط حق استفاده از آب چاه نیمه را برای شرب دارند و از کشاورزی و دامداری هیچ خبری نیست.
محمودرضا کمالی جوان در گفت و گو با روزنامه جمله به اثر تاریخی بسیار مهم «دهانه غلامان» در مجاورت این روستا اشاره می کند و می افزاید: اثر باستانی دهانه غلامان مربوط به دروان هخامنشی است که به گفته باستان شناسان، شهر درنکیان یا زرنکا که در کتیبه های باستانی از آن نام برده شده است همین دهانه غلامان است که در کنار چاه نیمه چهارم قرار گرفته است.
این راهنمای گردشگری، با بیان اینکه روستای قلعه نو، روستایی پله ای است که به ماسوله شرق معروف است می گوید: این روستا، دارای ارگی است با قدمت ۱۶۰ ساله که درحال بازسازی است و از بناهای مهم و تاریخی این روستا محسوب می شود. وی در می افزاید: در گذشته در این قلعه خانه های روستایی و خانه خان وجود داشته است و انباری برای حفظ و آذوقه غلات و محل آرد کردن گندم وجود داشته که این بنا در زیرزمینی بزرگ به گستره ۱۵۰۰ متر مربع است.
بومگردی در منطقه مرزی
وی ادامه می دهد: روستای قلعه نو، دارای دو واحد بومگردی قلعه نو و کلبه آرامش است. این روستا به شماره ۷۲۵۵ مورخ ۱۲ بهمن ۸۵ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
بافت روستا شکل سنتی و قدیمی خود را حفظ کرده است و مردم با میراث همکاری کردند و ساختمان های قدیمی را برای خودشان بازسازی کردند و ساختمان مدرنی بجز مدرسه وجود ندارد که آموزش و پرورش برای حفظ نما، بافت سنتی و بومی را حفظ کرده است.
روستای نمونه هدف گردشگری در نزدیکی شهر زهک است و زهک در مرز افغانستان و نزدیک پل ابریشم روی رودخانه هیرمند واقع شده است. این پل، پل ارتباطی ایران و افغانستان بر روی رودخانه هیرمند واقع شده است و دارای گمرک و بازارچه مرزی است.
طرح هادی روستایی
اجرای طرح هادی روستایی مدتی است که در این روستا اجرا شده است. بازسازی که روح تازه ای در این خطه از سرزمین مان دمیده است و از اینکه خودروها به راحتی بر روی سنگ فرش های روستا حرکت می کنند، غمگنانه بود.
به گفته کمالی جوان، علاوه بر آجرفرش شدن کوچه های روستان، دیوارهای روستا هم بازسازی شده است. خانه های به هم پیوسته روستا که نوعی تداعی گر ماسوله ای است که تاریخ را با خود به یدک می کشد، خانه های خشتی با سقف گنبدی و بادگیرهای معروف منطقه سیستان تداعی کننده تمدن شگرف این دیار است. از صنایع دستی این روستا می توان به خامه دوزی و عروسک سازی اشاره کرد.
لازم به ذکر است که قلعه نو تنها روستا در سیستان و بلوچستان است که صد در صد معماری منازل آن قدیمی و از خشت و گل ساخته شده و با همان سبک، ویژگی خود را حفظ کرده است، معماری در سیستان برگرفته از شرایط اقلیمی این منطقه است به طوری که بیشتر منازل آن از مصالح سنتی شامل آب، گل و خشت ساخته شده است.
قلعه نو در سه راهی جزینک – زهک و ۲۶ کیلومتری زابل قرار دارد، پس رسیدن به آن کار دشواری نیست. کافی است از فرودگاه زابل که فقط ۵ کیلومتر با شهر فاصله دارد، یکراست به سمت قلعه نو حرکت کنید؛ این را برای آنهایی می‌گویم که خیال می‌کنند سیستان آن طرف دنیاست.
روستا یعنی جریان زندگی، تلاش بی وقفه، شاکر بودن و چشم به آسمان داشتن؛ روستا رگ حیات هر کشوری است؛ رگ هایی که خون تولید در آن جاری است و تداوم حیات هر روستا تضمینی است برای حیات کل کشور. روستا هنوز هم تداعی کننده عشق و صفا و صمیمیت است، همدلی مردم، هم صدایی همه و پاکی و بی ریا بودن.
در روستا، هیچ کوچه ای به درهای بسته ختم نمی شود و هیچ بن بستی از چشم کوچه ها پنهان نمی ماند. در باغ های اینجا، هیچ غنچه ای از ترافیک نسیم دلگیر نمی شود و هیچ بادی از گرده های مسافر امان نمی گیرد. هوای خوش و بوی گل و تا چشم کار می کند سبزه و درخت؛ یک روستا، سرشار از حس و حال خوش و پر از شادابی است. با این همه آرامش و نشاط، اگر نخواهیم لااقل ساعاتی را در فضای دل انگیز روستا سپری کنیم، به نوعی کم آورده ایم.
