دردانه دهر به بحر آوازی تو / سرمنشاء عشق و شور پروازی تو / در روز نخست از چنین فصل خزان / آواز خوش عشق بخوان، جان جهان روز نخست پاییز زادروز استاد محمدرضا شجریان است؛ بزرگمردی که هنر و فرهنگ را برای مردم ایران به ارمغان آورده است. خسرو آواز ایران نیاز به هیچ‌گونه […]
دردانه دهر به بحر آوازی تو / سرمنشاء عشق و شور پروازی تو / در روز نخست از چنین فصل خزان / آواز خوش عشق بخوان، جان جهان
روز نخست پاییز زادروز استاد محمدرضا شجریان است؛ بزرگمردی که هنر و فرهنگ را برای مردم ایران به ارمغان آورده است. خسرو آواز ایران نیاز به هیچ‌گونه معرفی ندارد؛ کسی که جهانیان او را یکی از مهمترین هنرمندان موسیقی جهان در قرن اخیر و همچنین یکی از پنجاه صدای برتر تاریخ جهان می‌نامند. سه سال و چند ماه از روزی که محمدرضا شجریان، استاد آواز ایرانی در مقابل دوربین از بیماری اش صحبت کرد می‌گذرد. سه سال و چند ماه است که طرفداران او نتوانستند یک دل سیر تصویر یا خبری خوش از او بشنوند. سرطان شجریان را خانه‌نشین کرد و طرفدارانش را بهت‌زده. او حالا هفتاد و نه ساله است.
بر آستان جانان گر سر توان نهادن
گلبانگ سربلندی بر آسمان توان زد
وقتی این بیت از شعر حافظ را می‌خوانید با چه صدایی در گوش‌تان طنین‌انداز می‌شود؟ احتمالا یکی از زیباترین خاطراتی که از این شعر داریم آواز استاد محمدرضا شجریان است. کلمات در صدای ایشان انگار با احساس در می‌آمیزند و به معنی واقعی‌شان می‌رسند. مطمئنا موسیقی سنتی و آواز ایرانی بدون شخصیت‌های برجسته‌ای مانند استاد محمدرضا شجریان ناشناخته و ناکامل باقی می‌ماند. تولد ایشان روز مبارکی برای فرهنگ و هنر ایران است.
محمدرضا شجریان در اول مهرماه سال ۱۳۱۹ شمسی در شهر مشهد متولد شد. پدرش صوت زیبایی داشت و معلم قرآن بود. وی صدای خوش را از پدربزرگ به ارث برد، پدربزرگی که «جز در محافل خصوصی و در نزد دوستان صمیمی جای دیگری نمی‌خواند.» اولین زمزمه‌های آواز ایشان در دوران دبیرستان شروع شد، اما پدر مخالف آواز خواندن بود. به همین دلیل، استاد شجریان، سال‌ها، فعالیت هنری خود را با نام مستعار دنبال کردند. استاد در سال ۱۳۴۵ به تهران آمدند و در رادیو مشغول به کار شدند. تا سال ۱۳۵۵، برنامه‌های زیادی با صدای استاد ضبط شد. اما یک سال بعد، ایشان در اعتراض به موسیقی آن زمان رادیو را ترک کردند. استاد محمدرضا شجریان، در طول ۴۰ سال فعالیت خود، هنر و فرهنگ ایرانی را به کشورهای زیادی معرفی کرده و جوایز، مدال‌ها و نشان‌های افتخار متفاوتی را دریافت کردند که به راستی شایسته نام ایشانند.
او را با ویژگی نوع صدا و سبک مخصوص به خود و اجرای تصنیف‌های ملی میهنی می‌شناسند. سایت انجمن آسیا وی را پرآوازه‌ترین هنرمند موسیقی اصیل ایرانی، روزنامه ونکوور سان او را یکی از مهمترین هنرمندان موسیقی جهان و همچنین رادیوی عمومی ملی (NPR) در سال ۲۰۱۰ او را یکی از ۵۰ صدای برتر جهان معرفی کرده‌است.
