در ۶ ژوئیه سال ۲۰۲۰ وزیر امور خارجه ایران، جواد ظریف اعلام کرد که ایران از مدتها قبل در حال مذاکره توافق با چین بوده است که طی آن با برقراری پیوندهای بازرگانی و استراتژیک، این دو کشور شرکای استراتژیک یکدیگر محسوب می شوند.این اتفاق منجر به گسترش رقابت های بین المللی ایالات […]
در ۶ ژوئیه سال ۲۰۲۰ وزیر امور خارجه ایران، جواد ظریف اعلام کرد که ایران از مدتها قبل در حال مذاکره توافق با چین بوده است که طی آن با برقراری پیوندهای بازرگانی و استراتژیک، این دو کشور شرکای استراتژیک یکدیگر محسوب می شوند.این اتفاق منجر به گسترش رقابت های بین المللی ایالات متحده و چین در بخش های جدید جهان می گردد . شاید از همه مهمتر، این اقدام یک پاسخ اساسی و قابل توجه به هند برای موفقیت و پیشبرد نظامی مقابل چین در کشمیر در ژوئن سال ۲۰۲۰ باشد.
توافقنامه میان ایران و چین به معنای پایان استفاده هند از بندر چابهار و احداث یک خط ریلی از آن شهر بندری به سمت شمال برای ارتباط با یک خط ریلی جدید به افغانستان است. تحرکات هند در کشمیر در سال های ۲۰۱۹-۲۰۲۰ پکن را به طور گسترده تحت تاثیر قرار داد و باعث شد طی حرکتی جدید از طرف هند، مسیر کمربندی میان چین و پاکستان که از طریق کشمیر تحت کنترل پاکستان آزاد قرار داشت قطع گردد و هند را صاحب مسیر زمینی مستقل به آسیای میانه سازد. بنابراین، پس از تقابل نیروهای ارتش هند و ارتش چین در منطقه لاداخ کشمیر در تاریخ ۱۵-۱۶ ژوئن ، ۲۰۲۰ ، پکن تصمیم گرفت با قطع دسترسی هند به آسیای میانه از طریق ایران، به این تقابل نظامی پاسخ دهد.
اولین نشانه ها پس از اعلام موافقت نامه میان ایران وچین آشکار شد، بدین صورت که دولت ایران ساخت خط راه آهن چابهار تا زاهدان که قرار بود توسط هند ساخته شود را با استناد به تاخیر عملکرد هند در پروژه ۶۲۸ کیلومتری، لغو کرد. دولت ایران سپس اعلام کرد که قصد دارد این پروژه را خود به تنهایی با سرمایه گذاری ۴۰۰ میلیون دلاری صندوق توسعه ملی در راه آهن ایران به سرانجام رساند.
بررسی فعالیت های چین طی یک دهه گذشته ،نشان دهنده آنست که مهمترین هدف چین تأمین امنیت واردات انرژی خود از خلیج فارس و نیز رقابت با ایالات متحده و هند است . نگاه چین به روزی است که به عنوان ابر قدرت خلیج فارس و اقیانوس هند شناخته شود، عنوانی که در تلاش بود تا در آسیا و اقیانوس آرام بدست آورد.
در سال ۲۰۱۸ ترامپ از توافق هسته ای خارج شد و تحریم ها دوباره در همان سال علیه ایران اعمال شد. اما به دلیل نقش احتمالی توسعه ی چابهار در بازسازی افغانستان، این بندر از تحریم های آمریکا مستثنی شد تابستان گذشته، گزارش شد که دهلی نو به تعهدات خود در این پروژه از سال ۲۰۱۷ عمل نکرده است.ترافیک کانتینری در این بندر بسیار ناچیز است و چابهار در حال حاضر با زیر ۱۰ درصد از ظرفیت سالانه ی خود فعالیت دارد. حجم صادرات کم به این معناست که کشتی ها بدون بار تردد می کنند و بنابراین افزایش هزینه ها را به دنبال دارند.
البته نمی توان گفت که ترامپ مقصر تمام مشکلات دهلی نو است. در واقع، منطق اقتصادی پشت چابهار همیشه متزلزل بوده است. در حالی که این پروژه هندوستان را قادر می سازد تا پاکستان را دور بزند اما تجارت با افغانستان به عنوان یک کشور درگیر جنگ داخلی و وابسته به کمک های خارجی احتمالاً در آینده ی قابل پیش بینی محدود خواهد بود. همچنین بنادر جنوبی پاکستان از جمله کراچی و بندر قاسم، مسیری سریعتر را برای دسترسی به دریا نسبت به چابهار در اختیار کابل قرار می دهند. به همین دلایل است که گوادر اخیراً با دریافت اولین محموله بار در ماه ژانویه به عنوان یکی دیگر از گزینه های ترانزیت افغانستان ظاهر شده است.درست است که مرزهای افغانستان و پاکستان به دلیل بحران های سیاسی به طور دوره ای بسته شده است، اما روابط دو جانبه در حال بهبود است و برنامه هایی در مورد گسترش کریدور اقتصادی چین و پاکستان به افغانستان نیز وجود دارد. اگر جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۰ پیروز شود و همانطور که قول داده است، مجدداً به توافق هسته ای ایران بپیوندد، امکان دارد که پروژه ی چابهار جانی دوباره بگیرد. اما تضمینی وجود ندارد که تهران بخواهد با توجه به ظهور تندروهای ضد آمریکایی طرفدار چین و روسیه در داخل ایران، برجام را از سر بگیرد.
