هفده سال پیش در تیر ماه ۱۳۸۲ امانوئل ملیک اصلانیان، پیانیست و آهنگساز ارمنی‌تبار ایرانی چشم از جهان فرو بست. امانوئل ملیک اصلانیان معلمی خدمتگزار بود که بسياری از موسيقیدانان طراز اول ايرانی را پرورش داد. امانوئل ملیک اصلانیان در سال ۱۹۱۵ در شهر روستوف روسیه متولد شد. او پس از انقلاب […]
هفده سال پیش در تیر ماه ۱۳۸۲ امانوئل ملیک اصلانیان، پیانیست و آهنگساز ارمنی‌تبار ایرانی چشم از جهان فرو بست. امانوئل ملیک اصلانیان معلمی خدمتگزار بود که بسياری از موسيقیدانان طراز اول ايرانی را پرورش داد.
امانوئل ملیک اصلانیان در سال ۱۹۱۵ در شهر روستوف روسیه متولد شد. او پس از انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ همراه با خانواده‌اش به شهر تبریز مهاجرت کرد؛ از سن ۱۰ سالگی نواختن پیانو را نزد خانم آماتونی، از معلمان این شهر که تحصیل‌کرده سوئیس بود، آغاز کرد. ملیک اصلانیان در سن ۱۴ سالگی عازم آلمان شد و ۲۴ سال در این کشور ماند. او پس از دریافت دیپلم پیانو از کنسرواتوار هامبورگ، با هدف فراگیری شیوه های علمی آهنگسازی و رهبری ارکستر در مدرسه عالی موسیقی برلین، رهسپار این شهر شد؛ سپس به ایران بازگشت و استاد موسیقی دانشگاه تهران و هنرستان عالی موسیقی شد.
اصلانیان خالق آثاری چون «منظومه سمفونیک گلبانگ» بر اساس داستان کوتاهی از غلامحسین غریب، «افسانه آفرینش»، «پروانه»، «فانتزی برای تار»، «تنبک»، «سنتور و ارکستر»، و «آذربایجانی کنسرتو پیانو» بوده است. آثار او را بارها ارکسترهای بزرگ جهان و ارکستر سمفونیک تهران اجرا کرده‌اند.
امانوئل مليک اصلانيان بدون شک از مهمترین آهنگسازان و نوازندگان پیانو در تاریخ معاصر ایران بود که با وجود شهرتش در میان طرفداران موسیقی کلاسیک غربی در ایران، در میان نخبگان فرهنگی و هنری ایران چندان شناخته شده نیست. بخشی از این ناشناختگی به روش فکری این هنرمند برمی‌گردد. او موسیقی را وسیله ای برای خودشناسی می دانست نه برای نمایش مهارت. او معتقد بود که کار یک نوازنده تنها انتقال نت های اثر خلق شده به ساز نیست، بلکه او باید چنان با قطعه یکی شود که گویا خود آن را ساخته است.
ملیک اصلانیان در زمینه نوازندگی پیانو هم دارای اندیشه ای منحصر به فرد بود. روش او در تمرین آثار نیز متفاوت بود. او می گوید: «وقتی روی قطعه ای کار می کنم تا زمانی که مطمئن نشوم که همه زوایای آن را بی واسطه و بدون کوچکترین شکی می شناسم، آن را به معرض نمایش نمی گذارم. برای این کار ابتدا نت ها را بر روی شاسی های پیانو منتقل می کنم سپس آن شاسی‌ها را با وجود خود یکی می کنم. این تمرین را تا مرحله ای ادامه می دهم که گویی قطعه را خود ساخته ام.». او معتقد بود که یک نوازنده خوب باید کاری کند که به جای این که انگشتان دستش بر او فرمان برانند، خود با نیروی ذهنش بر انگشتان فرمان دهد. به همین دلیل در تمرین های پیشرفته هنرجویان را وادار می کرد که به جای نوازندگی عادی بر روی ساز، روی پیانوی بی صدا یا بدون استفاده از ساز و فقط با نیروی ذهنی و تخیل تمرین کنند.
اصلانیان تفاوت موسیقی کلاسیک غربی و شرقی را اینگونه بیان می کند: «پلی فونی غربی یک نوع موسیقی منظم و اندیشیده است که در آن ملودی و صدای مخالف با حفظ کمال استقلال خود بر اساس یک دستگاه هارمونی به همدیگر مربوط و پیوسته است. اما موسیقی شرقی برخلاف آن هرگز به نحوی آگاهانه ساخته و پرداخته نشده بلکه زاییده الهام است. این موسیقی در هیچ جا ثبت و تدوین نشده و باز به همین دلیل این نوع موسیقی هیچ گاه چیز واحدی نیست. یعنی معمولا با یک ملودی ساده یک صدایی آغاز شده که به تدریج صداهای دیگر به آن می پیوندند و البته نه به معنای کنتر پوان بلکه به صورت آزاد چنانکه هریک به راه خود می رود».
امانوئل ملیک اصلانیان علاوه بر شناخت موسیقی کلاسیک غربی به موسیقی ایرانی هم توجه داشت و پس از بازگشت به ایران با بزرگترین موسیقیدان های سنتی ایرانی به خصوص ابوالحسن صبا در ارتباط بود. او به این واسطه با ردیف‌ها و دستگاه های ایرانی آشنا شد که نتیجه آن تصنیف قطعاتی بر مبنای موسیقی ایرانی چه برای پیانو و چه در سطح ارکستر بود. او معتقد بود که برای موسیقی ایرانی باید هماهنگی و فرم مخصوصی انتخاب کرد تا متناسب با بیان حالات و چگونگی آن باشد و اصولا درست نیست زیر ملودی های ایرانی بدون دقت هارمونی غربی گذاشته شود. او این عمل را مانند این می دانست که بخواهند فارسی را با دستور زبان فرانسه و انگلیسی تطبیق دهند. امانوئل ملیک اصلانیان روز ۱۴ ژوئیه ۲۰۰۳ در سن ۸۸ سالگی با زندگی وداع کرد. او همواره می گفت:
«هرگز نمیرد آن که دلش زنده شده به عشق/ ثبت است بر جریده عالم دوام ما»
ملیک اصلانیان معتقد بود که برای موسیقی ایرانی باید هماهنگی و فرم مخصوصی انتخاب کرد تا متناسب با بیان حالات و چگونگی آن باشد.