محمدرضا شجریان، بنیان‌گذار گروه شهناز و ابداع کننده چندین ساز موسیقی است. همچنین از فرزندان محمدرضا شجریان، همایون و مژگان در زمینه موسیقی فعالیت دارند. شجریان در قرائت قرآن نیز فعالیت داشته و دعای ربنا معروف‌ترین تلاوت‌های قرآنیِ اوست. خوانندگان سرشناسی چون ایرج بسطامی، شهرام ناظری، حسام‌الدین سراج، حمیدرضا نوربخش و پسرش همایون از شاگردان شجریان هستند. محمدرضا شجریان در پیام ویدیویی برای تبریک نوروز ۱۳۹۵ با چهره‌ای متفاوت و موهای بسیار کوتاه حاضر شد. برخی سایت‌ها از ابتلای او به سرطان کلیه خبر دادند.
او در این پیام ویدیویی می گوید خود من هم با یک میهمان ۱۵ سالهای سال‌هاست که آشنا هستم و دوست شدیم با همدیگر و الآن هم من به خاطر همان اینجا ایستاده‌ام و طبق دستور ایشان موهای سرم را هم کوتاه کردم و بچه حرف‌گوش‌کنی شدم و چند وقت دیگر هم در اینجا هستم، چون آرامش خوبی دارم و خیلی راحتم اینجا، برای اینکه با این میهمان بتوانیم به تفاهم برسیم ان‌شاءالله. به تفاهم که رسیدیم، راه می‌افتم می‌آیم به سراغ شما هم‌میهنان عزیزم و کارهای هنری‌ام را دنبال خواهم کرد.
چندی پیش در تابستان ۱۳۹۶ روابط عمومی محمدرضا شجریان نیز در گفتگویی اعلام کرد؛ حال استاد آواز ایران خوب است و تنها صفحات اینستاگرامی همایون شجریان و محمدرضا شجریان آخرین اخبار و دقیق‌ترین مرتبط با محمدرضا شجریان را اطلاع‌رسانی خواهند کرد. علاوه بر اجراهای خصوصی و کنسرت‌ها و تیتراژ فیلم‌ها و آثار غیررسمی، تنها اشاره‌ای به‌نام آلبوم‌های شجریان کافی است که نه‌تنها ایرانیان بلکه جهانیان هنردوست را به‌یاد لحن داوودی و اعجاز آواز شجریان بیندازد. با این حال، در میان آلبوم‌های استاد شجریان، بخشی از بهترین آثار محصول همکاری مشترک خسرو آواز ایران با زنده‌یاد پرویز مشکاتیان است؛ آثاری که در آنها آواز شجریان به‌همراهی گروهی از نوازندگان و به‌اصطلاح گروه‌نوازی است و آهنگ‌سازی آنها برعهده مشکاتیان بوده است. این دو هنرمند بزرگ که در حد فاصل سالهای ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۴ همکاری‌های مستمری با هم داشتند، بهترین آلبوم‌های گروه‌نوازی موسیقی ایرانی را تولید کردند. «بیداد»، «آستان جانان»، «سر عشق»، «نوا»، «دستان»، «گنبد مینا»، «دود عود»، «جان عشاق»، «بهاریه» و «قاصدک» محصول این همکاری‌های مبارک است.
روزهای پایانی تابستان و ابتدایی پاییز، یعنی همان روزهایی که درست به میانه سال می‌رسیم، روزهایی فراموش‌نشدنی در تاریخ موسیقی ایران است؛ سی‌ام شهریور سالروز درگذشت زنده‌یاد استاد پرویز مشکاتیان و اول مهرماه زادروز استاد محمدرضا شجریان است. این دو نام بی‌تردید برای افتخار موسیقی ایرانی و اعتبار سرزمین هنرخیز خراسان کافی است و اگر نام استاد زنده‌یاد محمدرضا لطفی را بر این دو بیفزاییم و این سه نام بزرگ را بر تارک هنر معاصر ایران بنویسیم، برای افتخار و اعتبار همه ادوار موسیقی ایرانی کافی است.
